Vô tri

Ignorantia, Ignorance, Ignorance

Vô: không; tri: biết. Vô tri: không biết.

Vô tri - thuật từ của thần học luân lý - là sự thiếu hiểu biết về những gì chủ thể có thể biết và đáng lẽ ra phải biết.

Vì hành vi luân lý hệ tại ở ý thức và tự do vì thế trách nhiệm luân lý giảm đi cho những ai không biết hoàn cảnh, bản chất hay hậu quả của những hành động mà họ thực hiện. Như vậy, vô tri là một điều kiện để giảm thiểu trách nhiệm luân lý. Tuy nhiên, có những trường hợp vô tri không giảm, mà còn tăng thêm trách nhiệm.

Luân lý chia vô tri thành nhiều loại:

a - Vô tri bất khả thắng: khi chủ thể đã dùng những phương tiện thông thường và tương ứng mà không thể vượt qua tình trạng thiếu hiểu biết. Ðây là loại vô tri ngay tình và không do sự chọn lựa, vì vậy chủ thể không bị quy trách nhiệm.

b - Vô tri khả thắng: khi chủ thể có khả năng để vượt qua tình trạng thiếu hiểu biết, nhưng vì lười biếng hay chểnh mảng, đã không làm. Bởi vậy chủ thể phải chịu trách nhiệm về những hậu quả do vô tri gây ra, nhưng dĩ nhiên vì hành động do vô tri nên chủ thể được giảm một phần trách nhiệm.

c - Vô tri cố chấp: khi chủ thể không muốn biết điều mình phải biết. Trong trường hợp này, chủ thể không những không được giảm bớt, mà còn bị tăng thêm trách nhiệm.

Tiểu ban Từ vựng - UBGLÐT/HÐGMVN