Từ bệnh tâm thần tới phim 18+: Quyến rũ chết người

1. Khái niệm về bệnh BPD

“Rối loạn nhân cách ranh giới” là một trong vài cách dịch tên gọi bệnh BPD (Borderline personality disorder). Ðài Loan gọi nó là “biên duyên hình nhân cách tật hoạn” 邊緣型人格疾患, hay “biên duyên hình nhân cách chướng ngại chứng” 邊緣型人格障礙症. Trung Quốc gọi là “biên duyên tính nhân cách chướng ngại” 邊緣性人格障礙. Vì những cách dịch dài dòng và không thống nhất, hãy gọi bệnh tâm thần này là BPD, theo tên tắt bằng tiếng Anh.

BPD là sự rối loạn tâm thần ảnh hưởng tới cách người bệnh suy nghĩ, cảm nhận về người khác. Nó cũng gồm những vấn đề về cách người bệnh cảm nhận hình ảnh bản thân (self-image: tự ngã hình tượng自我形象), tức là tính cách, thành quả, và giá trị bản thân người ấy đối với xã hội. Ngoài ra đương sự còn khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và hành vi của mình, nên dễ chuốc lấy phiền phức, rắc rối trong đời sống hằng ngày.

Dan và Alex trên ảnh bìa hộp DVD phim Quyến rũ chết người

Người mắc bệnh BPD cực kỳ sợ hãi bị ruồng bỏ và không dễ dàng chấp nhận tình trạng cô đơn. Họ dễ lên cơn giận vô lý, tính khí bất thường, hành động quá khích vì tâm lý căng thẳng. Họ dễ dàng tự hủy hoại thân thể, thậm chí là tự sát. Tất cả những điều này khiến cho những người khác càng chóng xa lánh người bệnh, mặc kệ người bệnh muốn yêu thương và duy trì quan hệ lâu dài với họ. Khi nhận ra mình không còn được cưng yêu chiều chuộng nữa, tức là đang bị lạnh nhạt và rẻ rúng, bệnh nhân BPD trở nên dữ tợn và độc ác, sẽ nghĩ ra lắm thủ đoạn thâm hiểm, thậm chí không ngại gây án mạng để trả thù.

2. Bệnh BPD trong phim truyện

Tạp chí Psychology Today (Tâm lý học ngày nay) ra đời ở Mỹ năm 1967, có trụ sở ở New York. Trên website của tạp chí (https://www.psychologytoday.com), ngày 22-7-2013 đăng bài Bệnh BPD trong phim truyện (Borderline Personality Disorder in the Movies). Tác giả là bác sĩ David M. Allen, giảng dạy về bệnh tâm thần (psychiatry: tinh thần bệnh học 精神病學) tại Viện đại học Tennessee (Mỹ), đã xuất bản một số sách chuyên ngành về tâm lý học và bệnh tâm thần. Bài viết nói trên của Allen nhắc tới một số phim truyện có kịch bản dựa trên những tác động nguy hại của bệnh BPD đối với nhân vật chánh.

Khi ngồi trong nhà hàng, với nụ cười và ánh mắt quyến rũ này, Alex đang chủ động lôi cuốn Dan vào cuộc tình một đêm

Quyến rũ chết người (Fatal Attraction) là một ví dụ điển hình khi tìm kiếm các phim truyện liên quan tới bệnh BPD; thế nên, ngoài bác sĩ Allen nó cũng thường được không ít tác giả khác nhắc tới. Chẳng hạn, trong bài viết ngày 21-11-2017 (cập nhật ngày 21-02-2020) đăng trên trang web tại https://themighty.com, chị Juliette Virzi kể ra mười phim liên hệ tới BPD và Quyến rũ chết người là phim thứ chín.

3. Quyến rũ chết người

Ðược hãng Paramount Pictures phát hành tại Mỹ vào trung tuần tháng 9-1987, dài 119 phút, Quyến rũ chết người do Adrian Lyne (người Anh, sinh năm 1941) đạo diễn, theo kịch bản của James Dearden (người Anh, sinh năm 1949). Kịch bản này phát triển từ phim truyện Diversion (Chệch hướng) của chính Dearden, dài 50 phút, phát hành tại vương quốc Anh vào tháng 10-1980.

Phim này được Netflix phổ biến tại Việt Nam (có thu phí), bản đẹp, xem trên mạng (https://www.netflix.com) có phụ đề tiếng Việt, được đánh dấu là 18⁺ (dành cho người trên 18 tuổi), tuy nhiên những góc quay đã được “quản” chặt chẽ để cuốn phim với số vốn đầu tư lên tới mười bốn triệu Mỹ kim không trở thành loại khiêu dâm bẩn thỉu, rẻ tiền. Chuyện phim tóm tắt như sau:

Trong phòng tắm của Alex, Dan giúp cô băng bó hai cổ tay

Cứ tưởng chỉ vui qua đường. Dan Gallagher (vai diễn của Michael Douglas, người Mỹ, sinh năm 1944) là luật sư thành đạt, có gia đình hạnh phúc ở thành phố Manhattan, bang New York. Vợ ông là Beth (vai diễn của Anne Archer, người Mỹ, sinh năm 1947), con gái bé bỏng là Ellen rất đáng yêu. Cuối tuần, Beth đưa con về quê thăm ông bà ngoại; Dan ở lại thành phố vì bận họp với nhà xuất bản về một vụ kiện tụng. Cùng họp có cô phó biên tập (associate editor) mới đầu quân về là Alex Forrest, ba mươi sáu tuổi, tóc vàng, xinh đẹp (vai diễn của Glenn Close, người Mỹ, sinh năm 1947). Tan họp nhằm lúc mưa to, Dan và Alex ghé vào một nhà hàng. Sau đó Alex chủ động đưa Dan về chỗ ở của cô và ông qua đêm tại đó.

