Quản lộ Phụng Hiệp dòng sông êm đềm xanh mát của đồng bằng

Ðồng bằng sông Cửu Long kênh rạch sông ngòi chằng chịt đến nỗi hình ảnh dòng sông và chiếc cầu chính vào loại thân thuộc bậc nhất ở chốn này, nhưng với mỗi người lại có một “danh sách” sông ngòi riêng do gần gụi thường xuyên, nhiều kỷ niệm hay đơn giản sông ấy vắt qua làng quê chôn nhau cắt rốn của mình.

Kênh Quản lộ Phụng Hiệp qua mấy tỉnh của miền Tây, hạ lưu dòng Mêkông: Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, một thủy lộ quan trọng của vùng. Kênh rộng, và nước chảy nhẹ hiền hòa, bờ bên này hát to lắm bờ kia mới nghe được. Kênh ngọt quanh năm, trừ một đoạn ngắn giáp nước mặn ở Ninh Quới khi chảy vào địa phận Bạc Liêu, có khi ngọt - mặn hay lợ tùy vào triều nước biển.

Kênh Quản lộ Phụng Hiệp mang tên một địa danh nổi tiếng của Hậu Giang: Thị xã Phụng Hiệp hay còn gọi “Ngã Bảy”, nơi kênh đi qua, nhưng đấy chỉ là một địa danh trong nhiều  địa danh gắn với dòng kênh: Bún Tàu, Ông Kho, Ngã Năm, Ninh Quới, Chủ Chí…

Từng có thời gian dài, đường thủy nội địa quan yếu bậc nhất vùng vận hành trên dòng kênh này với các tàu gỗ các cỡ gắn động cơ chuyên chở hàng hóa và hành khách đến tận Sài Gòn. Dù tốc độ vận chuyển chậm nhưng an toàn cao, mang được nhiều hàng hóa cồng kềnh mà nếu dùng ô tô hay phương tiện khác sẽ khó và phát sinh chi phí rất lớn. Nếu đi Sài Gòn bằng tàu đò qua kênh có lẽ thời gian và trải nghiệm gần như đi tàu Bắc - Nam vậy, nhiều ngày đêm tình tang ngủ nghỉ ăn uống ngắm cảnh, trò chuyện…

Hai bờ kênh là cuộc sống hiền hòa của miền Tây với rặng bần, dừa nước, lũy tre, xóm làng. Sẽ bắt gặp cảnh chợ búa, trường học, cánh đồng bát ngát... Ở một số nơi, có hẳn chợ nổi trên sông chỗ ngã tư, ngã năm, ngã bảy... tụ hội các hướng, ghe xuồng tấp nập tìm về họp chợ. Cảnh bán mua ấy sẽ khiến khách du lịch hay cánh trẻ ngày nay lạ lẫm cuốn hút, nhưng chính cuộc sống lâu đời của bà con mình khi trình độ phát triển nông nghiệp, đời sống nông nghiệp gắn với sông ngòi, thương mại cũng vậy. Không chỉ hoa màu cây trái, ở chợ nổi còn có các dịch vụ như viễn thông trên xuồng, thực phẩm, cà phê. Nhâm nhi ly cà phê đá chòng chành trên xuồng, ăn tô bún nước lèo đậm đà, chọn mua cơ man rau quả cây trái giá mềm, thiệt thú vị. Chợ nổi giữ hình ảnh miền Tây, biểu tượng sống động của Quản lộ Phụng Hiệp.

Trên kênh, ở một số nơi như Ngã Năm - Thạnh Trị, Sóc Trăng - có xưởng đóng xuồng ghe nhiều đời, lành nghề, xuất những xuồng ba lá hay cỡ lớn hơn, ghe các loại bằng gỗ đủ hạng… Anh chị em thợ hành nghề thủ công, giữ một truyền thống. Các xưởng có khả năng đóng ghe cỡ lớn, như ghe chài hàng trăm tấn, giá tiền tỷ, hình dáng ghe đẹp và độc. Gần các xưởng ấy có bãi gỗ, nơi tập kết cạnh bờ từng khối gỗ lớn và gỗ ấy tối ưu nhất chính vận chuyển bằng đường sông.

Nói đến Quản lộ Phụng Hiệp, không thể không nhắc đến các tàu kéo nhỏ như chú ong nhưng khỏe bất ngờ, chúng kéo đẩy xà lan và từng đoàn tàu ghe. Động cơ khủng bên trong tàu nhỏ tạo nên tiếng máy rất lạ, ầm ì. Có hẳn đội tàu kéo ấy phục vụ chị em xuồng nhỏ đi chợ hay từ chợ về nhà...

Quản lộ Phụng Hiệp với những bãi chà ven kênh, người ta cắm đủ loại cây với nhánh nhút chi chít tạo chỗ cho các loài cá hội tụ, đến lúc thu hoạch vây lưới xung quanh, nhổ chà bắt cá. Mỗi cụm chà thuộc sinh kế của một hộ gia đình, nếu trúng, lượng cá không thua nhà nuôi cá trong ao hồ hay vuông láng nho nhỏ.

Quản lộ Phụng Hiệp đi qua lịch sử, trải hết các cuộc chiến tranh khói lửa, bao đắng cay ngọt bùi cùng đời sống dân quê. Từng rặng bần, dừa nước, xóm thôn, từng ngã ba ngã bảy đều có lịch sử riêng. Dòng kênh phù sa ấy cộng hưởng hết thảy từng lịch sử…

Ngày nay kênh Quản lộ Phụng Hiệp có đổi thay khi mạng lưới giao thông trên bờ được hoàn thiện từng ngày, xe gắn máy và ôtô len vào từng ngõ nhỏ, nên vận chuyển hành khách trên kênh bị lỗi thời. Phát triển thương mại dịch vụ trên bờ cũng đe dọa các chợ nổi cùng dòng xuồng ghe hàng phân phối hoa màu trên kênh. Từng dự một hội thảo về du lịch, người viết đắng lòng khi nghe nói về dự định dẹp chợ nổi chỗ này chỗ nọ như một đề xuất nghiêm túc. Mất chợ nổi, mất biểu tượng của dòng kênh, song cuộc sống nào có đứng yên, dòng kênh vẫn mải miết chảy mãi đấy thôi.

Nếu có giấc mơ khám phá miền Tây của tổ quốc, trong danh sách các điểm đến cần trải nghiệm như Đất Mũi, U Minh, sông Tiền, sông Hậu, cù lao…, có lẽ sẽ thiếu sót nếu bạn không nắn nót ghi vào: Quản lộ Phụng Hiệp, bởi đây chính là một phần linh hồn của miền Tây. Dòng kênh mang địa lý, văn hóa, lịch sử và xã hội của vùng chân chất miệt đồng bằng.

NGUYỄN THÀNH CÔNG