Ðậm đà nước vối quê tôi

Tôi không biết những cây vối được trồng trước nhà mình từ bao giờ, ngay cả ông bà nội tôi cũng không thể biết chính xác nữa, chỉ biết lúc ông sinh ra thì đã có chúng rồi.

Khi cây vối bắt đầu nhú nụ, bố mẹ và anh chị tôi dành mấy buổi trèo cây bứt những chùm nụ xuống để ủ, phơi dành đun nước uống quanh năm. Nhà tôi và hầu như mấy nhà hàng xóm đều dùng nước uống đun từ nụ vối hoặc lá vối thay cho trà.

Sau khi nụ vối được hái xuống, phải ủ vào thúng, vào bồ cho ngấu, nghĩa là khi các mầm nụ từ màu xanh chuyển qua màu đen, và rụng khỏi cuống thì mới mang rửa sạch rồi phơi cho thật khô. Mẹ tôi rất có kinh nghiệm trong việc chế biến nụ vối để dành. Mẹ vẫn bảo: “Làm nụ vối không khéo sẽ bị mốc và nếu ủ không kỹ, không tới thì khi đun nước lên, màu nước cũng nhạt, mùi vị không thơm, không đậm đà…”.

Từ hai cây vối đó, mỗi năm nhà tôi dành được khoảng vài ba chục cân nụ vối khô. Năm nào cũng vậy, mẹ thường cho bớt mấy nhà hàng xóm hay bà con họ hàng. Ngoài chế biến nụ vối khô, thi thoảng năm nào vối ra nụ hoa ít (mất mùa) thì mẹ lại hái cả lá xanh làm thứ để dành dùng đun nước dần uống quanh năm. Chế biến “trà” bằng lá vối khó hơn nhiều so với nụ vối bởi nó tốn nhiều công đoạn, mất nhiều công sức hơn. Khi bẻ lá xuống, mẹ cũng phải mang ủ vào bồ, trên đậy bằng tấm bao tải gai cho kín. Cứ khoảng 2 ngày lại phải tưới nước 1 lần cho có độ ẩm để lá “chín” vàng. Khoảng 1 tuần thì bỏ lá ra rửa sạch đem phơi khô. Lá vối khô chứa vào bao ni-lông buộc chặt, dùng dần được từ năm này qua năm khác.

Người dân quê vốn vẫn mộc mạc bình dị như củ khoai, cây lúa từ bao đời nay và họ cũng không hề biết mấy về tác dụng chữa bệnh của nụ, lá vối là như thế nào. Thế nhưng, từ vận dụng thực tế, dùng nụ, lá vối đun nước uống, thấy tính mát, giải nhiệt, ngủ tốt… nên người ta cứ dùng như một thói quen. Quả là nước vối uống rất mát, rất ngon! Thật thú vị khi những buổi đi học, đi làm về làm vài bát nước vối đun sôi để nguội! Cơn khát như bị xua tan nhanh chóng. Nếu có mấy viên đá lạnh bỏ vào thì tuyệt hơn.

Sáng sớm nào cũng vậy, mẹ tôi thường đun một nồi nước nụ vối thật to để uống cả ngày. Chiếc liễn to đựng nước vối nguội để ở bàn, còn phích nhỏ với nước vối nóng để dự trữ nhỡ khi nhà có khách muốn uống ngụm nước ấm.

Nước nụ vối ngon, mát và có khá nhiều tác dụng trong chữa bệnh được khoa học phát hiện ra đã khiến cho hai cây vối nhà tôi càng có giá. Nụ vối không những để gia đình uống quanh năm mà còn dùng để bán. Khi tôi lớn rồi, để ý thấy mỗi năm mẹ bán được mấy chục cân nụ khô, có thêm khoản chi tiêu cho cả nhà. Thế nhưng, dù nụ vối “có giá”, mẹ vẫn giữ thói quen là san sẻ với hàng xóm và bà con họ hàng...

Xa quê bao năm, sống ở thành phố và từng dùng muôn vàn thứ đồ uống từ bình dân tới hảo hạng đắt tiền nhưng tôi vẫn luôn thèm một cốc nước nụ vối đậm đà mẹ nấu. Vẫn biết là ở thành phố, sự xuất hiện của thứ đồ uống này là khá lỉnh kỉnh, nhưng mỗi khi có dịp về quê, tôi lại được mẹ gói gém cho một gói nụ vối thật to để mang đi uống dần, cũng như làm quà biếu. Mấy năm gần đây tôi giữ thói quen dùng nụ vối uống hàng ngày chứ không dùng trà, bởi giờ đây mua loại “trà” này ở bất cứ đâu trong thành phố cũng không quá khó như ngày trước. Và mỗi khi đun nước chế nụ vối để bỏ vào tủ lạnh uống dần trong ngày, hình ảnh người mẹ vất vả, sớm sớm vẫn thức dậy nấu nước cho cha con tôi lại hiện về. Mẹ giờ đã là người thiên cổ! 

ÐẶNG ÐỨC