Cuộc chiến giành lại tự do và tương lai cho các bé gái Kenya

Giáo hội Công giáo tại Kenya đang tìm cách chấm dứt một hủ tục vẫn luôn ám ảnh các bé gái của bộ tộc Samburu ở miền bắc nước này qua nhiều thế hệ.

Trong lúc ngồi bên ngoài căn lều làm nữ trang để bán cho du khách, Sajon Lengupayi mới 9 tuổi liên tục van nài những người đi ngang hãy giải cứu cô bé khỏi cuộc hôn nhân bị bắt buộc. “Con vô cùng đau khổ”, Sajon nức nở, “con muốn ai đó giúp mình thoát khỏi cuộc hôn nhân này, để con có thể quay lại lớp học”. Người chồng đã “bỏ vòng” Sajon khi anh ta 20 tuổi còn cô bé mới 7 tuổi, trong khi gia đình “cô dâu” nhận được của hồi môn là gia súc, dê, cừu. Sajon bị ép phải lấy chồng từ đầu năm 2017.

Hủ tục bỏ vòng

Sajon là một trong số hàng ngàn cô gái thuộc bộ tộc Samburu sinh sống tại vùng đất khô cằn ở miền bắc Kenya, cách Nairobi khoảng 560km. Bỏ vòng, cụ thể là các tràng hạt đỏ, là một hủ tục mà theo các nhà vận động quyền lợi phụ nữ thì không khác gì hình thức nô dịch tình dục, vì những người đàn ông lớn tuổi hơn gấp nhiều lần có thể bắt những bé gái chỉ mới 6 tuổi về làm vợ. Tập tục này cho phép cánh đàn ông, thường là các chiến binh, quan hệ với các bé gái dù không hề có ý định cưới đối tượng. Thậm chí trong một số trường hợp, hai bên có quan hệ họ hàng. “Hủ tục này nhằm chuẩn bị cho các cô gái trẻ bước vào cuộc hôn nhân trong tương lai”, theo trang tin Crux Now dẫn lời ông John Lengoros, một bậc trưởng thượng của bộ lạc. “Tuy nhiên, chúng tôi không cho phép những đứa trẻ này sinh con (nếu hai người là họ hàng). Trong trường hợp lỡ mang thai, chúng phải phá bỏ”, ông này cho biết.

Tập tục trên “đẩy các bé gái đến nguy cơ bị bạo lực tình dục, gây nên tổn hại về thể chất lẫn tinh thần”, theo Quỹ KIOS, trụ sở tại Helsinki, tổ chức đang phối hợp với một nhóm thiện nguyện địa phương hỗ trợ những cô gái đã bị bỏ vòng. Trong trường hợp của Sajon, ông Lengoros vẫn cho rằng cô bé còn chút gì đó may mắn. Ðối tượng bỏ vòng thuộc về một gia đình khác, và sau đó đã kết hôn. Những bé gái khác thường bị bỏ rơi vì người bỏ vòng là thân nhân. Cách nhà Sajon khoảng vài cây số, bé Agnes Lempeei, một nạn nhân khác của tập tục này, cho hay một người họ hàng gần đã tiếp cận cha mẹ mình vào năm 2016 và choàng lên cổ mình chiếc vòng đỏ. Vài tháng sau, cô bé mang thai nhưng bị buộc phải nuốt lá độc để trục thai. Người họ hàng đã từ bỏ Agnes và lấy một bé gái thuộc gia đình khác. “Cháu cảm thấy thật sự tồi tệ vì cha mẹ mình khoanh tay làm ngơ để mọi chuyện diễn ra”, Agnes ngậm ngùi, giờ em đã 13 tuổi.

Sự can thiệp của vị linh mục

Trước tình thế trên, Giáo hội Kenya đang nỗ lực tìm nhiều biện pháp để chấm dứt hủ tục bỏ vòng. Hồi giữa năm 2018, cha Francis Limo Riwa, linh mục thuộc giáo phận Meru ở miền bắc Kenya, đã giải cứu một bé gái Samburu khỏi nguy cơ bị ép kết hôn sớm sau khi ngài điều đình thành công với các bậc trưởng thượng của bộ tộc để hoàn trả hồi môn cho người đàn ông lớn tuổi. Số hồi môn này bao gồm 8 con bò và khoản tiền 500 USD.

Nạn nhân tên Lilian Nabaru, vào thời điểm kết hôn năm 2015 chỉ mới 12 tuổi nhưng buộc phải gả cho người chồng đã ngoài 50 để làm vợ thứ tư. Dù người chồng cho phép Nabaru tiếp tục đến trường, cô bé phải ở cùng với ông này vào dịp nghỉ lễ. “Tôi không biết cô bé đã lập gia đình”, vị linh mục kể lại. Cha Francis đã đến gặp người chồng và yêu cầu trả tự do cho cô. Cuối cùng người chồng cũng chịu nhượng bộ, nhưng với điều kiện gia đình phải trả lại của hồi môn. Sau khi giải cứu thành công bé Babaru, ngài kêu gọi chấm dứt tập tục bỏ vòng và cho phép các bé gái có thể tiếp tục đến trường. Theo Crux, vị mục tử đã cứu được vài trăm cô dâu nhỏ tuổi khỏi nguy cơ bị thất học và phải đối mặt với tương lai bi đát.

Trong khi đó, Sajon vẫn chờ đợi một phép màu. Cô bé muốn quay lại trường để hoàn thành giấc mơ trở thành một cô giáo. Thế nhưng, nếu muốn thực hiện ước muốn đó, phải có ai hoàn trả của hồi môn cho người chồng. “Con không thể tự giúp bản thân mình. Con biết mình ngỗ nghịch khi không nghe lời cha mẹ, nhưng con muốn quay lại trường và tiếp tục sống với đúng lứa tuổi của mình”, Sajon buồn bã.

Nỗ lực tạiGhana Tương tự ở Kenya, Giáo hội Công giáo tại Ghana đang phối hợp với các tôn giáo khác tìm cách thuyết phục các tín hữu từ bỏ tập tục tảo hôn tại quốc gia Tây Phi. Các linh mục Công giáo và những mục sư Tin Lành và giáo sĩ Hồi giáo đã nhất trí làm lan tỏa nền tảng hôn nhân tốt đẹp và đúng đắn trong các bài giảng của các vị trước công chúng. Theo thống kê chính thức, 21% số cuộc hôn nhân ở Ghana có liên quan đến cô dâu dưới 18 tuổi. Các tôn giáo ở nước này duy trì liên lạc với những thủ lĩnh bộ tộc, các tổ chức phi chính phủ và chính quyền các cấp để chấm dứt hủ tục này. Hiện nay, châu Phi chiếm 17/20 quốc gia trên thế giới có tỷ lệ trẻ em vị thành niên kết hôn cao. Theo UNICEF, 39% số thiếu nữ ở vùng Hạ Sahara kết hôn khi chưa 18 tuổi và tỷ lệ kết hôn dưới 15 tuổi là 12%.

GIANG VÔ YÊN