Nhân loại từ lâu tận hưởng nhiều lợi ích mà thiên nhiên mang lại. Tuy nhiên, ngoài việc cung cấp nguồn thức ăn, nước uống và nguyên vật liệu thô, thế giới tự nhiên còn góp phần cho sự khỏe mạnh của con người trên mọi khía cạnh.
Sau khi rà soát hàng trăm báo cáo khoa học về “dịch vụ hệ sinh thái văn hóa”, bao gồm những lợi ích đến từ tự nhiên, nhóm chuyên gia của Đại học Tokyo (Nhật Bản) đã xác định được 227 mối liên hệ độc nhất vô nhị mà qua đó những hoạt động tương tác của con người với tự nhiên có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực cho sức khỏe của chúng ta.
Đây cũng là báo cáo đầu tiên thuộc dạng này cung cấp một cơ chế toàn diện để hiểu rõ và định lượng những phương thức phức tạp mà qua đó con người và tự nhiên kết nối nhau. Tác giả báo cáo Lâm Thị Mai Huỳnh, nghiên cứu sinh của Đại học Tokyo, cho rằng những phát hiện trên hứa hẹn mang đến ứng dụng sâu rộng trên thực tế, để con người trân trọng tự nhiên hơn.
“Trong thế giới hiện đại, con người có khuynh hướng đánh mất sự kết nối với tự nhiên. Về vấn đề quản lý dịch vụ hệ sinh thái, chúng tôi muốn đưa ra những giải pháp tốt nhất và bền vững nhất nhằm xây dựng lại sự nối kết này, và dân địa phương sẽ là người giúp duy trì và quản lý các dịch vụ của hệ sinh thái đó”, theo chuyên gia Việt Nam trình bày trong báo cáo đăng trên chuyên sanScience Advances.
Báo cáo đầy tham vọng
Cô Huỳnh cho biết cuộc nghiên cứu xuất phát từ ý tưởng muốn cải thiện sự hiểu biết về mức độ ảnh hưởng của những quy trình đầy phức tạp mà tự nhiên có thể mang đến cho con người. Ban đầu, người hướng dẫn của cô còn cho rằng báo cáo này vô phương thực hiện vì quá tham vọng. Một trong những thách thức đó là phần lớn các tài liệu khoa học hiện có về những dịch vụ của hệ sinh thái đều khá tản mát.
“Tất cả những gì bạn có là cái nhìn của những người khác nhau theo những khía cạnh khác biệt về các lợi ích vô hình mà tự nhiên có thể mang lại”, tờ The Washington Post dẫn lời giáo sư Alexandros Gasparatos của Đại học Tokyo, đồng tác giả báo cáo, cho biết. “Dù sự đa dạng của các báo cáo cũng rất quan trọng, nhưng khi cần kết nối thì chúng lại gây khó khăn trong việc đưa ra điểm chung”, theo chuyên gia.
Tuy nhiên, họ đã làm được điều không tưởng: nỗ lực rà soát và kiểm tra một cách hệ thống khoảng 300 báo cáo khoa học đã giúp tạo ra “nền tảng kiến thức tuyệt hảo” về lợi ích của tự nhiên đối với con người. “Điểm then chốt của quá trình nghiên cứu là tìm ra sự kết nối.
Chúng tôi đã tìm được những hiện tượng của tự nhiên có thể mang đến lợi ích vô hình cho nhân loại”, chuyên gia Gasparatos bổ sung.
Ảnh hưởng chằng chịt
Thông qua nỗ lực đọc và rà soát thông tin, nhóm của cô Huỳnh phân tích hàng trăm mối liên hệ tiềm năng giữa những khía cạnh của sức khỏe con người (bao gồm sức khỏe thể chất và tâm thần) và sinh thái, như vui chơi giải trí và du lịch, giá trị thẩm mỹ và quan hệ xã hội. Kế đến, các nhà nghiên cứu tiến thêm một bước và xác định hơn 10 cơ chế ẩn, khác biệt, mà thông qua đó những tương tác của con người với tự nhiên có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của họ.
Đội ngũ chuyên gia phát hiện những đóng góp tích cực nhất đều được thể hiện thông qua sức khỏe thể chất và tinh thần. Hoạt động vui chơi giải trí, du lịch và giá trị thẩm mỹ dường như có tác động lớn nhất đối với sức khỏe nhân loại thông qua cơ chế “tái sinh”, có nghĩa là con người trải nghiệm từ tự nhiên các hiệu ứng phục hồi, như là giải tỏa được áp lực do stress. Trong khi đó, những ảnh hưởng tiêu cực nhất có liên quan đến sức khỏe tâm thần thông qua cơ chế “hủy diệt”, hay nói cách khác là tổn hại trực tiếp đến từ việc suy thoái hoặc tổn thất hệ sinh thái.
“Trong thực tế, bạn không chỉ có một sự liên kết, và không phải lúc nào cũng thu hoạch được hiệu ứng tích cực”, ông Gasparatos giải thích, chẳng hạn không phải cứ đi vào rừng là cảm thấy vui vẻ hoặc hạnh phúc. Ngược lại, việc quản lý kém không gian xanh dẫn đến cảnh quan xấu xí hoặc mang đến mối đe dọa cho động - thực vật trong rừng có thể khơi ngợi cảm giác không thoải mái ở người. Thậm chí người này còn có thể sợ phải đi một mình vào rừng.
Cô Huỳnh kỳ vọng báo cáo có thể cung cấp một bản đồ lộ trình để giúp con người, đặc biệt là những nhà hoạch định chính sách, không những có thể nắm bắt những lợi ích vô hình đến từ tự nhiên, mà còn làm sao đạt được chúng. Chẳng hạn chúng ta có thể cải thiện những đóng góp cho tự nhiên theo hướng mang lại lợi ích thiết thực cho nhân loại, đồng thời cải thiện công tác quản lý tự nhiên và loại bỏ những tác động tiêu cực cho con người.
HỒNG HOANG
Bình luận