Vẻ ðẹp của những con dấu…

Từng học nghiệp vụ hành chánh văn phòng, lại công tác văn thư, tôi trót mê những con dấu! Thực ra đam mê ấy đâu phải độc quyền cá nhân, nhiều người tìm thấy ở các con dấu vẻ đẹp, nét độc đáo, sự thú vị… Dân chơi tem trân quý các con dấu bưu chính trên nền các tác phẩm ảnh chụp, hội họa  xuất sắc. Những con dấu ấy chìm úa nét bởi thời gian càng cuốn hút dân chơi.

Xã hội văn minh, các hoạt động quản trị công, mọi lĩnh vực lập pháp - hành pháp - tư pháp, ở trung ương hay địa phương, đều gắn liền với các con dấu quyền lực. Dù có khác về hình thức, song điểm chung các con dấu đều biểu hiện quyền uy nhà nước khi đóng lên văn bản. Lịch sử các con dấu ấy đậm nét từ chế độ phong kiến và cho đến tận ngày nay. Ở phương Đông, ấn tín quan trọng ra sao ai cũng biết qua văn học - điện ảnh tái hiện lịch sử các triều đại. Cùng ngai vàng, bảo kiếm, ấn tín biểu tượng cho quyền uy ngày xưa, “Thế Thiên hành đạo”.

Xã hội hiện đại, không chỉ nhà nước, mọi lĩnh vực đều dùng con dấu, từ doanh nghiệp đến tổ chức dân sự. Khi văn bản đóng treo con dấu pháp nhân hay đóng bên trên chữ ký lãnh đạo, sự thể hiện quyền uy, trách nhiệm rõ ràng, mạnh mẽ. Trong đời, ít ai không trải nghiệm khi chờ xin một con dấu cần cho thủ tục bắt buộc: thị thực xuất nhập cảnh, dấu đóng vào công lệnh khi thi hành công vụ, hay dấu xác nhận của chính quyền địa phương cho một thủ tục pháp lý…

Ngoài con dấu mang tính pháp lý, có nhiều loại ít quan trọng hơn song cũng mang một vẻ đẹp riêng khi thể hiện trên văn bản: các dấu đóng tiêu đề cơ quan, đóng ghi nhận phân loại tài liệu như mật hay khẩn, dấu tên, dấu chức vụ…

Thời xưa, mực dấu màu đen được sử dụng cùng mực màu đỏ, và phổ biến hơn cho dấu đóng tên. Mực đen in trên nền giấy trắng nổi bật, thẩm mỹ. Các con dấu ngày nay hầu như dùng màu mực đỏ. Ấn ký, dấu chữ ký lãnh đạo cao cấp, có khi vẫn dùng mực màu đen. Loại dấu này thuộc loại khó khắc, được đóng lên các văn bản quan trọng.

Nếu các con dấu mang tính pháp lý như của cơ quan, doanh nghiệp bắt buộc khắc theo quy cách chuẩn mực, đúng quy định của pháp luật từ kích thước, cỡ chữ, thì các dấu ít quan trọng như tên, chức vụ, tiêu đề…lại uyển chuyển, có tính cá nhân hóa cao. Các nghệ nhân khắc thuê đã để lại tài hoa của mình qua sản phẩm các con dấu tinh tế từng nét nhỏ.

Vật đổi sao dời, cuộc sống vận động không ngừng, con dấu cũng không phải ngoại lệ. Bây giờ, ở các giờ dạy về hành chánh, người ta đã đề cập nghiêm túc đến nền hành chánh điện tử, nơi không có các con dấu dù dùng mực in màu đen hay đỏ. Thực ra đã có áp dụng từng mức độ trong quản trị ở thời 4.0, và hộ chiếu mới nhất vừa phát hành ở Việt Nam hoàn toàn không có con dấu nào! Các loại giấy tờ ứng dụng công nghệ tiên tiến có độ bảo mật cao, và dữ liệu sẽ “chạm” được khi sử dụng công cụ kiểm tra soi chiếu. Bước tiến này loại trừ bớt phần nào, tăng độ khó chống làm giả con dấu - một vết nhức nhối. Con dấu có một lịch sử dài, đang bị thay thế theo quy luật tiến hóa.

Tuy nhiên, khó có thể phủ nhận vẻ đẹp, công dụng của các con dấu trong lịch sử mà mỗi chế độ chính trị, triều đại, nhân vật gắn với nó. Có những con dấu của một triều đại, một thể chế đã qua… trở thành vật được lưu trữ ở bảo tàng như chứng nhân lịch sử. Người sưu tập nào sở đắc được một con dấu cổ, chắc chắn có niềm vui khó tả, càng thấy giá trị của cổ vật ấy vô ngần!

NGUYỄN THÀNH CÔNG