Mọi người đồng bàn đồng dạng

Chúa Giêsu lập bí tích Thánh Thể trong bữa tiệc ly ngay trước chặng đường khổ nạn, và đây là một trong 7 Bí tích quan trọng của đức tin Công giáo vẫn được các vị mục tử cử hành hằng ngày trên bàn thánh, đặc biệt tưởng nhớ trong ngày Thứ Năm Tuần Thánh hằng năm. Cũng trong bữa tiệc ly, Chúa Giêsu còn rửa chân cho các môn đệ mà từ lâu nay đã trở nên một nghi thức ấn tượng trong tâm hồn các giáo hữu.

Từ nhiều thế kỷ trước, nghi thức rửa chân gắn liền với Thứ Năm Tuần Thánh, tuy nhiên người được rửa chân có đôi chút thay đổi theo dòng thời gian. Sách phụng vụ thế kỷ VII viết: “Đức Giáo Hoàng rửa chân cho các cận vệ của ngài và cho hàng giáo sĩ trong dinh thự của ngài”. Sách phụng vụ Rôma (Pontificale Romano) thế kỷ XII ghi lại nhiều hình thức rửa chân khác được thực hiện trong các giáo phận và các đan viện vào thời điểm sau Kinh chiều Thứ Năm Tuần Thánh. Sang thế kỷ XIII, việc rửa chân được thực hiện trong Giáo triều Rôma (Rửa chân cho 12 phó tế). Việc rửa chân cũng được ghi lại trong Sách lễ Rôma của Đức Giáo Hoàng Piô V (1570): Sau khi lột khăn bàn thờ, vào thời điểm thích hợp, theo quyết định của những người hữu trách, các giáo sĩ thực hiện việc rửa chân và lời nguyện liên kết với mệnh lệnh phục vụ và việc thanh tẩy tội lỗi: “Lạy Chúa, xin lắng nghe lời khẩn và sự phục vụ của chúng con”. Như vậy, việc rửa chân được dành riêng cho hàng giáo sĩ. Phụng vụ canh tân được thực hiện dưới triều Đức Giáo Hoàng Piô XII (1955) đã chuyển thánh lễ Tiệc Ly “Missa in cena Domini” vào buổi chiều Thứ Năm Tuần Thánh, việc rửa chân được đưa vào thánh lễ này dành cho “12 người đàn ông được chọn”. Sách lễ Rôma năm 1970 lấy lại nghi thức này, nhưng sửa đổi đôi chút, làm đơn giản hóa một vài chi tiết như không ấn định con số 12 và chỉ cử hành nghi thức rửa chân nếu lý do mục vụ khuyên làm, tuy nhiên vẫn duy trì những người được rửa chân là “các người đàn ông”.

Ngày 6.1.2016, với Sắc lệnh “Về thánh lễ Tiệc Ly” (In Missa in Cena Domini), Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã thêm vào phần hướng dẫn trong Sách lễ Rôma 1970: “Các người giúp lễ sẽ hướng dẫn những người “đàn ông đã được tuyển chọn” thành “…được tuyển chọn trong Dân Chúa” và cũng liên hệ đến Nghi thức Giám mục, số 301 và số 299 b. Như vậy, các mục tử có thể chọn một nhóm nhỏ các tín hữu đại diện các thành phần Dân Chúa, có thể gồm cả đàn ông lẫn phụ nữ, người trẻ, người già, người lành mạnh và bệnh nhân, giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân.

Năm 2013, chỉ một ít ngày sau lễ khai mạc sứ vụ giáo hoàng, ĐTC Phanxicô đã rửa chân cho các tù nhân nam và nữ thuộc trung tâm Casal del Marmo; năm 2014, cho những người nữ ở trung tâm người khuyết tật Don Gnocchi (Rôma); năm 2015, cho những phạm nhân tại nhà tù Rebibbia; năm 2016, cho các người tị nạn nam nữ, bao gồm các tín hữu Hồi giáo, Ấn giáo và Chính thống Copte, tại trung tâm dành cho người tị nạn Castelnuovo di Porto; các địa điểm này đều ở thủ đô Rôma.

Tại Việt Nam, những năm trước đây, thông thường những người đàn ông được tuyển chọn rửa chân là các vị có vai vế hoặc có nhiều cống hiến trong cộng đoàn; riêng trong thánh lễ thiếu nhi, cũng là các em trổi vượt trong bạn bè. Với tấm gương của Đức Phanxicô, mọi thành phần đều có thể được tuyển chọn trong nghi thức rửa chân một cách tự nhiên và bình thường. 

Như thế, nghi thức rửa chân đề cao ý nghĩa cúi xuống phục vụ mọi người đồng bàn và đồng dạng theo Tin Mừng.

HOÀNG ANH