Ngày trước ở làng tôi, nhà nào cũng dùng củi hay rơm rạ để nấu nướng, khói đen nghi ngút nên bếp được người quê làm riêng ra, cách biệt với gian chính để khỏi khói, bồ hóng. Gian bếp này thường là chái, áp vào tường, thông với cửa sau của ngôi nhà.
Tuổi thơ tôi gắn liền với chái bếp quê, với vất vả nhọc nhằn của mẹ, với khói rơm hăng hắc cay nồng. Đó là “giang sơn” của mẹ, có đủ đói no cay đắng ngọt bùi. Ngày tôi chưa sinh ra, mẹ đã ngồi nơi này, đã tất bật với công việc nội trợ, thức dậy từ khuya khoắt thổi cơm, nấu nước lo bữa sáng cho cả nhà trước lúc ra đồng.
Nhớ hồi còn bé, mỗi sáng, chỉ cần một tiếng động nhỏ là tôi tỉnh ngủ. Tuột xuống đất, lao nhanh ra chái bếp tìm mẹ. Những lúc ấy, mẹ ôm tôi vào lòng vỗ về: “Trời rét căm căm thế này, con dậy sớm làm gì, vào ngủ tiếp đi”. Lớn hơn một chút, tôi thường phụ mẹ lặt rau, lau chén bát. Khi mẹ có việc phải ra đồng sớm, tôi thay mẹ cho heo gà ăn, dọn dẹp gian bếp cho sạch sẽ, gọn gàng. Đó cũng là chỗ tôi biết bện rơm thành con cúi để đun, bện càng chặt thì rơm càng cháy lâu; biết vùi khoai, nướng ngô bằng lửa rơm. Ngô nướng lửa rơm phải để lại vài ba lớp vỏ lụa, khi lớp vỏ này cháy hết cũng là lúc hạt ngô đã chín vàng.
Những ngày đông giá, gia đình tôi thường quây quần bên bếp lửa, rang ngô hay làm gì đó để ăn, thường là món rang, món nóng, cay để cơ thể có đủ năng lượng chống chọi với cái lạnh thấu xương khi phải đi ra bên ngoài.
Chái bếp đã gắn liền với tôi từ thuở lọt lòng mẹ cho tới ngày về thành phố định cư. Suốt quãng thời gian dài đó có biết bao nhiêu kỷ niệm vui buồn đã đến, cho tôi những kinh nghiệm quý báu để làm tròn phận sự của người vợ, người mẹ.
Bây giờ, không còn nhiều gia đình quê đun bằng rơm, củi. Bếp gas, bếp điện từ đã giải phóng người phụ nữ khỏi sự lem luốc, bụi bặm của khói rơm, nhọ nồi. Tiện nghi của cuộc sống văn minh hiện đại đang len lỏi vào từng ngõ ngách xóm thôn, người phụ nữ quê dường như cũng không còn “đầu tắt mặt tối” như xưa.
Nhớ về mẹ, về quê, người ta luôn hoài niệm quá khứ. Quê trong tôi là bức tranh thủy mặc thật đẹp và yên bình. Ở đó, có căn nhà tranh tre nứa lá của mẹ, có chái bếp đen đủi nhưng rất thân thương mà suốt cuộc đời mình không thể nào quên.
LÝ THỊ MINH CHÂU
Bình luận