Báo động thời tiết cực đoan vì biến đổi khí hậu

Mười thảm họa thời tiết khủng khiếp nhất trong năm 2020 đã gây nên thiệt hại lên đến 150 tỷ USD trên toàn thế giới, phản ánh tác động tiêu cực về dài hạn của tình trạng ấm lên toàn cầu.

Từ những trận cháy rừng vượt tầm kiểm soát ở Úc vào tháng 1 đến số lượng bão tố kỷ lục hoành hành Ðại Tây Dương hồi tháng 11, đến nay các chuyên gia vẫn chưa tính toán được tổn thất thực sự của các thảm họa thời tiết trong năm 2020. Con số 150 tỷ USD chỉ mới dừng lại ở những tài sản được bảo hiểm, chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số thiệt hại trên thực tế vì đa số các tổn thất xảy ra ở những quốc gia nghèo. Ðây là số liệu theo báo cáo tựa đề “Kiểm kê tổn thất năm 2020: Một năm thời tiết sụp đổ” do cơ quan quy tụ các tổ chức thuộc Công giáo, Tin Lành, Chính Thống giáo tại Anh và Ireland - Christian Aid - tổng hợp.

Nước nghèo ảnh hưởng nặng

Chỉ có 4% tổn thất kinh tế đến từ các sự kiện thời tiết khắc nghiệt ở các nước thu nhập thấp được bảo hiểm, so với 60% ở những nền kinh tế phát triển, báo cáo của Christian Aid đã dẫn lại khảo sát đăng trên chuyên san The Lancet vào tháng 11. “Dù lũ lụt ở châu Á, nạn châu chấu ở châu Phi, hoặc bão tố ở châu Âu và châu Mỹ, tình trạng thay đổi khí hậu đều gây nên cảnh tượng tàn phá khắp toàn cầu trong năm 2020”, bà Kat Kramer, người đứng đầu chính sách khí hậu của cơ quan này cho biết. Bên cạnh thiệt hại về kinh tế, ít nhất 3.500 người đã thiệt mạng vì ảnh hưởng của thiên tai, và hơn 13,5 triệu người mất nhà cửa trong năm 2020.

Bão ập vào Honduras

Tất nhiên, những thảm họa thời tiết luôn là nỗi ám ảnh của nhân loại ngay từ buổi đầu lịch sử của loài người, lâu trước khi tình trạng ấm lên toàn cầu bắt đầu gây rối loạn hệ thống thời tiết của hành tinh Xanh. Thế nhưng, với khối lượng dữ liệu về nhiệt độ và lượng mưa được thu thập trong hơn một thế kỷ, cùng với các thông số vệ tinh về bão tố và mực nước biển dâng lên qua nhiều thập niên, giới khoa học đã mang đến bằng chứng rõ ràng và không thể chối cãi, rằng nhiệt độ bề mặt Trái đất gia tăng đang thổi bùng sức ảnh hưởng tiêu cực đối với sự sống trên địa cầu.

Ví dụ, các siêu bão xảy ra với tần suất thường xuyên hơn, với cường độ mạnh hơn, thời gian kéo dài lâu hơn và với năng lực càn quét vượt xa tầm tác động trước đó. Mùa bão năm 2020 ở Ðại Tây Dương vừa ghi nhận con số kỷ lục, theo đó tổng cộng 30 cơn bão được đặt tên đã hình thành giữa hai bờ châu lục. Ít nhất 400 trường hợp tử vong trong mùa bão năm nay và gây ra tổn thất 41 tỷ USD. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) buộc phải sử dụng sang bảng chữ cái Hy Lạp sau khi dùng hết bảng chữ cái La tinh.

Bão Đại Tây Dương

Thời tiết cực đoan

Lụt lội nghiêm trọng đã xảy ra ở Trung Quốc và Ấn Ðộ vào mùa hè, khi gió mùa mang đến lượng mưa bất thường trong năm thứ hai liên tiếp, và diễn biến thiên tai tại hai quốc gia đông dân nhất thế giới cũng phù hợp với dự báo về tác động của khí hậu đối với lượng mưa. Năm trong số những sự kiện thời tiết cực đoan nhất trong năm 2020 đều có liên quan đến mùa mưa khác thường ở châu Á. “Lũ lụt năm 2020 là một trong những vụ nghiêm trọng nhất trong lịch sử Bangladesh, nhấn chìm 25% diện tích lãnh thổ này dưới mặt nước”, theo AFP dẫn lời ông Shahjahan Mondal, giám đốc Viện Lũ lụt và Quản lý Nước của Ðại học Kỹ thuật và Công nghệ Bangladesh.

Bên cạnh đó, các vụ cháy rừng đã lan rộng ở mức kỷ lục tại bang California (Mỹ), Úc và thậm chí vùng nội địa của khu vực Siberia (Nga) cũng không thoát, bất chấp nơi này gần như nằm trọn bên trong Vòng Bắc Cực lạnh giá. Tất cả đều do nhiệt độ không khí gia tăng. Nhiệt độ trung bình ở bề mặt Trái đất đã tăng ít nhất 1,1^oC so với cuối thế kỷ 19. Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu vào năm 2015 đã đặt ra mục tiêu hạn chế nhiệt độ tăng dưới 2^oC, hoặc 1,5^oC nếu có thể, nhưng nhiều quốc gia vẫn chưa thực sự vì mục tiêu chung của cả nhân loại. Và hậu quả dự kiến sẽ ập đến nhanh chóng.

Cháy rừng ở Úc

Nếu không sớm thay đổi, mức độ phá hủy đến từ tình trạng ấm lên toàn cầu sẽ còn gia tăng. Chẳng hạn, vào cuối năm 2019 đến đầu năm 2020, nạn cháy rừng chưa từng có đã thiêu rụi 20% diện tích rừng ở Úc và khiến hàng chục triệu động vật bị thiêu chết. Tần suất xảy ra cháy rừng ở quy mô tương tự có thể tăng lên ít nhất 30% trong tương lai, theo trưởng nhóm nghiên cứu Friederike Otto của Ðại học Oxford (Anh). Trong khi đó, tại châu Âu, xác suất xảy ra các đợt sốc nhiệt đã tăng gần gấp 100 lần so với cách đây 1 thế kỷ. “Các đợt sốc nhiệt và lũ lụt ở mức độ cực kỳ nghiêm trọng lúc trước xảy ra ‘một lần trong cả thế kỷ’ thì giờ đây trở nên thường xuyên hơn”, Tổng thư ký WMO Petteri Taalas cảnh báo.

ÐỊNH NGUYỄN