Ðức cha Pierre Lambert de la Motte có thể gọi là “đại ân nhân” của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Ngài là một trong những thừa sai thế hệ đầu tiên đến truyền giáo tại mảnh đất hình chữ S, và dấu ấn sâu đậm nhất vẫn còn hiện hữu cho đến ngày nay, rõ nhất là việc sáng lập Hội dòng Mến Thánh Giá…
Chiếc xe nhỏ lăn bánh đưa chúng tôi rời thủ đô Bangkok, sau hơn hai giờ rong ruổi qua những vùng đất thôn quê, xe dừng lại tại nhà thờ Thánh Giuse, thuộc tỉnh Ayutthaya. Ðây là nhà thờ Công giáo đầu tiên ở xứ sở Chùa Vàng, cũng là cái nôi khai sinh của Giáo hội Thái, xây cách đây đã hơn 350 năm theo sự đề nghị của Ðức cha Lambert de la Motte. Ngài hiện cũng đang được yên nghỉ tại chốn này, phần mộ đặt bên trái, gần cung thánh nhà thờ.
“Tại sao Ðức cha lại được an táng ở đây, một vùng quê khá hẻo lánh ?”, người bạn Việt Nam đi cùng thắc mắc. Ðó là một câu hỏi khá thú vị và không phải không có cơ sở, vì Ayutthaya cách Bangkok đến hơn 70 cây số, trong khi ngày xưa các vị thừa sai lúc truyền đạo thường chọn những vùng đất nơi kinh thành làm “bàn đạp”, từ đó tỏa về các vùng quê, nên theo lẽ thông thường khi chết các ngài cũng sẽ được chôn cất tại kinh thành… Thật ra câu trả lời không khó vì thời điểm Ðức cha Lambert đến Thái Lan thì Ayutthaya chính là kinh đô của Vương quốc Ayutthaya (về sau Ayutthaya mới được đổi thành tên Thái Lan). Và việc được chôn cất tại đây, theo lời cha Giuse Bùi Công Trác, Giám đốc Ðại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn, trong một dịp chúng tôi được chuyện trò thì “Ðó như thánh ý Thiên Chúa, vì yên nghỉ tại đây Ðức cha trở thành chiếc cầu nối cho sự gắn bó giữa Giáo hội hai nước Việt Nam - Thái Lan ngày nay”.
 |
Người có lòng yêu mến Thánh Giá cách đặc biệt
Ðức cha Pierre Lambert de la Motte sinh ngày 28.1.1624 tại Lisieux, nước Pháp, là con trai trưởng trong một gia đình quý tộc có bảy anh chị em. Năm lên 9 tuổi, khi đang đọc sách, ngài được Chúa soi sáng cho biết, những người yêu mến Thánh Giá Chúa Giêsu nên quy tụ thành một cộng đoàn mang tên Mến Thánh Giá. Có lẽ, đó cũng chính là cội nguồn của việc ngài lập nên dòng Mến Thánh Giá ở Việt Nam sau này. Ngài lãnh chức linh mục ngày 27.12.1655 tại nhà thờ Chánh tòa Bayeux. Trong thánh lễ mở tay ngay sau đó, cha đã ghi lại cảm nghiệm thiêng liêng thế này : “Tình yêu Thiên Chúa đã cháy bừng lên trong tôi hôm nay đang khi và sau khi tôi cử hành thánh lễ, dường như đã quy hướng một cách mãnh liệt về các dân tộc chưa bao giờ được biết Thiên Chúa hơn là về những dân tộc khác đã biết Người. Ðiều tôi cảm nhận là tôi phải đi tìm kiếm bên kia bờ đại dương những người mù đáng thương mà Thiên Chúa muốn lôi kéo ra khỏi cảnh tối tăm, nhờ công nghiệp Máu Thánh Chúa Giêsu đã đổ ra cho tất cả mọi người”.