Thoạt đầu Dan đơn giản nghĩ rằng chỉ là cuộc vui qua đường rồi thôi. Nào ngờ nó lại gây ra hậu quả nguy hiểm khi Alex bắt đầu tỏ ra lì lợm, cố đeo bám ông dai dẳng bằng mọi thủ đoạn. Ðáng sợ hơn nữa, cô bộc lộ những triệu chứng của kẻ mắc bệnh BPD.

Một chuỗi rắc rối. Do mắc bệnh BPD, nên khi nghe Dan giải thích phải chia tay Alex để quay về với vợ con và hạnh phúc gia đình thì Alex ranh mãnh tự cắt hai cổ tay, máu me tùm lum. Dan băng bó cho cô, nán lại với cô trọn đêm để dỗ dành cho yên chuyện.

Alex đến văn phòng luật của Dan xin lỗi về những rắc rối cô gây ra. Cô mời ông đi xem vở nhạc kịch opera “Phu nhân Hồ Ðiệp” (Madame Butterfly) nổi tiếng của Ý. Nhưng Dan bỏ của chạy lấy người, hai tấm vé hát bị ruồng rẫy như càng trêu ngươi Alex đang mịt mờ lý trí.

Đứng ở cửa phòng tắm của Beth, Alex sắp sửa vung dao giết Beth

Alex liên tục gọi điện thoại tới văn phòng luật. Dan dặn cô thư ký không nghe điện thoại của Alex nữa, thì cô gọi điện về nhà ông bất kể giờ giấc. Cô báo tin dính bầu, không phá thai, sẽ sanh con và buộc Dan phải có trách nhiệm. Dan đổi số điện thoại nhà thì Alex mò tới gặp Beth, giả vờ hỏi mua căn hộ hai vợ chồng đang rao bán để dọn đi Bedford. Ngay tối đó, Dan quay lại căn hộ của Alex; họ cãi vã, rồi xô xát.

Tình thù. Gia đình Dan dọn tới thị trấn Bedford. Alex gởi cho Dan băng cát-xét ghi âm những lời mắng nhiếc. Rình ở bãi đậu xe, cô tạt a-xít phá hủy xe Dan. Một đêm núp bên ngoài nhà mới của Dan, cô đau đớn chứng kiến gia đình ông sum vầy hạnh phúc. Ðợi cả nhà Dan đi vắng, Alex giết quách con thỏ cưng ông vừa mua tặng con gái, đem xác con vật luộc sôi sùng sục trên bếp của Beth. Dan đành thú tội với vợ. Phẫn nộ, chị đuổi chồng ra khỏi nhà. Trước khi rời đi, Dan điện thoại cho Alex bảo rằng vợ ông biết rõ cả rồi. Cầm điện thoại, Beth hăm sẽ giết Alex nếu thấy cô lảng vảng gần nhà chị.

Sụp đổ. Alex đến trường đón bé Ellen chở đi chơi công viên, mua kem cho ăn, rồi trả bé về nhà vô sự. Trong lúc hoảng loạn lái xe lùng kiếm con khắp nơi, Beth bị tai nạn giao thông, phải nhập viện. Beth tha thứ cho chồng.

Cho rằng mình bị bỏ rơi vì Dan vướng víu Beth, Alex quyết trừ khử tình địch. Lúc Beth trong phòng tắm, Alex cầm dao lẻn vào. Bắt gặp ra gương mặt đằng đằng sát khí phản chiếu trên tấm kính, Beth thét lên. Dan xông vô, quật Alex ngã vào bồn tắm đầy nước, và cố dìm chết cô. Alex trồi lên, vung dao toan đâm ông. Beth kịp thời cầm súng của chồng, bắn chết Alex.

Khía cạnh luân lý. Trong tám tuần liền sau khi phát hành, Quyến rũ chết người là phim ăn khách số một trên toàn thế giới, thu về cho nhà sản xuất tổng cộng hơn 320 triệu Mỹ kim. Ngoài tính cách giải trí, phim này còn mang tính răn đe, cảnh báo những hệ lụy khốc liệt sẵn dành cho đàn ông ngoại tình. Tuy nhiên, chỉ e quý ông quen thói trăng hoa xem phim xong lại cười ruồi, tự nhủ: “Yên tâm đi! Em của mình đâu có mắc bệnh BPD.”

VƯƠNG CÔ