Đài Loan, đường tới “giao thông xanh”

Đài Loan là nơi có mật độ sử dụng xe máy cao và trong những năm qua, vùng lãnh thổ này đang trên hành trình “xanh hóa” các phương tiện giao thông.

Theo thống kê của Cơ quan Giao thông và Cơ quan Nội chính Đài Loan, số lượng xe máy đang đăng ký sử dụng trung bình hằng năm từ năm 2021 là 14,2 triệu chiếc trên dân số 23,4 triệu người. Như vậy, tại vùng lãnh thổ này, trung bình cứ 100 người thì có 61,1 xe máy. Theo dữ liệu năm 2021 của “Báo cáo Tình hình An toàn Giao thông Đường bộ Toàn cầu” (Global Status Report On Road Safety) được công bố bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cuối năm 2023, ở Việt Nam có 70,1 triệu xe gắn máy trên 97,5 triệu dân, tức là trung bình cứ 100 người thì có 71,8 xe máy. Để so sánh, tỷ lệ này ở một số nước châu Á như là Indonesia (44,4), Thái Lan (30,5), Sri Lanka (27,6). Ở những nước có hệ thống giao thông công cộng hoàn thiện cao thì tỷ lệ xe máy rất thấp, điển hình là Hàn Quốc (4,3) và Singapore (2,4).

Nhìn từ các con số vừa nêu, xe máy không chỉ phổ biến mà còn giữ vai trò thiết yếu trong đời sống hằng ngày của người dân Việt Nam và Đài Loan. Cả hai nơi đều là “lãnh thổ xe máy” với mật độ sở hữu cao hàng đầu khu vực. Ngoài ra, Đài Loan cũng là nơi sản sinh ra một số thương hiệu quen thuộc với người Việt như KYMCO, SYM...

NHIỀU CHÍNH SÁCH MỞ ĐƯỜNG
Cũng như Việt Nam và 130 nước khác trên thế giới, Đài Loan cũng hướng đến chuyển đổi phát thải ròng bằng 0 (net-zero) vào năm 2050, theo tuyên bố năm 2021 của nhà lãnh đạo Thái Anh Văn. Để làm được điều đó, chính quyền xác định giảm khí thải từ phương tiện giao thông là vấn đề trọng yếu cần được giải quyết. “Kế hoạch đột phá sáng tạo ngành công nghiệp xe máy điện” nhằm chuyển đổi từ xe máy xăng (và các nhiên liệu hoá thạch) sang xe máy điện đã được thông qua từ cuối năm 2017, bước đầu thực hiện từ năm 2018 tới 2022. Năm 2018, Viện trưởng Viện Hành chính Đài Loan khi ấy, ông Lại Thanh Đức (hiện là lãnh đạo Đài Loan) cũng đã đề ra mục tiêu “cấm bán xe xăng vào năm 2035”.

Trước đó, vùng lãnh thổ ở Đông Bắc Á này đã xây dựng nhiều chính sách mở đường như thực thi bộ quy chuẩn về kiểm định khí thải xe máy từ năm 2009, xây dựng chuỗi sản xuất và cung ứng linh kiện xe máy điện trong nước, khuyến khích các mô hình thuê xe máy điện qua các ứng dụng, xây dựng tiêu chuẩn quốc gia về xe máy điện, pin, hệ thống sạc...

Cần phải nói thêm là hệ thống giao thông công cộng ở các thành phố lớn như Đài Bắc, Đài Trung, Cao Hùng được hoàn thiện qua từng năm, thay thế dần thói quen sử dụng xe máy của người dân. Điển hình ở Đài Bắc hiện tại đã xây được tổng chiều dài hệ thống đường sắt đô thị là 136,9km với 5 tuyến chính, chưa kể các tuyến phụ; mạng lưới xe buýt hoạt động dày đặc, được thiết kế hợp lý và được trợ giá nếu di chuyển chuyển tiếp từ tàu điện đô thị sang xe buýt. Hệ thống xe đạp công cộng YouBike được giới thiệu lần đầu năm 2009 ở gần một số trạm tàu điện ngầm của Đài Bắc, tới nay đã phát triển ra 13 thành phố lớn nhỏ, đồng thời nâng cấp lên phiên bản 2.0 và thí điểm xe đạp điện.

Bản thân người viết đã sinh sống ở Đài Loan 15 năm, nhưng cũng chỉ quyết định mua và sử dụng xe máy xăng kể từ lúc bùng phát Covid-19, vì nhu cầu đi lại thay đổi theo các biện pháp phòng dịch. Còn lại trong hơn 10 năm trước đó, phương tiện di chuyển chủ yếu của tôi vẫn là tàu điện, xe buýt, xe đạp, thuê xe máy điện công cộng, đi bộ... Chi phí tính ra có phần rẻ hơn sử dụng xe cá nhân, vì ngoài tiền xăng, sử dụng xe máy cá nhân hằng năm còn phải đóng thêm phí nhiên liệu 450 Đài tệ (khoảng 400.000đ) và đưa xe đi kiểm tra khí thải (nếu không kiểm tra sẽ bị phạt, nếu xe không đạt chuẩn phải tu sửa cho tới khi đạt chuẩn).

