Cha Henri Breuil, nhà tiền sử học lỗi lạc của Pháp

Trong nửa đầu của thế kỷ 20, cha Breuil được xem là một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về thời tiền sử, với những khám phá, ghi nhận và phân tích rất quan trọng trong lãnh vực này.

Từ giữa thế kỷ 19, thời tiền sử mới dần được giới khoa học trên thế giới tìm hiểu một cách chuyên sâu. Khoảng năm thập niên sau, nhiều khái niệm và phương thức nghiên cứu ở lãnh vực này đã có những chuyển biến tích cực. Tại Pháp, những chuyển biến ấy được hưởng ứng bởi một thế hệ các nhà “tiền sử học” trẻ tuổi và đầy nhiệt huyết, đi đầu chính là cha Henri Breuil, linh mục thuộc giáo phận Soissons. Bằng cách đổi mới phương pháp làm việc, xây dựng một mạng lưới những nhà khoa học giỏi sẵn sàng hỗ trợ nhau và hệ thống lại các kiến thức, ngài đã thật sự trở thành “đầu tàu” về nghiên cứu thời tiền sử không chỉ của Pháp mà của cả châu Âu, và danh tiếng vang khắp thế giới, kể cả sau khi đã về với Chúa vào năm 1961.

Thụ phong linh mục năm 1900

Xây dựng nền tảng

Cha Henri Breuil sinh năm 1877 ở thị trấn Mortain, tây bắc Pháp. Thuở nhỏ, ngài học qua các trường Công giáo, trong đó có trường Trung học Saint Vincent ở Senlis. Năm 1895, ngài gia nhập Ðại Chủng viện Saint Sulpice ở Issy les Moulineaux, ngoại ô Paris. Vốn yêu thích khoa học, đặc biệt là thực vật học và côn trùng học, tại Chủng viện, thầy Breuil nhanh chóng được cha giáo Jean Guibert, một nhà nghiên cứu về lịch sử tự nhiên, đánh giá rất cao. Chính cha Guibert đã hướng cho người học trò xuất sắc này tìm hiểu về thời tiền sử. Trong hai mùa hè của các năm 1897 - 1898, vị chủng sinh trẻ tuổi đã dành thời gian để du khảo những vùng có các khu khảo cổ về tiền sử của Pháp như Aquitaine, Charente, dãy núi Pyrénées… Ở những nơi này, thầy Breuil đã nghiên cứu các mẫu vật được khai quật và gặp gỡ nhiều chuyên gia đầu ngành.

Cha Breuil khảo sát hang Lascaux vào năm 1940

Sau khi hoàn tất chương trình học tại Ðại Chủng viện Saint Sulpice, ngài được truyền chức linh mục vào ngày 23.12.1900. Ðược sự cho phép của Ðức cha Augustin-Victor Deramecourt, Giám mục giáo phận Soissons, sau khi thụ phong, cha Breuil vẫn tiếp tục việc học tập và nghiên cứu về khoa học tự nhiên tại Ðại học Công giáo Paris. Ngài mong muốn chứng minh được rằng khoa học và đức tin không hề xung khắc với nhau, trái lại, càng am hiểu về khoa học, con người sẽ càng khâm phục công trình sáng tạo của Thiên Chúa.

Khi bắt đầu nghiên cứu chuyên sâu về tiền sử, lãnh vực vẫn còn rất “sơ khai” vào đầu thế kỷ 20, cha Breuil đã đặc biệt quan tâm đến những tranh vẽ trên vách các hang động và chọn đây là một trong những đề tài chính mà mình sẽ theo đuổi. Vị linh mục trẻ tuổi đã dành nhiều tháng trời để khảo cứu các hang động, nhất là những hang nằm dưới mặt đất. Ngài thu thập mẫu vật, ghi chép, vẽ lại những gì quan sát được và đã đưa ra kết luận: tranh vẽ trên vách hang động thật sự là nghệ thuật. Nhận định này đã làm thay đổi đáng kể những quan niệm trước đó về người tiền sử, đã đóng góp lớn vào việc xây dựng nền tảng, giúp cho tiền sử học dần được công nhận là một lãnh vực nghiên cứu độc lập.

Tranh vẽ trên vách hang Lascaux

Hang Lascaux

Danh tiếng của cha Breuil ngày càng vang xa, vượt ra khỏi nước Pháp. Năm 1905, ngài được Ðại học Fribourg (Thụy Sĩ) mời giảng dạy. Năm 1910, ngài tham gia vào việc chuẩn bị để thành lập Viện Cổ Sinh học về con người tại Pháp. Năm 1929 là cột mốc quan trọng trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học của cha Breuil khi Collège de France - viện nghiên cứu và giảng dạy danh giá nhất của Pháp - lần đầu tiên công nhận môn tiền sử học và dành ghế giáo sư của môn này cho ngài. Năm 1938, cha trở thành viện sĩ Viện Hàn lâm về Lịch sử và Khảo cổ Pháp. Ðó là chưa kể đến bằng tiến sĩ danh dự do nhiều Ðại học trên thế giới như Cambridge (Anh, 1920), Oxford (Anh, 1926), Capetown (Nam Phi, 1929)…trao.

Xem xét các mẫu vật tại Bảo tàng Tiền sử ở Mons, Bỉ

Trong suốt sự nghiệp nghiên cứu khoa học của mình, được trải dài trong nửa đầu thế kỷ 20, cha Breuil luôn là một trong những cái tên được giới nghiên cứu ở khắp nơi nhớ đến để trao đổi, tham khảo ý kiến khi có những phát hiện mới về thời tiền sử. Vì vậy, năm 1940, sau khi một nhóm thiếu niên tình cờ phát hiện ra hang động Lascaux ở thung lũng Vézère, tây nam Pháp, với những hình vẽ lạ lùng trên vách, cha là nhà khoa học đầu tiên được mời đến để khảo sát. Ngài lập tức nhận ra mình đã được tiếp cận một “bảo vật” và sau này vẫn gọi đây là “Ðiện Versailles của thời tiền sử”. Theo dòng thời gian, các chuyên gia đã phát hiện được tổng cộng 680 bức vẽ và 1.500 bức khắc trải trên vách hang với tổng diện tích của các “tác phẩm” lên đến 540m², theo tạp chí Geo. Lascaux trở thành một trong những hang động nổi tiếng nhất trên thế giới và được UNESCO công nhận là di sản của nhân loại vào năm 1979.

Ngoài Pháp, cha Breuil cũng tham gia nhiều công trình nghiên cứu về thời tiền sử ở các nước thuộc nhiều châu lục (châu Âu, châu Á, châu Phi). Một trong những quốc gia mà ngài đã đến thăm nhiều lần và ở lại lâu nhất là Nam Phi, thậm chí còn được bầu làm Chủ tịch Hội Khảo cổ của nước này. Tại đây, cha đã nghiên cứu về nền nghệ thuật của thổ dân San, tộc người sinh sống tại miền nam châu Phi từ hơn 44.000 năm qua. Sự nghiệp nghiên cứu kỳ công của cha được đúc kết qua hơn 800 ấn phẩm (sách, tập tài liệu…) về tiền sử, nghệ thuật thời tiền sử, với những cuốn sách cực kỳ giá trị như “400 thế kỷ nghệ thuật trên vách hang động” được phát hành lần đầu vào năm 1952.

Lan Chi