Tiểu Vương Cung Thánh Ðường cổ xưa ở Rome

Nhà thờ Sant’Anastasia ở Rome được công nhận nằm trong số những nhà thờ cổ nhất của Kitô giáo.

Tọa lạc tại quảng trường cùng tên thuộc quận Campitelli của thành Rome, tiểu Vương Cung Thánh Ðường Sant’Anastasia có niên đại từ thế kỷ thứ 4, được xây dựng để vinh danh nữ thánh tử đạo Anastasia. Nhà thờ được xây liền kề rìa phía đông của Circus Maximus, trường đua xe ngựa từ thời bạo chúa Nero.

Thánh Anastasia là ai?

Hậu thế ít biết về thánh Anastasia, phần lớn do thông tin về thánh nhân vô cùng ít ỏi. Dựa trên các sự kiện lịch sử, hiện chỉ biết được hai dữ liệu về cuộc đời của vị tử đạo này. Thứ nhất, thánh nhân tử đạo khi bị hành hình theo lệnh của hoàng đế La Mã Diocletian, và vụ hành hình diễn ra tại thành phố Sirmium, một trong những thủ phủ của đế quốc La Mã. Giờ đây, nơi này được đổi tên là Sremska Mitrovicavà thuộc Serbia. Theo sử gia Theodore Lector, vào đầu thế kỷ thứ 6 ở Constantinople, thánh tích của vị tử đạo đã được mang đến thành phố trên và được cất giữ bên trong một nhà thờ gọi là Anastasis. Cái tên này có nghĩa là “sự phục sinh”, và Anastasiacó nghĩa là “cô gái phục sinh”.

Các sử gia cũng bác bỏ truyền thuyết của người La Mã về nguồn gốc của thánh nữ, theo đó liên kết thánh nhân với thánh Chrysogonus, cho rằng Anastasia là một thiếu nữ La Mã yêu nước, và nhà thờ hiện tại được xây dựng trên mảnh đất đặt tư dinh của gia đình bà. Tuy nhiên, chi tiết cuối cùng đã gây nên sự hoài nghi trong giới sử gia, vì không ai lại đặt dinh thự sát bên trường đua Circus Maximus, địa điểm thi đấu thể thao nổi tiếng vào thời La Mã cổ đại.

Từ giữa thế kỷ thứ 5, nhiều người bắt đầu sùng kính vị nữ thánh. Tên của bà được nhắc trong các thánh lễ vào khoảng cuối thế kỷ này. Theo một số nguồn tin, thánh tích của bà đã được chuyển đến Zadarở Croatia vào cuối thế kỷ thứ 8. Ðến nay vẫn còn nhà thờ được xây theo tên của thánh Anastasia tại đây.

Lịch sử của nhà thờ

Nhà thờ Sant’Anastasia được xây vào cuối thế kỷ thứ 3 hoặc đầu thế kỷ thứ 4. Ðây là một trong những nhà thờ đầu tiên thuộc giáo phận Rome. Sau đó, nhà thờ được chuyển sang tên của thánh tử đạo Anastasia xứ Sirmium.

Kể từ đó, nhà thờ trải qua nhiều lần xây dựng và trùng tu dưới tiều đại của các vị giáo hoàng: Ðức Damasus I (366-383), Ðức Hilarius (461-468), Ðức Gioan VII (705-707), Ðức Leo III (795-816), Ðức Gregory IV (827-844), Ðức Innocent III (1201) và Ðức Sixtus IV (1471). Tiểu Vương Cung Thánh Ðường hiện tại được kiến trúc sư nổi tiếng thời đó là Luigi Arrigucci xây dựng và phục hồi theo lệnh của Ðức Giáo Hoàng Sixtus IV vào năm 1636. Trong lần phục hồi này, kiến trúc sư Arrigucci đã tiến hành sửa chữa mái vòm và mặt tiền bị sụp đổ. Từ năm 1721-1722, đến lượt kiến trúc sư Carlo Gimach tham gia nỗ lực trùng tu. Năm 1817, dưới thời Ðức Giáo Hoàng Pius VII, một lần nữa tiểu Vương Cung Thánh Ðường lại được sửa chữa.

Theo truyền thống, nhà thờ Sant’Anastasia có mối liên hệ với dòng tu của thánh Jerome, người có lẽ từng dâng thánh lễ tại đây. Chân dung của vị thánh do họa sĩ Domenico Zampieri vẽ vẫn được treo bên trên bàn thờ chính của nhà thờ. Ðến tháng 8.2020, Ðức Giáo Hoàng Phanxicô chuyển nhà thờ cho Giáo hội Công giáo nghi lễ Syro Malabar (Ấn Ðộ) coi sóc.

Nghệ thuật và kiến trúc

Trong lần trùng tu gần đây nhất, dưới thời Ðức Giáo Hoàng Sixtus IV, phần mặt tiền đã được xây dựng lại sau khi bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi cơn bão năm 1634. Kiến trúc sư thời đó đã bổ sung các cột đá hoa cương kết hợp với đá cẩm thạch và granite của La Mã cổ đại vào gian giữa, nhiều khả năng lấy từ Ðền thờ thần Neptune ở Palatine từ xưa.

Trần nhà được trang trí đầy màu sắc, ở giữa là bức tranh lớn mô tả cuộc tử đạo nữ thánh Anastasia do họa sĩ Michelangelo Cerruti khắc họa vào năm 1722. Bên dưới bàn thờ chính là nơi đặt thánh tích của vị nữ thánh. Tác phẩm đằng sau bàn thờ là bức Chúa Giáng Sinh của họa sĩ Lazzaro Baldi. Nhà nguyện đầu tiên bên phải, gần cổng ra vào, đặt bức họa thánh Gioan Tẩy Giả của họa sĩ Pier Francesco Mola, trong khi nhà nguyện cuối cùng ở hướng này có bức phù điêu khắc họa những cảnh tượng trong cuộc đời các thánh Carlo Borromeo và Filippo Neri do họa sĩ Lazzaro Baldi vẽ.

Ðoạn giữa của nhà thờ đặt các bức tranh vẽ thánh Toribio của họa sĩ Francesco Trevisani cùng bức Ðức Mẹ Mân Côi; và mộ phần của Ðức Hồng y Angelo Mai. Nhà nguyện cuối cùng bên trái vinh danh thánh Jerome, và chiếc cốc do thánh nhân từng dùng đang được trưng bày tại đây.

LING LANG