Chính tinh thần trong thánh lễ mở tay đó như động lực để cha chọn Việt Nam là điểm đến của mình trong hành trình chinh phục “những người mù đáng thương mà Thiên Chúa muốn lôi kéo ra khỏi cảnh tối tăm”. Sau khi được tấn phong Giám mục Hiệu tòa Bérythe ngày 11.6.1660, ngày 18.6.1660, Ðức cha Lambert âm thầm rời Paris để bắt đầu cuộc hành trình sang Viễn Ðông, mà đích đến được Tòa Thánh bổ nhiệm là xứ Ðàng Trong - Việt Nam. Sau muôn vàn thử thách, gian nan, ngày 22.8.1662, sau hai năm hai tháng lênh đênh trên biển, Ðức cha đã tới kinh đô Ayutthaya. Lý do ngài chọn Thái Lan làm “hậu cứ” vì thời điểm này ở Việt Nam đang có những cuộc bách hại đạo dữ dội, trong khi Ayutthaya thế kỷ 17 là nơi tạm trú an toàn cho các thừa sai châu Âu đến truyền giáo…
 |
| Nhà thờ Thánh Giuse tại cố đô Ayutthaya, nơi Đức cha đang yên nghỉ - ảnh: Đình Quý |
Ngoài Ðàng Trong, Ðức cha Pierre Lambert còn được Tòa Thánh giao phụ trách một địa bàn truyền giáo rộng lớn khác là năm tỉnh của Trung Hoa. Tuy nhiên, vì những khó khăn nhất định nên ngài không thể đến đó, bù lại, ngài kiêm nhiệm luôn Ðàng Ngoài - phần đất vốn thuộc trách nhiệm của Ðức cha François Pallu - vì Ðức cha Pallu bận rộn nhiều công việc chung của Hội Thừa sai Paris nên Ðức cha Lambert phải làm thay với tư cách Giám quản Tông tòa. Trong lúc chưa thể đến Ðàng Trong, Ðức cha Lambert đã chọn Ðàng Ngoài làm nơi kinh lý đầu tiên.
Chuyến kinh lý Ðàng Ngoài kéo dài từ ngày 30.8.1669 đến ngày 14.3.1670, mà một trong những việc làm đầu tiên là Ðức cha truyền chức linh mục cho bảy thầy giảng, những người đã được cha Ðắc Lộ đào tạo và cha Francois Deydier chuẩn bị chu đáo trước đó. Ðây chính là những thầy giảng đầu tiên được phong chức linh mục trên đất Việt Nam (sau một vài người cũng do Ðức cha Lambert phong tại Thái Lan trước đó), khởi đầu cho việc hình thành nên hàng Giáo sĩ địa phương sau này. Cũng trong chuyến mục vụ này, Ðức cha Lambert được linh mục thừa sai Deydier giới thiệu hai nhóm trinh nữ đạo đức khoảng 30 người. Sau khi tìm hiểu kỹ càng, Ðức cha quyết định đi đến một bước ngoặt lịch sử là thành lập dòng nữ MTG tại Bái Vàng - Hà Nam (nay thuộc TGP Hà Nội) và Kiên Lao - Nam Ðịnh (nay thuộc giáo phận Bùi Chu). Ðồng thời trao cho các nữ tu bản luật do ngài soạn thảo, và đích thân nhận lời khấn của hai nữ tu tiên khởi vào ngày 19.2.1670, nhằm thứ Tư lễ Tro, đánh dấu việc khai sinh dòng MTG Việt Nam, mà năm 2020 sắp tới là tròn 350 năm.
Tại Ðàng Trong, miền truyền giáo vốn thuộc phạm vi trách nhiệm trực tiếp, Ðức cha Lambert đã đặt chân tới hai lần dù vấp phải nhiều khó khăn và chống đối. Lần đầu từ năm 1671 đến 1672, và lần hai năm 1675 đến 1676. Trong lần đi đầu, ngài cũng gặp được nhóm khoảng mười thiếu nữ tại Quảng Ngãi sống thánh thiện và muốn dâng mình cho Chúa. Vậy nên vào lễ Giáng Sinh năm 1671, Ðức cha chính thức lập dòng MTG An Chỉ (Quảng Ngãi).
