Chăm sóc những thương tích gia đình

Hình ảnh so sánh thế giới nhân loại và Hội Thánh Chúa Giêsu Kitô ngày nay mà Ðức Giáo Hoàng Phanxicô hay dùng là hoạt động cấp cứu ráo riết của một bệnh viện dã chiến, nơi đầy những nạn nhân bị thương nặng hay nhẹ cần được cứu sống.

Những thương tổn trầm trọng và nguy tử của nhân loại như này phải được chú ý, đặc biệt là của các nạn nhân, là những trẻ nhỏ và trẻ đang lớn lên từ trong những cuộc hôn nhân tan vỡ của cha mẹ chúng, và vết thương đặc biệt của chính cha mẹ chúng. Các Kitô hữu giáo dân, tu sĩ, linh mục, giám mục phải là những y tá, y sĩ, bác sĩ tâm linh chuyên lo cấp cứu, chữa lành các vết thương trầm trọng liên quan, mà bản thân một số trong họ cũng đã và đang mang thương tích ấy đang được chữa lành bởi Lương y thần -nhân là Ðức Giêsu Kitô. Hội Thánh lữ hành vốn là hiệp hành (hiệp thông - tham gia - truyền giáo), được mời gọi mỗi ngày mở rộng “căn lều” của mình ra bao trùm lấy những anh chị em ở “ngoại vi”, chúng ta giới hạn sự chú ý ở đây vào những anh chị em ly dị “tái hôn”, họ thường cảm thấy mình bị bỏ quên, hay bị loại trừ.

Thế nhưng, trước hết, như một bác sĩ giỏi, chúng ta phải tự hỏi vết thương tổn của những anh chị em ly dị “tái hôn”,gây ra bởi sự kiện họ không được hiệp thông trọn vẹn với Hội Thánh, có bản chất là gì? Tiến trình hội nhập là để chữa lành vết thương này.

Nguyên nhân họ không hiệp thông trọn vẹn không phải vì cuộc hôn nhân thứ nhất thất bại

Cuộc hôn nhân thứ nhất đổ vỡ có thể rất đau đớn và gây ra những thương tổn trầm trọng mà ta cần hết sức kiên nhẫn để dần dần được chữa lành. Chúng ta nhìn nhận thực tế, như Ðức Giáo Hoàng Phanxicô nói: “Trong một vài trường hợp, xét thấy nhân phẩm của mình và thiện ích của con cái cần được bảo vệ, yêu cầu ta phải đưa ra một giới hạn chắc chắn trước những đòi hỏi quá đáng của người kia, trước một bất công nghiêm trọng, trước sự bạo hành hoặc thường xuyên thiếu tôn trọng từ phía người kia. Cần phải nhìn nhận rằng “có những trường hợp việc ly thân là không thể tránh khỏi. Ðôi khi điều đó trở nên thậm chí là cần thiết xét về mặt luân lý, khi đó là cách để giải thoát người phối ngẫu yếu thế hơn, hoặc tránh cho những đứa con nhỏ khỏi bị thương tổn nghiêm trọng nhất do sự chuyên chế và bạo hành, và do sự khinh khi và bóc lột, do sự thiếu quan tâm và thờ ơ”. Thế nhưng, việc ly thân chỉ có thể được xem như phương dược cuối cùng, sau khi mọi cố gắng hợp lý khác đều tỏ ra vô hiệu” (Amoris laetitia 241).

Việc đổ vỡ này không nhất thiết do tội lỗi nghiêm trọng của cá nhân, vốn là điều làm tổn thương trầm trọng đến mối tương quan cá vị với Thiên Chúa. Chẳng hạn trường hợp của một người phối ngẫu bị ruồng bỏ cách bất công, là nạn nhân vô tội. Hôn nhân thất bại tự nó không đặt tôi vào hoàn cảnh thường xuyên sống mâu thuẫn với Lời Chúa (x. Mt 19,9; Mt 5,31; Mc 10,11-12; Lc 16,18; 1Cr 7,10-11). Thật vậy, Tông huấn Amoris laetitia (AL) số 242 dạy rằng “những người ly dị mà không tái hôn […] thường là những chứng nhân của lòng trung thành trong hôn nhân”. Cộng đoàn Hội Thánh “cần phải có một sự phân định đặc biệt để đồng hành mục vụ với những người ly thân, ly dị, bị bỏ rơi. Cần đón tiếp và trân trọng nỗi đau khổ của những người phải gánh chịu ly hôn, ly dị hoặc bị ruồng bỏ một cách bất công, hoặc buộc phá vỡ cuộc chung sống do sự ngược đãi của người phối ngẫu kia. Tha thứ cho điều bất công mình phải chịu thì không dễ chút nào, nhưng ân sủng sẽ giúp người ta có thể tha thứ với tiến trình thời gian. Do đó, cần có một mục vụ hòa giải và trung gian thông qua các trung tâm tham vấn chuyên biệt được thiết lập trong các giáo phận” (AL 242).

Ðâu là căn bệnh thật sự của họ?