MÔ HÌNH TRẠM THAY PIN
Tiếp nối những chính sách mở đường, từ năm 2018 đến 2022, Đài Loan tiếp tục tăng lượng xe máy điện bằng những chính sách cụ thể. Từ năm 2017 tới 2022, lượng xe điện 2 bánh ở Đài Loan tăng gấp 5 lần, chiếm từ 0,8% lên 4,26% tổng số xe máy. Về hạ tầng trạm sạc/thay pin, tính đến năm 2017, vùng lãnh thổ này đã có khoảng 1.825 trạm sạc/thay pin. Sau 5 năm thực hiện kế hoạch, thêm 3.553 trạm đã được lắp đặt.

Đáng chú ý, mô hình trạm thay pin chiếm đến 90%, còn trạm sạc trực tiếp chỉ chiếm 10%. Thay vì cắm điện để sạc tại nhà hoặc các trạm, thì người dùng sẽ thay pin rời tại trạm thay pin, thường được đặt ở gần các siêu thị, cửa hàng tiện lợi hoặc trạm xăng. Điều này một phần có thể giúp giảm thiểu rủi ro khi sạc tại nhà, lại giúp tiết kiệm thời gian, tiêu chuẩn hóa hệ thống pin sạc; mặt khác cũng tiện lợi hơn cho người dùng nếu cần phải di chuyển quãng đường xa. Việc thay pin về thời gian cũng không khác nhiều so với đổ xăng.

Trong giai đoạn 5 năm “mở đường” từ 2018-2022, Đài Loan đã thực hiện nhiều biện pháp, như trợ giá trực tiếp khi mua xe điện 2 bánh từ 7.200-10.000 Đài tệ (khoảng 6,4 triệu - 8,8 triệu đồng); đổi xe xăng cũ lấy xe điện cũng được trợ giá, cộng thêm trợ cấp đổi xe cũ lấy xe điện từ 5.000-7.000 Đài tệ (4,4 triệu - 6,2 triệu đồng). Người dân sử dụng pin hoặc một số linh kiện, xe điện của nhà sản xuất nội địa thì được trợ cấp thêm 2.000 Đài tệ (1,7 triệu đồng). Chính quyền miễn 17% thuế xuất xưởng của xe điện 2 bánh giai đoạn 2017-2021; hỗ trợ phát triển công nghiệp thiết kế, sản xuất xe, linh kiện nội địa (pin, động cơ, hệ điều hành...). Song song đó, xe xăng bị tăng tiêu chuẩn về kiểm soát khí thải.

Các đội xe dịch vụ công (như xe cảnh sát), bưu tá, giao hàng được tạo điều kiện để dần chuyển sang xe điện. Liên minh Công nghiệp Sạc và Thay pin (SIG) được thành lập để tập hợp sự đồng thuận từ các doanh nghiệp, hướng đến xây dựng tiêu chuẩn chung phù hợp với chuẩn quốc tế. Đài Loan cũng khuyến khích mở rộng mô hình xe điện 2 bánh dùng chung (e-scooter sharing system): có 3 hãng kinh doanh hiện chiếm lĩnh thị phần là GoShare (sử dụng xe Gogoro), WeMo và Irent (sử dụng xe KYMCO). Người dùng chỉ cần có bằng lái xe, căn cước và điện thoại có kết nối internet, cài đặt sẵn ứng dụng của hãng là có thể dễ dàng thuê xe.

Với lộ trình cụ thể, Đài Loan tiếp tục đề ra kế hoạch cho giai đoạn 2023-2026, tập trung vào ba mũi nhọn, bao gồm tiếp tục trợ cấp mua xe điện; xây dựng hệ sinh thái xe điện, trợ giá lắp đặt trạm sạc/đổi pin tại các vùng ngoại ô; đào tạo kỹ thuật cho các tiệm sửa xe. Mũi nhọn thứ 3 nhằm giúp các tiệm sửa xe chuyển đổi, thợ sửa xe truyền thống có thể tham gia toàn diện vào chuỗi cung ứng ngành xe điện, từ sửa chữa, tư vấn đến bán hàng.
Nhìn từ kinh nghiệm của Đài Loan, chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện có thể chia nhỏ mục tiêu theo từng giai đoạn, bắt đầu từ những việc khả thi như thiết lập chuẩn khí thải, hoàn thiện hệ thống giao thông công cộng, chuẩn hóa hệ thống pin sạc... 

THÁI MINH (từ Đài Bắc)