 |
| Mộ phần Đức cha Pierre Lambert de la Motte, đặt gần cung thánh nhà thờ - ảnh: Đình Quý |
Nền móng vẫn còn mãi
Ngoài truyền chức cho những linh mục đầu tiên và lập dòng MTG như hai cột trụ của công cuộc Phúc Âm hóa ở miền đất xa, những lần đi mục vụ, Ðức cha còn dành nhiều thời gian để thăm viếng các giáo đoàn, giải quyết các vấn đề mục vụ, ban Bí tích… Ðặc biệt ngài còn tổ chức hai Công đồng là Công đồng Phố Hiến tại Ðàng Ngoài và Công đồng Hội An tại Ðàng Trong, nhằm đề ra cách tổ chức và sinh hoạt cho Giáo hội địa phương. Khi trở lại Thái Lan giữa tháng 5.1676, sau lần kinh lý Ðàng Trong lần hai, sức khỏe ngài kém dần, cuối cùng ngài đã an nghỉ trong Chúa vào ngày 15.6.1679, tại Ayutthaya.
Dù không thể hiện diện lâu dài trên vùng đất được đặt làm mục tử : chỉ một lần đến Ðàng Ngoài và hai lần thăm Ðàng Trong, và cả ba lần đều trong thời gian ngắn ngủi, nhưng Ðức cha Pierre Lambert đã đặt những viên gạch vững chắc cho ngôi nhà Giáo hội Việt Nam về tổ chức, nhân sự và hướng đi cụ thể… Ngày nay Giáo hội tại Việt Nam đã lớn mạnh với hàng triệu tín hữu, cùng hàng ngàn linh mục. Cũng vậy, từ hai dòng MTG ở Ðàng Trong và Ðàng Ngoài với số tu sĩ ít ỏi, bây giờ các dòng MTG đã hiện diện hầu khắp mọi giáo phận và cũng là hội dòng có số tu sĩ đông nhất Việt Nam. Tất cả đều xuất phát từ những ý tưởng và có nhiều công lao của Ðức cha Lambert de la Motte.
Giữa các dòng MTG ngày nay cũng có sự hiệp thông và liên hệ chặt chẽ. Mỗi năm một lần, Bề trên các hội dòng đều gặp gỡ trong cuộc họp liên dòng MTG nhằm thông tin, trao đổi những vấn đề chung. Trong dịp tĩnh tâm năm, mỗi nơi cũng đều dành thời giờ để bồi dưỡng tu đức, học hỏi linh đạo và tinh thần đấng sáng lập... “Từ câu châm ngôn trong suốt đời sống của Ðức cha Lambert là ‘Lạy Chúa Giêsu Kitô chịu đóng đinh là đối tượng duy nhất của lòng trí con’, các chị em MTG sau này đã luôn cố gắng làm sao trở thành cánh tay nối dài của Thiên Chúa trong việc phục vụ Giáo hội. Ðức cha là người sống rất bình dân, bình dị, không xa lánh bất kỳ một ai, nên đó cũng là hình mẫu lý tưởng để chị em bắt chước, len lỏi hòa nhập với mọi người khi đến bất kỳ nơi đâu”, nữ tu Mátta Nguyễn Thị Lệ, dòng MTG Thủ Thiêm chia sẻ. Không chỉ là tấm gương cho từng cá nhân các nữ tu MTG, Ðức cha Lambert còn có ảnh hưởng không nhỏ trên đời sống của người tín hữu Việt Nam. “Nhắc đến công lao của dòng MTG đối với Giáo hội Việt Nam thì phải nói là rất lớn, như bản thân tôi đây, rồi cả thế hệ con cháu sau này cũng vậy, đã được các nữ tu MTG dạy dỗ giáo lý từ nhỏ và dắt dìu trên đường đức tin. Vậy nên trong đời sống đạo tôi luôn biết ơn các dì MTG, mà Ðức cha Lambert lại là người sáng lập ra dòng, nghĩ đến thế thôi thì đã ấn tượng và cảm kích ngài nhiều phần”, ông Nguyễn Văn Ngọc, giáo dân xứ Phát Diệm, TGP.TPHCM tỏ bày. Bà Phạm Thị Liên, giáo dân Xuân Lộc, một người từng được may mắn ghé viếng mộ Ðức cha Lambert ở Thái Lan cũng cảm thán: “Khi hay tin Giáo hội đang làm hồ sơ xin phong thánh cho ngài, tín hữu chúng tôi rất đỗi vui mừng vì chúng ta đi qua lịch sử nhưng đã không quên người khai phá”.
|
ÐÌNH QUÝ
Bình luận