Thưa, do chính cuộc kết hợp họ đang sống sau đó. Ðây là nguyên nhân của căn bệnh của họ, tức là do “tái hôn” sau ly dị. Hành động đó là vi phạm và tình trạng hệ lụy của họ mâu thuẫn với lời của Ðức Kitô. Khi “kết hôn” lần thứ hai, tức là đã dấn thân bền vững sống chung như vợ chồng với một người khác, họ đã có ý chôn táng sợi dây liên kết hôn phối vốn bất khả phân ly, và đồng thời như thế là đặt cuộc sống họ ở ngoài rìa nền tảng Thiên Chúa đã lập. Làm thế là họ đã chối bỏ sự thật của lời hứa của một tình yêu “mãi mãi” và “bất chấp tất cả” vốn được bảo đảm bởi Chúa Giêsu. Khi còn sống mâu thuẫn với dây hôn phối, cuộc sống của ta còn bị phân mảnh rời rạc, bởi vì ta còn bước theo nhịp điệu “còn dịp thứ hai, hoặc thứ ba” (một khi đã chấp nhận vi phạm lời hứa một lần, thì còn có thể tiếp tục vi phạm lời hứa sau đó). Bởi đó, họ sẽ gặp khó khăn trong việc thông truyền cho con cái điều cốt yếu của giáo dục: niềm tin có thể xây dựng toàn thể cuộc sống dựa trên tình yêu đích thật, phó thác cho tình yêu ấy toàn thể tương lai chúng ta.

Ðó là một thương tổn không dễ dàng chữa lành, vì thường những người trong cuộc không ý thức tình trạng bất bình thường của họ, họ sợ công nhận nó và biện chính cho cuộc sống kết hợp thứ hai của họ. Ðây là một việc hết sức tế nhị và đòi hỏi ta phải nhẫn nại, tin tưởng phó thác cho ánh sáng và ân sủng Chúa, để giúp người anh em của ta từ bỏ ngôi nhà xây trên cát mà xây dựng lại căn nhà xây trên nền đá trong hy vọng (x. AL 8).

Đức Thánh Cha trao bản Tin Mừng Thánh Luca cho một gia đình người Việt Nam đại diện cho Á châu dịp Đại hội Gia đình tại Philadelphia 2015

Sống trong một hoàn cảnh đặc biệt, phải đi một hành trình riêng để tiến tới hội nhập thật sự vào Hội Thánh

Ai biết mình đã phạm một tội trọng thì cần phải xưng tội trước khi đón nhận Mình Thánh Chúa, tức hiệp thông hoàn toàn với Mình Thánh Chúa, và Thân Mình huyền nhiệm Người là Hội Thánh.

Tuy nhiên, có một số tội minh nhiên liên quan tới các mối quan hệ cụ thể, cách thức cụ thể sống trong cộng đoàn và dệt nên lịch sử chung. Bởi thế, Chúa Giêsu cho các Tông đồ những chỉ dẫn rõ ràng cách đối xử trước những lỗi lầm này, nhắc nhở sửa lỗi các tội nhân để họ thay đổi đời sống (x. Mt 18,15-17). Những tội công khai phạm đến Thân Mình của Chúa, tức Hội Thánh, càng làm ta khó thông dự hoàn toàn và hiệp thông Bí tích Thánh Thể. Không những cần phân định thiêng liêng mà còn phải phân định Thân Mình Chúa, trong bí tích cũng như trong cộng đoàn, nếu không ta sẽ ăn và uống án phạt mình (AL 185-186). Nghĩa là, phân định cách thức cụ thể sống các mối quan hệ, cách riêng là sự trung thành của chúng ta với dây hôn ước bất khả phân ly.

Áp dụng cách đặc biệt vào hôn phối, vì là một dấu chỉ bí tích hữu hình và hữu hiệu của ân sủng. Hôn nhân không phải là một sự kiện riêng tư, lại càng không phải là một thực tại chỉ liên hệ đến người chồng, người vợ và con cái, nhưng ngược lại, đó là một yếu tố cốt yếu của đời sống chung và để xây dựng Hội Thánh. Thế nên, những người ly dị “tái hôn” này phải đi một hành trình trước khi được hội nhập hoàn toàn vào đời sống Giáo hội và có thể lãnh nhận bí tích hiệp thông. Dù sao, họ không nên cảm thấy bị tổn thương vì Hội Thánh nói họ không thể hiệp lễ (rước lễ), vì “Thánh Thể không phải là phần thưởng cho những người hoàn hảo” (x. Evangelium gaudium (EG) 47; AL 300; 305).

Một hướng đi mới cho mục vụ gia đình

Lối đi mới mà Ðức Thánh Cha Phanxicô đề nghị cho mục vụ không phải là đề ra những luật mới thông thoáng hơn hay khép chặt hơn, nhưng xin người ta thay đổi con tim và yêu cầu một “hoán cải mục vụ” (x. Evangelii Gaudium 25), đặt mục vụ gia đình ở trung tâm mọi bận tâm mục vụ và hoạt động của các giáo phận và giáo xứ. Làm sao để tất cả cùng cố gắng đồng hành với những anh chị em này trên đường về với Chúa Kitô. Tông huấn Amoris laetitia khuyến khích chúng ta hai con đường:một là, yêu cầu chúng ta bắt đầu một tiến trình hội nhập những người lầm đường lạc lối này trở về với Hội Thánh (x. AL 291), tiến trình này phải do Giám mục giáo phận hướng dẫn (AL 300);hai là, khuyến khích các cha giải tội khi xét thấy con người hối nhân thực sự muốn sống theo Tin Mừng, cần xét đến hoàn cảnh có thể giảm khinh, trân trọng những cố gắng của thiện chí họ, nhớ rằng “một bước nhỏ, giữa những giới hạn lớn của con người, có thể làm đẹp lòng Chúa hơn là một cuộc sống đúng đắn bên ngoài êm ả trôi qua từng ngày mà không phải đối mặt với những khó khăn đáng kể nào” (EG 44; AL 306).