Một tuyệt tác “Bữa Tiệc Ly” lộ diện sau 450 năm

Bức tranh sơn dầu 7mx2m vào thời Phục Hưng, được thai nghén từ bàn tay tài hoa của nữ tu Plautilla Nelli, vừa được ra mắt tại TP Florence của Ý.

Vào khoảng năm 1568, nữ tu Plautilla Nelli (dòng Ðaminh, cộng đoàn Santa Caterina ở Florence) đã dấn thân vào dự án lớn nhất trong cuộc đời của mình: khắc họa lại cảnh tượng Bữa Tiệc Ly với những hình ảnh kích cỡ như người thật của Chúa Giêsu và 12 vị tông đồ.

Nữ họa sĩ tài năng

Như chuyên gia người Canada Alexandra Korey từng phân tích, tác phẩm có kích thước đáng nể của sơ Nelli được đánh giá rất cao không những về khía cạnh bố cục đầy thách thức, thể hiện sự thông thạo về lĩnh vực giải phẫu học vào thời điểm phụ nữ bị cấm nghiên cứu khoa học, mà còn do cách thức lựa chọn đề tài. Vào thời Phục hưng, đa số họa sĩ vẽ nên các tác phẩm về đề tài trong Kinh Thánh đều là nam giới, vào lúc đỉnh cao của nghề nghiệp. Theo Những Nữ họa sĩ tiến bộ (tên tiếng Anh Advancing Women Artists - viết tắt AWA), tổ chức phi lợi nhuận đóng vai trò khôi phục và triển lãm các tác phẩm của những nữ họa sĩ xuất thân từ Florence, tác phẩm của vị nữ tu đưa sơ sánh ngang hàng ngũ của những tên tuổi nam giới lừng danh khác, như Leonardo da Vinci, Domenico Ghirlandaio và Pietro Perugino. Ðây là những người đã tạo ra các phiên bản khác nhau của Bữa Tiệc Ly, nhằm “chứng tỏ đẳng cấp của bản thân trong giới nghệ thuật”.

Bất chấp ý nghĩa to lớn, tác phẩm để đời của sơ Nelli lại không nhận được sự tán thưởng và bị chìm trong quên lãng. Theo công trình nghiên cứu do Giám đốc AWA Linda Falcone thực hiện, Bữa Tiệc Ly của nữ tu trong một thời gian dài được treo trên phòng ăn tại tu viện Santa Caterina của dòng Ðaminh. Tuy nhiên, đến thời hoàng đế Napoleon đàn áp tôn giáo, nơi này bị giải tán vào đầu thế kỷ 19. Tu viện Santa Maria Novella của TP Florence được tiếp nhận tác phẩm này vào năm 1817, nhưng tiếp tục treo trong một phòng ăn cho đến khi chuyển sang địa điểm mới vào năm 1865. Ðến năm 1911, học giả Giovanna Pierattini cho hay bức họa đã bị dỡ khỏi khung, cuộn lại, chuyển vào một nhà kho và nằm đấy trong suốt gần 3 thập niên.

Tác phẩm trên bị chìm trong quên lãng cho đến năm 1939, thời điểm nó được phục hồi và quay về nơi cũ. Ðến năm 1966, bức tranh bị hư hại nhẹ trong sự kiện triều cường kỷ lục vào năm 1966, nhưng may mắn vẫn thoát được vận mệnh bi thảm. Sau khi tu viện được chuyển thành viện bảo tàng Santa Maria Novella vào năm 1982, một lần nữa tác phẩm được đưa vào cất giữ trong phòng riêng, cho đến khi các học giả bắt đầu nhúng tay can thiệp vào thập niên 1990.

Sự trở lại

Giờ đây, lần đầu tiên sau khoảng 450 năm, Bữa Tiệc Ly của sơ Nelli nhận được sự thưởng thức xứng đáng của dư luận. Sau 4 năm trải qua quá trình trùng tu, tác phẩm nhận được vị trí đáng có tại viện bảo tàng Santa Maria Novella, bên cạnh những bức họa của các bậc thầy Masaccio và Brunelleschi. Theo thông cáo báo chí, AWA gây quỹ cho dự án phục hồi tranh của nữ tu xuất sắc thời Phục Hưng thông qua chương trình vận động từ cộng đồng. Sau khi có nguồn quỹ phù hợp, AWA chọn ra một đội ngũ toàn nữ giới, từ nhà phụ trách bảo tàng, chuyên gia phục hồi tranh đến các nhà khoa học, tất cả đều bắt tay vào dự án đầy khó khăn để mang lại bộ mặt như mới cho tác phẩm.

“Chúng tôi khôi phục lại bức tranh sơn dầu, và trong quá trình đó, khám phá câu chuyện về cuộc đời của sơ Nelli cũng như tính cách của sơ”, trưởng nhóm bảo tồn Rossella Lari cho biết. “Vị nữ tu có bút lực mạnh mẽ”, chuyên gia Lari phân tích. Sau khi phát hiện chẳng có mấy dấu tích cho thấy có bản vẽ phác thảo bên dưới, trưởng nhóm nhận định rõ ràng sơ “biết rõ mình cần phải làm gì, và đủ sức kiểm soát được bản vẽ để đạt được hình ảnh cuối cùng”.

Sơ Nelli sinh ra trong một gia đình thương gia giàu có ở Florence vào năm 1524, đã gia nhập tu viện Ðaminh - Santa Caterina khi mới được 14 tuổi. Trong thời gian tu học, sơ bắt đầu sự nghiệp hội họa với việc tự học và vẽ theo các bức tranh của bậc thầy Fra Bartolomeo của thời Phục Hưng. Thiên hướng sẵn có đã nhanh chóng giúp nữ tu nhận được sự tán thưởng của các gia đình thượng lưu trong thành phố và ai nấy đều săn lùng tác phẩm của nữ tu trẻ tuổi.

Là một trong bốn phụ nữ được nhà sử học nổi tiếng của Ý Giorgio Vasari đề cập trong cuốn Cuộc sống của các họa sĩ, nhà điêu khắc và kiến ​​trúc sư xuất sắc nhất, sơ Nelli nổi tiếng hơn các nữ “đồng nghiệp” khác. Vì sống đời thánh hiến, vị nữ tu được phép theo đuổi nghệ thuật, một quyền mà phái yếu thời đó bị tước bỏ. Cũng do đó, sơ được xem là nữ họa sĩ đầu tiên của thời Phục Hưng.

LING LANG