Người Việt đi mua chữ

Thông tin từ cuộc chất vấn với Bộ trưởng giáo dục tại kỳ họp Quốc hội vừa rồi khiến nhiều người giật mình, vì con số kinh phí người Việt chi cho du học hằng năm dao động từ 3-4 tỷ USD, tương đương với 9 triệu tấn gạo. Số tiền đó cao hơn tổng doanh thu từ xuất khẩu gạo mỗi năm của cả nước.

Câu hỏi đặt ra là tại sao người Việt thích du học? Có thể trả lời ngay rằng, đó là vì chất lượng giáo dục của ta, đặc biệt là bậc cao từ đại học đến sau đại học, chưa đáp ứng được nhu cầu của nhiều gia đình có điều kiện. Bởi vậy, họ đã không ngần ngại bỏ tiền túi chi phí cho con em mình đi học ở nước ngoài, dù học phí cao ngất ngưởng, với hy vọng chúng có một tương lai tốt hơn sau khi cầm được tấm bằng từ các đại học danh tiếng. Công bằng mà nói, vài năm gần đây, chỉ số xếp hạng các trường đại học của ta so với quốc tế và khu vực có được nâng lên, song vẫn chưa đủ lực hấp dẫn với nhiều gia đình. Người ta quan niệm học nước ngoài có cái lợi trước tiên về ngoại ngữ, sau đó là kiến thức, phương pháp và cách làm việc, những ưu thế mà nhiều trường đại học trong nước chưa thể đáp ứng ngang tầm.

Tương tự như trong một số lĩnh vực điện tử, mạng di động, điện thoại..., giáo dục bậc cao là một thị trường còn rất tiềm năng nhưng chưa thu hút các nhà đầu tư tham gia, trong khi đó ngân sách giáo dục của Nhà nước hiện nay phần lớn tập trung vào phần giáo dục cơ bản và phổ cập.

Ngoài một số trường đã có thương hiệu từ nhiều năm qua, tại sao nước ta vẫn chưa tạo ra những khâu đột phá về chất lượng trong giáo dục bậc cao ngay tại thị trường trong nước? Có lẽ đã đến lúc phải xem lại cơ chế cũng như tư duy giáo dục. Thời gian qua, dù được tự chủ giáo dục, tự chủ tuyển sinh, thuê giáo viên nhưng nhiều trường đại học vẫn điêu đứng sau mỗi mùa tuyển sinh vì không cuốn hút được học viên đến học. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là chất lượng đào tạo chưa đáp ứng được hướng nghiệp và yêu cầu xã hội, thiếu sức cạnh tranh.

Tuy chưa giàu song dám chi một khoản tiền lớn cho giáo dục cho thấy dân ta vẫn coi trọng việc học, coi đó như là một đầu tư bền vững cho tương lai của con em mình. Nếu chúng ta không sớm có chiến lược giáo dục cạnh tranh, thúc đẩy đào tạo nhân lực chất lượng cao, không biết nhiều gia đình sẽ còn phải tốn bao nhiêu tiền của để đi xứ người mua chữ cho con? Mặt khác, những nước có nền tảng giáo dục tốt thường cũng có chính sách đãi ngộ tốt đề cuốn hút nhân tài, nên nhiều người sau khi tốt nghiệp đã không trở về mà ở lại tìm kiếm cơ hội phát triển. Do đó, vấn đề người Việt du học không chỉ liên quan đến tiền tệ mà còn là chuyện chảy máu chất xám.

Ngô Quốc Ðông