Giải pháp nào tránh ngập lụt cho Ðà Lạt?

Những ngày qua, người dân cả nước rất quan tâm đến chuyện mưa bão khiến Tây Nguyên hứng chịu đợt lũ lụt lịch sử, thiệt hại tài sản là vô cùng to lớn. Rất nhiều người dân và cả những chuyên gia đều lấy làm lạ khi thành phố trên cao như Ðà Lạt lại bị ngập lụt diện rộng, cũng đã có nhiều bài viết chỉ ra nguyên nhân, nhưng cái quan trọng là giải pháp để khắc phục những nguyên nhân đó.

Lịch sử hình thành và phát triển Ðà Lạt cũng đã có những trận lũ lịch sử được ghi nhận, cụ thể là tháng 3 năm 1932, hồ Xuân Hương Ðà Lạt ngày nay với dung tích trên 1 triệu mét khối (tên cũ là Grand Lac - tiếng Pháp là hồ lớn) đã bị nước lũ cuốn phăng nhiều công trình trên đó sau một cơn bão. Lúc đó hồ Xuân Hương được ngăn thành 2 con đập tạo thành 2 hồ nước giữa trung tâm Ðà Lạt vào các năm 1919 và 1923 . Ðây là một hồ nhân tạo được ngăn từ suối Cam Ly với mục đích tạo cảnh quan cũng như thêm tác dụng điều tiết nguồn nước trên dòng suối chính của Ðà Lạt. Không chỉ hồ Xuân Hương mà lúc đó Ðà Lạt còn có một số hồ khác được xây dựng dọc những con suối lớn thuộc hệ thống suối Cam Ly. Ngày nay, những hồ nước này có cái đã bị xóa sổ hoàn toàn bằng việc người dân tự ý bồi lấp như hồ Vạn Kiếp, một số hồ khác cũng bị bồi lắng rất nhanh qua những mùa mưa bão mà chính quyền thỉnh thoảng phải tổ chức nạo vét như các hồ Than Thở, Mê Linh, Ðội Có… Ngoài do thiên nhiên, không thể không nói là một trong những nguyên nhân khiến Ðà Lạt lúc này mỗi khi mưa lớn thường có hiện tượng ngập lụt cục bộ là do tốc độ đô thị hóa nhanh và những nhà kính, nhà lưới làm nông nghiệp phát triển đến mức chóng mặt. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn có thể khắc phục nhằm hạn chế diễn biến khí hậu ngày càng phức tạp bằng các biện pháp quản lý.

Người dân xây nhà lấn suối và còn vô tư xả rác trực tiếp xuống

Ðà Lạt với diện tích tự nhiên 395km², nằm trên hàng trăm quả đồi với một hệ thống khe suối bao quanh, các thung lũng uốn quanh những quả đồi đó, tạo thành một thế thoát tự nhiên vô cùng hiệu quả, nhưng rất tiếc hệ thống khe suối này lâu nay không được chú trọng quản lý đúng mức, chính quyền không có thông báo chiều rộng và hành lang an toàn của các suối theo từng khu vực cụ thể để người dân tuân thủ, nên hệ thống khe suối này từng năm càng bị hẹp dần do người dân lấn suối để mở rộng diện tích canh tác. Nhà kính, nhà lưới phát triển nhanh chóng làm cho nước mưa không có chỗ thấm, và tệ hại hơn, phần lớn khi làm nhà kính người dân lại be bờ, lấn suối vì việc xây dựng loại nhà này không hề phải xin phép cơ quan chức năng, có thể là chưa có quy định?

Bên cạnh đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ hơn của chính quyền địa phương, thì một yếu tố vô cùng quan trọng là ý thức của người dân phải được nâng cao. Ở những khu vực có đông dân cư, phần lớn những mương, cống thoát nước chính đã được nhà nước đầu tư, nhưng hệ thống thoát từ những công trình nhà ở của cá nhân hay một khu vực nhỏ thì người dân tự làm để đấu nối vào mương thoát của hệ thống giao thông hay các suối công cộng. Và rồi, những mương thoát này cứ dần dần càng hẹp khi đất ở trở nên khan hiếm, chưa nói là những mương nước nhỏ trong khu dân cư thường xuyên bị tắc nghẹt do sự thiếu ý thức của một số người, họ có thể tự nhiên tống rất nhiều loại rác xuống mương thoát nước mà không hề nghĩ tới hậu quả.

Ngay tại những vùng nông nghiệp đất đai vốn rộng cũng xảy ra tình trạng tương tự, sau những vụ thu hoạch rau màu, bà con phải vệ sinh đồng ruộng, và một khi đất canh tác đã lấn đến sát suối thì bao nhiêu thứ liên quan đến sản xuất đều được bỏ xuống những con suối đang ngày một nhỏ đi. Hậu quả là tắc suối gây ngập vườn rau, mầm bệnh của cây trồng phát tán nhanh từ ruộng này qua ruộng khác, dẫn tới canh tác khó khăn, phải dùng nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật để ngăn chặn.

Là người sống ở Ðà Lạt lâu năm, tôi khẳng định Ðà Lạt chưa đến mức quá tải, hiện tượng ngập lụt ở Ðà Lạt mỗi khi mưa lớn chỉ là cục bộ xuất phát từ những nguyên nhân như đã nói ở trên. Nếu chính quyền có sự quản lý tốt hơn thì sẽ khắc phục đáng kể, vì Ðà Lạt không bị ảnh hưởng triều cường, độ dốc của địa hình lớn, nước thoát rất nhanh. Tình trạng ngập lụt thường xảy ra chóng vánh và nước sẽ rút toàn bộ sau mưa khoảng một giờ đồng hồ.

Quốc Dũng