Mục vụ văn hóa dân tộc Việt Nam

CẢM NHẬN VẮN TẮT VỀ “MỤC VỤ”

Công đồng Vatican II là Công đồng mục vụ. Mục vụ theo cách:“Cùng với Chúa Thánh Thần, Công đồng có nhiệm vụ đọc, suy niệm và qua các dấu chỉ thời đại: Áp dụng Phúc Âm vào cuộc sống hôm nay.

Bằng cách: Đưa ra tầm nhìn và những giải pháp, đáp trả nhu cầu thời hiện đại. Hầu đem lại nguồn sức sống mới cho con người và thế giới hôm nay:“Ở đâu không có tầm nhìn, ở đó Dân Chúa sẽ bị diệt vong”. (Salomon)

Như thế, tầm nhìn có sẵn trong Phúc Âm. Công đồng, với ơn Chúa Thánh Thần, Ngài ban ơn đúng lúc, đúng thời điểm và đúng với xu hướng văn hóa thời đại thế giới. Đó là thời của Chúa Thánh Thần và của Giáo dân. Chúa Thánh Thần cưỡng bách Giáo dân phục vụ Chúa Kitô ở khắp nơi. Giáo dân là trung tâm của Giáo hội. Do đó, nhà làm mục vụ, có nhiệm vụ thức tỉnh hàng giáo dân, nhận ra ơn gọi, sứ vụ của mình trong Giáo hội và trên thế giới. Và nhận thức tới đâu, đào luyện tới đó. Nhà mục vụ không cầm đèn đi trước ôtô; không có khả năng dạy khôn ai cả.  Mục vụ chỉ chia sẻ điều đã có sẵn, do sự gắn bó mật thiết với Thiên Chúa, dưới tác động của Chúa Thánh Thần, với lòng yêu mến Giáo hội Chúa Kitô và hạnh phúc con người thúc đẩy.

DẪN NHẬP

Đặc trưng cơ bản Văn hóa Việt Nam, có thể dựa trên ba truyền thuyết. Truyền thuyết “Lạc Long Quân - Âu Cơ” - “Con rồng cháu tiên” về nguồn gốc; truyền thuyết “Thánh Gióng” về lịch sử chống ngoại xâm; và truyền thuyết “Sơn Tinh - Thủy Tinh” về chống lũ lụt của Dân tộc Việt Nam. Từ ba truyền thuyết này, rút ra các đặc trưng văn hóa cơ bản, áp dụng vào mục vụ văn hóa Dân tộc Việt Nam.

TRUYỀN THUYẾT LẠC LONG QUÂN - ÂU CƠ

Long là rồng. Rồng thuộc loài rắn kết hợp với cá sấu. Rắn biểu tượng của tính linh hoạt, khôn khéo, nhanh nhạy. Cá sấu hiện thân của tính kiên trì, chịu đựng, quan sát và quyết đoán mau lẹ. Rồng, sống dưới nước: “Phun nước”, nhưng có thể bay lên trời: “Phun lửa”. Âu Cơ là loài chim nước lớn, sống trên núi rừng. Lạc Long Quân kết duyên với Âu Cơ đẻ ra một bọc chứa một trăm trứng, nở ra một trăm con. Năm mươi con theo Mẹ, bay về trấn giữ và phát triển miền sơn cước; còn bốn mươi chín con theo cha xuống biển lập nghiệp, trấn giữ và phát triển, mở rộng vùng hải đảo; còn một người con trưởng ở lại đồng bằng, dựng Nước Văn lang, lấy tên là Vua Hùng, trị vì mười tám đời.

Đặc trưng cơ bản

Qua truyền thuyết trên, người ta rút ra những đặc trưng căn bản văn hóa Việt Nam. Trước hết, tính cộng đồng: một bọc; thứ đến là tính cá nhân: một trăm con và sau là tính hài hòa: 50 - 49, nhưng nghiêng về tính cộng đồng và âm tính: Năm mươi con, theo Mẹ. Những đặc trưng trên, sẽ chi phối: “Nhận thức, tổ chức và ứng xử” của dân tộc.

TRUYỀN THUYẾT THÁNH GIÓNG

Vào thời vua Hùng, Gióng lên ba mà vẫn không biết nói. Nhưng khi có sứ giả tìm người đánh giặc Ân, thì Gióng mới bàn với Mẹ. Lúc ấy Gióng được gia đình và dân làng nuôi dưỡng. Gióng lớn như thổi. Sau đó lãnh quân trang, ngựa sắt, kiếm thần, mũ sắt, áo giáp đồng, lên đường diệt giặc. Và tuyên bố: “Ta là Tướng nhà Trời”. Sau khi thắng trận, Gióng trút bỏ mọi sự, cưỡi Hạc bay về Trời. Vua Hùng lập đền thờ và phong Gióng là Phù Đổng Thiên Vương.

Đặc trưng cơ bản

Qua truyền thuyết trên, người ta rút ra đặc trưng căn bản lịch sử văn hóa Việt Nam. Trước hết, Việt Nam có giặc ngoại xâm, nhưng luôn có nhân tài tiềm ẩn xuất hiện đúng lúc, khi hữu sự. Nhân tài chống giặc là một nhân vật thần thánh, dị thường, gắn bó mật thiết với gia đình, nhân dân và lãnh đạo đất nước. Hệ quả của chiến tranh chống xâm lược: “Chiến thắng là tất yếu”. Và đặc biệt, sau khi thắng trận, nhân tài không kiêu binh, mà trở về cuộc sống thần tiên, an nhàn.

TRUYỀN THUYẾT SƠN TINH - THỦY TINH

Mỵ Nương, công chúa Vua Hùng, kết duyên cùng Sơn Tinh. Thủy Tinh đến muộn, muốn tranh giành. Và sau đó là một cuộc chiến “Sơn Tinh - Thủy Tinh” xảy ra thường xuyên, hằng năm, bất phân thắng bại. Thần Nước dâng cao bao nhiêu, Thần Núi mọc cao bấy nhiêu. Sơn Tinh quyết giữ mối tình thủy chung, bảo vệ hạnh phúc gia đình.

Đặc trưng cơ bản

Sống chung với lũ. Quyết tâm giữ vững mối tình chung thủy, hạnh phúc gia đình. Làm giàu phù sa cho nền kinh tế nông nghiệp và phong phú ngành thủy sản.

ĐÚC KẾT

Ba truyền thuyết trên đã tổng kết đặc trưng căn bản lịch sử văn hóa Việt Nam: “Giặc ngoại xâm và giặc lũ lụt”. Nhưng với tinh thần đoàn kết toàn dân và tình thương đùm bọc, kết hợp với lãnh đạo, nhân tài quân sự, chiến thắng giặc ngoại xâm là tất yếu và giặc tất bại. Đối với giặc lũ lụt, thì thích ứng, không phân thắng bại. Bài học Thần Núi - Thần Nước cho thấy nước tới đâu núi cao tới đó, không bao giờ chịu khuất phục: “Càng lút càng cao”. Sau cùng đành sống chung với lũ. Biến lũ thành phù sa cho nền nông nghiệp và làm phong phú nền thủy sản. Truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh cũng cho thấy người Việt luôn biết cảnh giác, thanh tẩy, có lòng chung thủy và gìn giữ tình yêu hạnh phúc gia đình.

Lm. Gioan Kim Khẩu Nguyễn Văn Hinh (D.Min.)