Hôm Tết, theo lời anh rủ, tôi ghé nhà uống chén trà đầu xuân. Trong lúc anh lui cui pha nước, tôi cầm quyển sách anh đang đọc dở, lật qua vài trang… Khi anh bày biện xong bộ trà cụ, tôi nói:
- Lúc này mà còn đọc Mạnh Tử thì bác siêu thật!
- Nghỉ hưu rồi, ở nhà thui thủi, đọc cổ nhân cũng thú lắm. Để tôi kể ông nghe chuyện vừa đọc xong:
Mới lên ngôi Tề Uy Vương ham mê tửu sắc. Mỗi lần có chiến tranh nước Tề đều đại bại. Thuần Vu Khôn can gián khéo: “Trong nước có con chim lớn, đậu trong sân vua, ba năm không bay không kêu. Ngài có biết chim đó không?”
Hiểu ý, vua đáp: “Chim đó không bay thì thôi, hễ bay là lên tận mây xanh; không kêu thì thôi, hễ kêu là kinh động thiên hạ.”
Sau đó vua chấn chỉnh triều đình, chăm lo việc nước, và thành lập Tắc Hạ Học Cung ở kinh đô Lâm Tri (nay là thành phố Tri Bác, tỉnh Sơn Đông), quy tụ học giả thuộc nhiều môn phái đến nghị luận học thuật và chính trị. Họ được hưởng bổng lộc triều đình nhưng không nhất thiết phải ra làm quan.
 |
| Mạnh Tử |
Học Cung dung nạp cả ngàn hiền sĩ trong thiên hạ, gồm các học phái thuộc Bách Gia Chư Tử, như Âm Dương Gia, Binh Gia, Danh Gia, Đạo Gia, Nho Gia, Nông Gia, Pháp Gia… Bất kể thuộc môn phái nào, quan điểm tư tưởng và khuynh hướng chính trị ra sao, bất kể tuổi tác, lý lịch, và quốc tịch, mọi học giả tại Học Cung đều được tự do phát biểu quan điểm, chủ trương của mình…
Tỏ ra mình có chú ý lắng nghe, tôi chen vào:
- Như vậy Tắc Hạ Học Cung thực chất là cơ quan tư vấn cho triều đình về kinh tế, văn hóa, chính trị, và được triều đình bảo trợ. Một kiểu hội đồng tư vấn (advisory council) mà chính phủ nhiều nước phương Tây thường lập ra.
- Phải, có thể hiểu như thế. Để tôi kể tiếp: Năm bốn mươi ba tuổi, Mạnh Tử đưa học trò sang nước Tề tham dự Tắc Hạ Học Cung. Đã nghe danh tiếng thầy Mạnh nên vua Tề tiếp đón long trọng. Có điều vua không mặn mà với chủ trương nhân chính của thầy Mạnh, tức là chính sách nhân ái, cai trị hợp ý Trời và hợp lòng dân. Thâm tâm Vua chỉ muốn thầy Mạnh hiến kế giúp nước Tề làm bá chủ các nước khác.
- Thì cũng là vết xe cũ của Đức Khổng thôi. Nếu lập Học Cung mà chỉ muốn bá tánh nói vừa bụng mình thì dẹp quách cho khỏi tốn ngân sách.
Nhiêu Lộc, 23-02-2015
Dũ Lan LÊ ANH DŨNG
Bình luận