Ðức Giám mục Louis Rendu, nhà nghiên cứu sông băng

Ðức cha Louis Rendu (1789-1859), Giám mục giáo phận Annecy (Pháp) được người đời sau công nhận và vinh danh vì những đóng góp quan trọng cho nỗ lực nghiên cứu chuyển động của các sông băng.

Ðức Giám mục Rendu đã dành nhiều tâm huyết cho giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Tên của của ngài được đặt cho một sông băng ở Alaska và một ngọn núi ở Nam Cực.

Tự học thành tài

Ðức cha Louis Rendu chào đời vào ngày 9.12.1789 ở Meyrin, đô thị ngày nay thuộc bang Geneva và là địa điểm đặt phòng thí nghiệm vật lý hạt lớn nhất thế giới ở biên giới Thụy Sĩ - Pháp. Khi còn nhỏ, ngài được cha mẹ cho theo học trường dòng ở Chambéry vào năm 1807. Dù suýt nữa bị từ chối nhập học (chưa rõ lý do), ngài hoàn thành giấc mơ trở thành một giáo viên nhờ vào nỗ lực tự học thành tài. Khi nghỉ hè, anh thanh niên Rendu cũng dạy kèm cho con cái các gia đình quý tộc trong vùng. Sau một thời gian theo học ở Chủng viện Chambéry, đến năm 25 tuổi (năm 1814), vị chủng sinh trẻ được truyền chức linh mục và lập tức gia nhập đội ngũ giảng dạy của Ðại học Hoàng gia Chambéry trên cương vị giảng viên văn chương.

Annecy được mệnh danh là Venice của Pháp

Bảy năm sau, cha Rendu dạy thêm môn toán và vật lý. Trong đó, ngài đặc biệt yêu thích ngành vật lý và thực hiện những cuộc nghiên cứu đóng vai trò tiên phong trong lĩnh vực nghiên cứu sông băng. Ðến năm 1823, vị linh mục xuất bản một cuốn sách liên quan đến đề tài vật lý và tiếp tục theo đuổi các công trình về lĩnh vực này, ngoài ra còn mở rộng sang nhiều chủ đề khác. Cha Rendu mất thêm mười năm nữa để cho ra đời công trình nghiên cứu mới, được in thành sách với tựa đề “De l’Influence des Lois sur les Moeurs et des Moeurs sur les Lois” (tạm dịch: “Ảnh hưởng của Luật lệ lên Thói quen và của Thói quen lên Luật lệ”). Tác phẩm này nhanh chóng mang lại tiếng tăm cho vị linh mục. Năm 1843, ngài được tấn phong Giám mục thành Annecy, thị trấn được mệnh danh là Venice của Pháp.

Núi Rendu ở Nam Cực

Với lòng đam mê vật lý và địa chất, vị giám mục quyết định sáng lập Hiệp hội Lịch sử Tự nhiên Savoie vào năm 1844. Bên cạnh đó, ngài cũng là tác giả của cuộc khảo sát về tôn giáo và văn hóa dân gian được tổ chức ở giáo phận Annecy. Cuộc khảo sát được triển khai từ ngày 15.4.1845 và Ðức cha Rendu nhận được 109 phản hồi từ 290 giáo xứ. Học viện Aslesian và Trung tâm Dân tộc học Alpine và Rhone đã công bố kết quả khảo sát vào năm 1978, tức hơn 100 năm sau. Tuy nhiên, ấn bản để đời của ngài chính là Theorie des glaciers de la Savoie (tạm dịch: Lý thuyết về sông băng Savoie), với nội dung mô tả cơ chế chuyển động chi tiết của các sông băng.

Ấn bản “Lý thuyết về sông băng Savoie"

Một trong những người tiên phong

Qua quá trình nghiên cứu, Ðức cha Rendu chỉ ra sự tương đồng của các dòng chảy sông băng và sông thường, và đưa ra dự đoán rằng tốc độ của sông băng phải đạt mức cao nhất ở bề mặt và gần tâm của dòng chảy. Dựa trên phân tích của vị chủ chăn giáo phận Annecy, kết xuất của băng mang đến một độ dẻo nhất định, cho phép sông băng chuyển đổi hình dạng dựa trên vị trí của nó, chẳng hạn có thể mỏng đi, hoặc phồng lên, hoặc co lại tùy theo nơi nó đi qua, giống như thể một loại chất dẻo. Ngài đi xa hơn khi mô tả sự tương đồng giữa các con sông và sông băng, bằng cách đưa ra so sánh giữa sông băng Bois và một con sông trong vùng. Và vị giám mục cho rằng băng có thể đứt gẫy và chuyển động trước một áp lực đáng kể.

Quê nhà Meyrin của Đức cha

Nghiên cứu của Ðức Giám mục thành Annecy đã nhận được đánh giá cao của các thế hệ nghiên cứu sông băng đời sau. Ðức cha được công nhận là một trong những người đầu tiên khám phá hiện tượng “dòng chảy sệt” của các sông băng, và tên của ngài được nhắc đến trong nhiều công trình nghiên cứu sau này, như chuyên luận “Life, death and afterlife of the extrusion flow theory” (“Cuộc đời, cái chết và thế giới bên kia của giả thuyết dòng chảy đẩy ra”) của tiến sĩ Edwin D. Waddington, nhà địa vật lý của Ðại học British Colombia (Canada), đăng trên chuyên san Journal of Glaciology.

Tên của Ðức Giám mục Annecy đã được đặt cho sông băng Rendu ở Alaska (Mỹ), và núi Rendu ở Nam Cực (cao 2.100m). Ngài qua đời vào ngày 28.8.1859.

HỒNG HOANG