Từ nguyên thủy, con số các chặng thánh giá được tuân giữ tại Giêrusalem ít hơn 14 và số lượng các chặng thay đổi theo vùng cũng như theo thời gian, có thể là 11, 12, 19, 25, 37 hay 43 chặng riêng rẽ; thậm chí ngay tại một nơi, con số cũng không chính xác như nhau. Truyền thống 14 chặng có lẽ phát xuất từ một nơi nổi tiếng, tức là tại Louvain (năm 1505), rồi tại Tây Ban Nha hồi đầu thế kỷ XVII, đặc biệt trong các cộng đoàn dòng Phanxicô. Các tu sĩ dòng thánh Phanxicô được coi là có công phổ biến thực hành này, chẳng hạn như thánh Leônardô (+ 1751) đã dựng đến hơn 572đàng thánh giá (Via Crucis) trong những năm 1731-1751. Hình thức 14 chặng đàng thánh giá được chọn lựa và thiết lập một cách vững chắc và chính thức vào thế kỷ XVIII bởi Đức Clêmentê XII (năm 1731).
 |
Mười bốn chặng đường thánh giá theo truyền thống là:
I. Quan Philatô luận giết Đức Chúa Giêsu
II. Đức Chúa Giêsu vác thánh giá.
III. Đức Chúa Giêsu ngã xuống đất lần thứ nhất
IV. Đức Mẹ gặp Đức Chúa Giêsu vác thánh giá
V. Ông Simon vác thánh giá đỡ Đức Chúa Giêsu
VI. Bà Veronica trao khăn cho Đức Chúa Giêsu lau mặt
VII. Đức Chúa Giêsu ngã xuống đất lần thứ hai
VIII. Đức Chúa Giêsu đứng lại an ủi con cái thành Giêrusalem
IX. Đức Chúa Giêsu ngã xuống đất lần thứ ba
X. Quân dữ lột áo Đức Chúa Giêsu
XI. Quân dữ đóng đanh Đức Chúa Giêsu
XII. Đức Chúa Giêsu sinh thì trên thánh giá
XIII. Tháo đanh Đức Chúa Giêsu xuống mà phó ở tay Đức Mẹ
XIV. Táng xác Đức Chúa Giêsu trong hang đá
 |
Vì trong 14 chặng đàng truyền thống chỉ có 8 chặng là có nền tảng Kinh Thánh (chặng thứ III, IV, VI, VII, IX, XIII không được mô tả rõ rệt trong các sách Tin Mừng), cho nên, ĐGH Gioan Phaolô II đã đưa ra một phiên bản mới [vào thứ Sáu Tuần Thánh năm 1991] với tên gọi là “Chặng đàng Thánh giá theo Kinh Thánh”. Hình thức này cũng gồm 14 chặng như sau:
I. Chúa Giêsu trong vườn Giệtsimani
II. Chúa Giêsu bị Giuđa phản bội và bị bắt
III. Chúa Giêsu bị công nghị kết án
IV. Chúa Giêsu bị Phêrô chối
V. Chúa Giêsu bị Philatô luận tội
VI. Chúa Giêsu bị đánh đòn và đội mão gai
VII. Chúa Giêsu vác thập giá
VIII. Chúa Giêsu được Simon vác giúp thánh giá
IX. Chúa Giêsu gặp phụ nữ thành Giêrusalem
X. Chúa Giêsu bị đóng đinh
XI. Chúa Giêsu hứa một chỗ trong nước trời cho người trộm lành
XII. Chúa Giêsu trao phó Đức Mẹ cho thánh Gioan
XIII. Chúa Giêsu chết trên thập giá
XIV. Chúa Giêsu được mai táng trong mồ.
Năm 2007, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã chấp thuận phiên bản này để dùng suy niệm và cử hành nghi thức nơi công cộng.
Gần đây, người ta bổ sung thêm một chặng thứ XV gọi là Via Lucis (Đường Ánh sáng) nhằm tập trung suy niệm cuộc phục sinh của Chúa Kitô.
 |
BẮT BUỘC PHẢI CÓ CHẶNG ĐÀNG THÁNH GIÁ?
Lòng sùng kính đi đàng thánh giá thuộc về lãnh vực đạo đức bình dân chứ không phải nghi thức phụng vụ chính thức, cho nên việc thiết lập các chặng đàng thánh giá bên trong hay liên kết với một nhà thờ hoặc nhà nguyện không nhất thiết phải có. Bằng chứng là các chặng đàng thánh giá không được đề cập đến trong Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma hay Nghi thức Cung hiến Thánh đường.
Tuy nhiên lòng sùng kính có bề dày lịch sử lâu đời này lại rất cần thiết, được ưa thích và quen thuộc đối với hầu hết các tín hữu, đặc biệt, luôn được thực hành trong mùa Chay và thứ Sáu Tuần Thánh. Hơn nữa, việc gắn kết người tín hữu với lòng sùng kính này có thể lôi kéo và đánh động họ sống theo lời mời của Chúa Giêsu: “Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình hằng ngày mà theo”; “Ai không vác thập giá mình mà đi theo tôi, thì không thể làm môn đệ tôi được” (Lc 9, 23; 14, 27).
Như vậy, việc đạo đức đi đàng thánh giá vừa là một hình thức cầu nguyện vừa là cách huấn giáo về những khổ nạn Chúa Giêsu phải chịu. Do đó, hết sức bao nhiêu có thể, mọi nhà thờ và nhà nguyện nên có các chặng đàng thánh giá.
