Cuối tháng 12 vừa qua, tại Thủ đô Hà Nội, nhiều người đã phải chứng kiến một cảnh tượng chưa từng có trong lịch sử tiêm chủng ở Việt Nam. Hàng ngàn người đem con nhỏ đội mưa gió trong tiết trời giá rét của mùa Đông để chờ đợi tiêm chủng cho con cháu mình một liều vaccine dịch vụ 5 trong 1 (Vaccine Pentaxim). Tuy nhiên, lượng vaccine có hạn, ai cũng muốn dành suất cho mình, cảnh chen lấn xô đẩy đã xảy ra, có người bị ngất ngay trong mưa rét vì kiệt sức chờ đợi. Có thể nói đó là một tình huống khá tồi tệ mà ngành chức năng đã phần nào bị động bởi đến quá nhanh, bất ngờ, đầy tính tự phát.
 |
Tính tự phát có nguyên nhân từ tâm lý đám đông trong dân chúng. Bởi trước đó có một vài trường hợp tử vong do tiêm Vaccine Quinvaxem thuộc chương trình tiêm chủng mở rộng của Nhà nước. Đành rằng tỷ lệ rủi ro là rất nhỏ, không đủ yếu tố thẩm định loại vaccine đó có tính nguy hiểm cần loại trừ hay không, nhưng dường như mọi sự truyền thông và giải thích về những rủi ro đáng tiếc đó, và việc truy cứu trách nhiệm của ngành chức năng vẫn chưa đem lại tính thuyết phục, trả lại sự yên tâm trong dân chúng. Có ý kiến cho rằng, việc “khủng hoảng” Vaccine Pentaxim tiêm theo dịch vụ hôm 25.12 thực chất còn là sự diễn tả một nỗi hoang mang, thậm chí là khủng hoảng niềm tin trong một bộ phận dân chúng về một số vaccine mở rộng của Nhà nước. Do vậy, họ chọn giải pháp mà theo họ là “an toàn” bằng cách tìm đến các liều vaccine dịch vụ. Tình huống này cũng giống việc tiêm vaccine viêm gan B cho trẻ mới sinh mấy năm trước. Do có một số biến chứng nên đã có thời gian, loại vaccine này ngưng tiêm cho trẻ sau sinh, chuyển qua tiêm dịch vụ, nay nó lại trở về chương trình tiêm chủng mở rộng và dân đã yên tâm.
 |
Nhưng đã là dịch vụ, theo lẽ thường của quy luật thị trường, sẽ phát sinh các tiêu cực về cạnh tranh lợi nhuận, tức tính bình đẳng và minh bạch sẽ không còn trong trong một tình huống cung không đủ cầu. Vậy nên tình trạng hỗn loạn mới xảy ra, nghe nói có cả các dịch vụ “lót tay” để dành được một mũi tiêm dịch vụ Vaccine Pentaxim. Ngành chức năng đã nghiêm cấm việc đẩy giá trục lợi, nhưng trên thực tế giá bị đẩy không bao giờ nằm trong hóa đơn mà thường bị phù phép qua các khâu trung gian khác. Song, điều quan trọng là cái giá về niềm tin, về sự tín nhiệm và cả sự trả giá về sức khỏe, tâm lý của khách hàng đều bị tổn thương nghiêm trọng.
 |
Cùng từ các nguồn báo chí, duy nhất ở Việt Nam tồn tại hai hệ thống tiêm chủng là tiêm chủng mở rộng của Nhà nước và tiêm chủng dịch vụ. Đành rằng xã hội hóa tiêm chủng dịch vụ là cần thiết nhưng khi tồn tại hai hệ thống tiêm chủng song song, tất yếu sẽ tạo tính lựa chọn trong dân, và tâm lý trong dân thường cho của mất tiền tất sẽ tốt hơn đồ “miễn phí”. Trên thực tế không hẳn vậy! Các kết luận đã chỉ ra rằng Vaccine Quinvaxem thực ra còn tốt hơn vaccine dịch vụ cùng loại.
Rõ ràng, khi sự an toàn trong dân có thể bị ảnh hưởng bởi những trường hợp rủi ro đáng tiếc, nếu ngành chức năng không cẩn trọng cả về truyền thông, giải thích và phương pháp dự phòng thay thế, rất dễ dẫn đến các tình huống xấu như đêm hôm 25.12 vừa qua.
Ngô Quốc Đông
Bình luận