Tóm tắt truyện kiều: Tích Túy - Kiều

Năm 1875, Petrus Trương Vĩnh Ký phiên âm Truyện Kim Vân Kiều từ chữ Nôm sang Quốc ngữ. Ngoài lời Tựa bằng tiếng Pháp, ông đã tóm tắt truyện thơ bằng Tích Truyện với văn xuôi như sau :

TÍCH TÚY - KIỀU

Đời Gia tĩnh nhà Minh, có họ Vương làm quan viên ngoại, sinh được ba đứa con, con út trai là Vương quan, con đầu lòng hai đứa gái là Túy kiều với Túy vân, hai gã nhan sắc đẹp đẽ xinh tốt quá chừng, lại thêm học hành thông minh, lịch sự đủ điều, cầm, kì, thi, họa chẳng thua ai.

Lúc ấy nhằm tiết tháng ba, người ta hay đi tảo mộ. Ba chị em mới rủ nhau đi chơi xuân, đi qua khỏi suối, Túy kiều thấy cái mồ con Đạm tiên, không ai giẫy cỏ, không ai viếng thăm, thì nghĩ lại cái điều hồng nhan bạc phận mà khóc, hồn Đạm tiên về hòa thơ với Túy kiều. Vừa chiều tối, ba chị em dắt nhau ra về, gặp Kim trọng là bạn học với Vương quan, chào hỏi chuyện văn, hai chị em lạ khép nép giấu mặt.

Tranh vẽ chân dung Túy Kiều

Về nhà Túy kiều đêm nằm trằn trọc, chiêm bao thấy Đạm tiên về nói chuyện về nỗi đoạn trường đến sau. Túy kiều vùng khóc lên, mẹ nghe được hỏi làm sao vậy, thì nó nói chuyện chiêm bao lại cho mẹ nó nghe. Thì mẹ nó la biểu nó đừng có tin chiêm bao mộng mị, có thật vào đâu.

Còn chàng Kim trọng từ khi gặp mặt Túy kiều về cứ tưởng nhớ luôn luôn nên chạy tới chỗ gặp khi trước, thì lại càng không thấy người, lại càng thương nhớ lắm : Cuốn gói đi thẳng qua Lam kiều tìm nhà Túy kiều. Tới đó thấy tòa nhà cao lớn, mà xung quanh có xây tường kín đi hết. Ngó thấy đàng sau có cái nhà, mới hỏi mới mướn đặng có ở mà học.

Đem đờn đem sách tới, dọn ở đó đã hơn hai tháng mà không gặp mặt Túy kiều.

Bữa ấy Túy kiều ra dạo vườn hoa chơi dưới gốc cây đào, anh ta nghe hơi có nó ra, thì chạy ra, trèo vách dòm vô. Con kia nghe động đã tuốt vô đóng cửa lại rồi. Ngó quanh ngó quất thấy cây trâm giắt nơi nhánh đào, liền với tay lấy trâm cầm về. Sáng ngày ra Túy kiều dậy chải gỡ biết mất trâm mới ra mới kiếm.

Bên này anh ta mới lên tiếng hỏi ai có mất trâm hay không? Túy kiều thưa, ai có được thì xin cho lại. Anh ta chạy vô lấy thêm hai chiếc xuyến vàng gói vô cái khăn lụa, ra, leo lên, mới tỏ sự tình với Túy kiều. Còn Kiều nói, sự dựng vợ gã chồng là tại cha mẹ, mình còn thơ ấu dám biết đâu. Kim trọng nài nỉ gắn vó xin cho một tiếng cho chắc rằng chịu thì thôi. Kiều liền chịu, giao trâm, khăn, xuyến, quạt rồi ai về nhà nấy.

Cách ít bữa tới ngày ăn lễ sanh nhựt ông ngoại Túy kiều, cả hai ông bà và hai em Túy kiều, đều đi, để chị ở nhà coi nhà. Chị ta ở nhà một mình thong thả, đeo đồ vào đánh áo đánh quần, đóng cửa, ra phía sau, tuốt qua nhà Kim trọng. Leo qua gặp Kim trọng dắt vào nhà, ở đó trò chuyện, làm thơ, làm phú, đánh đờn đánh địch, thề nguyền với nhau cho một ngày một đêm; khuya lại Kim trọng muốn xáp việc, mà va không cho. Sáng ra từ giã trở về, Kim trọng được thơ nói chú chết, nên lo về chịu tang. Con Kiều về, thì kế lấy cha mẹ nó về. Rủi đâu việc chi không biết, quan quân tới bắt cha nó, tịch phong nhà cửa hết. Túy kiều thương cha, nên lo đi bán mình mà chuộc cha. Mã giám sanh là tay ngoài mụ Tú bà làm tàu kê mua lấy nó.