THỰC HÀNH
Phương diện kiến trúc - nghệ thuật thánh
Theo truyền thống, các chặng đàng thánh giá được sắp xếp trên các bức tường vòng quanh lòng nhà thờ, hoặc có thể được sắp xếp: trong không gian quy tụ; hay vòng quanh nơi hội họp; hay thậm chí ở bên ngoài nhà thờ dọc theo một con đường hay khu vườn để nhấn mạnh kiểu thức hành trình của chặng đàng thánh giá (x. Uỷ ban về Nghệ thuật Thánh, Dựng xây từ những Viên đá Sống động, Hà Nội: Nxb Tôn Giáo, 2006, số 140).
Không nên đặt các chặng đàng thánh giá tụ về một chỗ gần sát nhau bởi vì cách thức này loại bỏ sự vận hành di chuyển đầy ý nghĩa và cần thiết từ nơi (chặng) này qua nơi (chặng) kia khi đi suy ngắm đàng thánh giá vốn là một phần của lòng sùng kính này, đồng thời là một chiều kích quan trọng của đàng thánh giá.
Người ta phải dễ dàng nhận ra và xác định rõ ràng mỗi chặng nhờ các ảnh tượng thánh cụ thể hơn là dùng một biểu tượng trừu tượng ở đây.
Theo truyền thống, có tất cả 14 chặng như những được hướng dẫn và xác định bởi Đức Clêmentê XII (1730-1740). Tuy nhiên, có hai vấn đề cần đặt ra: thứ nhất, có những chặng không có nguồn gốc Kinh Thánh rõ rệt (chẳng hạn bà Veronica trao khăn cho Chúa Giêsu lọt mặt hay 3 lần Chúa ngã xuống đất); thứ hai, sự phân rẽ thể thống nhất của mầu nhiệm vượt qua khi 14 chặng không gồm biến cố phục sinh của Chúa Kitô mà trong phụng vụ chính thức của Giáo hội biến cố này đã được đưa vào ngay cả ngày thứ Sáu Thánh. Vì vậy, trong Năm Thánh 1975, Đức Phaolô VI đã phê chuẩn một bộ các chặng đàng thánh giá mới dựa sát trên Tin Mừng hơn. Theo đó, các chặng này bắt đầu từ Bữa Tiệc Ly và kết thúc là biến cố Chúa Kitô phục sinh. Do đó, có thể dựng 15 chặng đàng thánh giá thay vì 14 và chặng thứ XV mang nội dung Chúa sống lại từ cõi chết.
 |
Định hướng thực hành lòng sùng kính (x. Hướng dẫn về Lòng đạo đức Bình dân và Phụng vụ, số 131-135)
Trong một số trường hợp, không nhất thiết phải đi hết 14 chặng đàng thánh giá; cũng như có thể thay thế một vài chặng của hình thức truyền thống bằng các chặng khác trong đó gợi lại một số đoạn của bài thường thuật trong Tin Mừng về con đường khổ nạn Chúa đã đi qua.
Bên cạnh hình thức truyền thống, có thể áp dụng những hình thức khác của đàng thánh giá đã được Tòa Thánh chấp nhận hoặc từng được ĐGH công khai sử dụng.
Ở phần kết thúc đi đàng thánh giá, nên nhắc đến việc Chúa sống lại hầu giúp các tín hữu cởi mở tâm hồn đón chờ sự phục sinh của Chúa với tất cả niềm tin và hy vọng.
Nên lưu tâm đến những chỉ dẫn của ĐGM khi chọn sử dụng bản văn suy niệm và nên ưu tiên phiên bản nào có trích lời Kinh Thánh được chọn lọc kỹ càng và viết ra bằng ngôn ngữ trang trọng nhưng đơn giản.
Buổi cử hành đi đàng thánh giá nên gồm những yếu tố như: bài đọc, thinh lặng, hát thánh ca, di chuyển từ chặng này đến chặng kia và dừng lại để suy niệm.
LÀM PHÉP CHẶNG ĐÀNG THÁNH GIÁ
Trước đây việc làm phép chặng đàng thánh giá được nói một cách chung chung. Sau Công đồng Vatican II, văn kiện Inter Oecumenici dành việc làm phép này cho ĐGM địa phương hoặc nhân vật được ngài uỷ thác. Sách Các Phép (ban hành ngày 31-05-1984) có phần nghi thức làm phép chặng đàng thánh giá trong đó ghi rõ vị quản đốc nhà thờ hay linh mục được ngài đề cử có thể làm phép chặng đàng thánh giá (De Benedictionibus,số 1400-1416).
Đối với các chặng đàng thánh giá mới nằm trong ngôi nhà thờ mới xây dựng và sắp được cung hiến hay làm phép thì đương nhiên sẽ được coi là làm phép sau hành vi cung hiến hay làm phép thánh đường, y như trường hợp của giếng rửa tội, thánh giá, các ảnh tượng, đàn phong cầm, chuông…ở nơi đó. Do vậy, không cần phải làm phép các chặng đàng thánh giá cách riêng biệt nữa (Xc. Sách Lễ nghi Giám mục, số 864 và 954).
(HẾT)
Lm Giuse Phạm Đình Ái, dòng Thánh Thể (SSS)
______________
Tài liệu tham khảo
Alston, George Cyprian.“Way of the Cross.”The Catholic Encyclopedia.Vol. 15.New York: Robert Appleton Company,1912.18 Feb. 2017<http://www.newadvent.org/cathen/15569a.htm>.
Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích. Hướng dẫn về Lòng đạo đức Bình dân và Phụng vụ. Bản dịch của Uỷ ban Văn Hoá – HĐGMVN.
Smolarski, Dennis. Q &A: Season, Sacraments and Sacramentals. Chicago: LTP, 2003.
Phạm, Đình Ái, SSS. Nhà Ta là Nhà Cầu Nguyện. Nxb Phương Đông, 2014.
Bình luận