Đem nó về lầu xanh, nó không chịu làm đĩ, nó lấy dao cắt cổ, tức mình vì tưởng mua về làm vợ, ai hay mua về bắt làm đĩ, thấy vậy mới dỗ nó, thôi thì ở đó, chờ có ai muốn thì gả nó mà lấy vốn lại.

Thúc sanh tới buôn bán, đi chơi đó gặp Túy kiều ưng ý liền chuộc lấy đem về làm vợ. Cha Thúc sanh la dức con sao có cưới đồ đĩ làm gì. Thúc sanh không chịu bỏ, thì Thúc ông là cha vạ, đi tới phủ đường mà thưa. Ông phủ tra hỏi rồi đem Kiều ra đánh đòn. Thúc sanh đau lòng đứng thút thít khóc, quan hỏi, bẩm nói nó là đứa có tài nên tiếc. Quan mới dạy nó làm thơ đánh đờn mà coi. Hẳn nó là gái có tài có nhan sắc, nên quan phủ khuyên cha Thúc sanh biểu cho nó lấy nhau. Từ ấy về sau cha con hòa hiệp, lại càng đem lòng thương Túy kiều.

Con Kiều là đứa biết điều, biết Thúc sanh có vợ lớn ở bên nhà, nên năng nói biểu về mà nói cho vợ chính hay kẻo sau rầy rà khó lòng. Mà Thúc sanh về thì về chớ giấu không cho con Hoạn thơ là vợ chính biết. Trong nó bạn bè có thằng Ưng với thằng Khuyến về mét thót với Hoạn thơ. Con Hoạn thơ nổi máu ghen, cho quân ấy qua lén đốt nhà, bắt con Túy kiều đem về giao cho mẹ nó hành hạ đày đọa.

Lúc cháy nhà, thì quân bạn vớt xác chết trôi ném vào đó để làm tang. Thúc sanh khi ấy đi khỏi. Cha va ở nhà chạy qua thấy nhà cháy tan hoang, lại có gặp xương nên tưởng Túy kiều đã bị chết thiêu rồi. Thúc sanh về nghe nói lại rầu rỉ khóc lóc. Mới mướn thầy pháp đánh đồng thiếp mà kiếm Túy kiều. Thì thiếp nói nó còn sống, không có chết: Một năm nữa sẽ thấy nhau mà không dám nhìn. Thúc sanh không tin mắng thầy nói bậy.

Petrus Trương Vĩnh Ký phiên âm Truyện Kim Vân Kiều từ chữ Nôm sang Quốc ngữ

Bên kia bà mẹ Hoạn thơ hành con Kiều cho đến, rồi lại giao về cho con Hoạn thơ.

Thúc sanh về thì con Hoạn thơ bắt nó ra lạy mừng thầy, bắt hầu hạ đó. Thúc sanh thấy biết mà không dám nhìn. Sau thấy đày đọa quá tội nghiệp, thì nói với Hoạn thơ biểu nới tay, đừng có hành hạ quá mà thất đức, thì Hoạn thơ mới cho ra ở giữ chùa Quan âm các.

Cách ít bữa, Hoạn thơ giả đò về thăm mẹ, mà trá núp rình coi; mới thấy Thúc sanh vô chùa nói chuyện với Túy kiều. Vợ hỏi đi đâu vậy thì nói đi coi người viết kinh, chữ viết tốt lắm. Hai vợ chồng đem nhau về, để con đòi ở lại đó. Kiều hỏi biết nó với Hoạn thơ đã rình nghe ngoài vách. Nên sợ tính bề trốn đi. Mà sợ bơ vơ đói biết lấy chi mà ăn, nên ăn cắp cái chuông vàng với cái khánh bạc, khuya nhảy vách ra đi. Sáng ra tới chùa Giác duyên, vô đó nói mình ở Bắc kinh, sư trưởng sai đem chuông khánh cúng, thì bà Giác duyên biểu ở đó mà chờ sư trưởng qua.

Ít lâu có người ở am Hoạn thơ qua chơi thấy chuông vàng khánh bạc mới nói bên am ấy có mất đồ ấy, tối lại bà Giác duyên tra Túy kiều nói thiệt ra. Biểu lo mà trốn đi, thì lại gởi cho bà Bạc bà lãnh về, đem gả cho cháu tên là Bạc hạnh. Bạc hạnh đem về Châu thai bán lại cho tàu kê. Mà Túy kiều cũng không chịu làm đĩ.

Sau Từ hải tới đó chơi thích ý muốn chuộc nó đem về làm vợ. Dọn nhà cửa cho ở được nửa năm. Khi ấy Từ hải tính đi làm giặc. Kiều xin đi theo, mà Từ hải không cho, nói bận chơn bận cẳng, khó lòng, hãy ở lại nhà, nội trong một năm sẽ về rước. Thì thật một năm Từ hải làm giặc được trở về rước. Khi ấy oai quờn lớn, anh hùng nhứt xứ, làm lớn thiên hạ, Túy kiều mới xin mà trả ân oán cho rồi.

Vậy sai quân đi mời Thúc sanh, mụ già ở với mẹ con Hoạn thơ, với bà Giác duyên; bắt Tú bà, Mã giám sanh, con Hoạn thơ, Bạc hạnh, Bạc bà, thằng Ưng, thằng Khuyến, đem về đền ơn trả oán.

Thúc sanh thì cho một trăm cuốn gấm, một ngàn cân bạc;

Mụ già và bà Giác duyên một trăm lượng vàng;

Hoạn thơ thì nhiếc bỏ xó rồi tha về;

Còn bao nhiêu chém hết.

Rồi ra lạy tạ chồng vì nhờ chồng mà đền ơn trả oán được.

Túy kiều cầm bà Giác duyên lại chơi ít lâu: Vì ở còn chưa định sở, sợ sau khó gặp nhau, thì bà Giác duyên nói : không hề gì: “Năm năm nữa gặp nhau tại sông Tiền đường, ấy là lời bà Giác sư nói tiên tri”.

Lúc ấy Trào sai ông Hồ tông hiến ra đánh Từ hải mà liệu thế đánh không lại, nên sai sứ đem lễ vật cho Túy kiều với Từ hải, khuyên ra hàng đầu thú tội. Từ hải dùng dằng không chịu đầu. Túy kiều năn nỉ nói thiệt hơn, biểu thì đầu đi cho được chữ trung chữ hiếu: Trước là được về gặp cha mẹ, sau là được trung với vua. Từ hải bèn nghe lời bó giáo hàng đầu.

Túy kiều cho tin cho Hồ tông hiến đem quân gia ra rước, chẳng ngờ dạy quân bắn Từ hải đi. Từ hải chết mà không ngã. Quân về nói lại với Túy kiều. Túy kiều ra khóc lóc nói là tại mình cho nên chồng mới chết làm vậy, thì xác té xuống. Quân bắt Túy kiều đem vô Hồ tông hiến hỏi Túy kiều muốn xin đi gì với Triều đình vì công đã giúp lời cho Từ hải ra đầu. Túy kiều bẩm không có công gì, một xin xác Từ hải đem về chôn.

Hồ tông hiến mở tiệc đãi quan quân tướng sĩ, đem Túy kiều về chơi một đêm. Sáng ngày ra tỉnh rượu mới giựt mình sợ e mình lấy vợ giặc có tội với Triều đình, nên đem gả cho thổ quan đất ấy.

Thổ quan đem kiệu rước về đem xuống tàu đậu nơi sông Tiền đường. Nghe sóng gió ầm ầm, hỏi quân ở đó là đâu? Quân nói là sông Tiền đường, liền nhớ lại lời tiên tri bà Giác sư (là bà Tam hiệp) bèn đâm đầu xuống sông.

Bà Giác duyên biết lời tiên tri ấy thuở trước đã tới che lều ở đó sớm tối mướn chài chài lên chài xuống hoài, khi ấy mới chài được vớt lên đem về am nuôi.

Còn Vương quan và Kim Trọng lấy Túy vân thế con Túy kiều, thi đầu vua sai đi ngồi tri huyện các xứ ấy, nhớ đến hỏi thăm người ta có biết có nghe tích con Túy kiều hay không, thì người ta nói có, mà không biết bây giờ ở đâu. Kiếm tìm hoài không ra.

Năm ấy cải nhậm, vua sai đi ngồi xứ khác, hai anh em đi tới sông Tiền đường, nghe nói Túy kiều chết tại đó thì rước thầy làm chay, đặt bài vị mà tế, Mụ Giác duyên đi coi thấy mộc vị thì biết là tế con Túy kiều, mới hỏi là ai tới làm chay; biết là anh em, cha mẹ Túy kiều thì nói Túy kiều còn sống ở tại am mình. Dắt về nhìn ra thiệt tích; Đem nó về, nó không chịu về. Cha mẹ la dức nói muốn tu thì sẽ lập am tại nhà cho mà tu, cùng rước bà Giác duyên về đó tu với nó, thì nó mới chịu về.

Am tự lập xong rồi, cho đi tìm rước bà Giác duyên thì đã mất đi bao giờ biệt tăm biệt tích.

Nguyễn Đình Đầu