Di sản đồ sộ của “bà hoàng” châu Âu

Trong 16 năm làm thủ tướng Ðức, bà Angela Merkel không những vực dậy và biến nước này thành nền kinh tế mạnh nhất châu Âu, mà còn thay đổi hoàn toàn bộ mặt chính trị của châu lục.

Ngày 8.12, nước Ðức và châu Âu chia tay nhà nữ lãnh đạo phi thường. Từng là nhà khoa học - tiến sĩ vật lý - trưởng thành ở Ðông Ðức (Cộng hòa Dân chủ Ðức), bà Merkel trở thành thủ tướng Ðức vào tháng 11.2005. Trong quá trình bà lãnh đạo nước Ðức, Mỹ và Pháp trải qua 4 đời tổng thống, nước Anh xuất hiện 5 thủ tướng và Ý đến 8 thủ tướng. Với lòng kiên định và tài năng lãnh đạo không thể thay thế, bà Merkel lèo lái đưa đất nước thoát khỏi nạn suy thoái và kế đến là cuộc khủng hoảng nợ Hy Lạp, vụ tấn công khủng bố tại Berlin năm 2016, sự kiện Anh rời khỏi EU (Brexit), nhiệm kỳ bão táp của Tổng thống Mỹ Donald Trump và đại dịch Covid-19...

Vào thời điểm bà trao quyền cho ông Olaf Scholz (đương kim thủ tướng) và đảng trung tả Dân chủ Xã hội, Ðức đang chễm chệ trên cương vị lãnh đạo châu Âu, củng cố vị thế siêu cường kinh tế có ảnh hưởng đáng kể trên trường thế giới. Sau đây là những di sản của người được mệnh danh là “bà hoàng” và thủ lãnh của châu Âu.

Nữ thủ tướng đầu tiên từ Ðông Ðức

Bà Merkel vừa là nữ chính khách đầu tiên, và cũng là người Ðông Ðức đầu tiên trở thành thủ tướng Ðức. Euronews dẫn lời nhà phân tích Rafael Loss của Hội đồng Châu Âu về Quan hệ Ðối ngoại, lưu ý rằng, đây là hai nhóm hiện diện vô cùng mờ nhạt trong chính giới Ðức cách đây 16 năm. Trải qua giai đoạn bà Merkel cầm quyền, cả hai nhóm đều tăng mạnh sự hiện diện trong chính quyền mới của Ðức.

Lần đầu tiên, chính phủ của Thủ tướng Scholz xuất hiện nội các bình đẳng, gồm 8 nam, 8 nữ. Trong đó, Ðức lần đầu tiên có nữ Ngoại trưởng là bà Annalena Baerbock của đảng Xanh. Ông Loss, chuyên gia về chính sách của Ðức, cũng ghi nhận sự hiện diện đáng kể của các đại điện xuất thân Ðông Ðức trong nội các.

Nhà xử lý khủng hoảng một cách thiện nghệ

Trợ lý giáo sư Matthias Matthijs của Ðại học Johns Hopkins (Mỹ) nhận định bà Merkel có phong cách lãnh đạo điềm tĩnh, lý trí và kiên định, mang đến sự khác biệt hoàn toàn trong một thế giới của những thế hệ lãnh đạo như Boris Johnson (Anh), Donald Trump (Mỹ), Jair Bolsonaro (Brazil), thậm chí cả Emmanuel Macron (Pháp). Vì thế, không ngạc nhiên khi một trong các di sản của bà chính là năng lực xử lý khủng hoảng, nhất là khi liên quan đến các sự vụ ở châu Âu.

“Trong bối cảnh EU, bà Merkel nổi tiếng luôn chuẩn bị đầy đủ mọi thứ, không ngại mệt mỏi, sẵn sàng đối thoại với tất cả và làm việc cùng các bên cho đến khi đạt được thỏa thuận cuối cùng trên bàn đàm phán”, chuyên gia Loss dẫn giải. Nhà phân tích chính sách Ðức nêu các ví dụ như cuộc khủng hoảng tài chính 2008, 2009, 2010; cuộc khủng hoảng di dân năm 2015. Bà thể hiện năng lực duy trì các nước châu Âu trên cùng một chiến tuyến khi đối phó với Nga, thông qua các biện pháp như cấm vận kinh tế sau khi Moscow sát nhập Crimea vào tháng 3.2014. “Ðó là điều có lẽ chẳng ai có thể ngờ đến vào thời điểm đó, khi mà bà có thể gầy dựng sự nhất trí và thuyết phục châu Âu kiên định với các biện pháp đó trong 7 năm qua”, ông Loss giải thích.

Sự thay đổi trong cách tiếp cận vấn đề di dân

Trong cuộc trả lời phỏng vấn gần đây với Ðài Deutsche Welle, bà Merkel gọi đại dịch Covid-19 và làn sóng di dân ồ ạt là những thách thức khó khăn nhất đối với bản thân bà. Theo nhà phân tích Matthijs, việc xử lý cuộc khủng hoảng di dân là một trong những thành tựu lớn nhất liên quan đến di sản của nữ chính khách tài ba.

“Ðừng quên rằng, cách đây 6 năm, nhiều người đều nói đây là một cuộc thí nghiệm xã hội trên diện rộng”, ông Matthijs lưu ý. Nhà phân tích người Mỹ đề cập đến việc Ðức tiếp nhận hơn 1,6 triệu di dân, đa số đến từ Syria, dưới thời của bà Merkel. Dù thừa nhận có một số vấn đề, bà Merkel cho rằng Ðức đã mang đến những ví dụ thành công về lòng nhân đạo và hòa nhập xã hội đối với di dân.

Ngăn chặn xu hướng chính trị cực đoan tại Ðức

Một trong những di sản ít được nhắc đến của bà Merkel là các thái cực của chính trị cực đoan, bao gồm cực tả và cực hữu, đều bị suy yếu trong lúc bà cầm quyền tại Ðức. Kết quả cuộc tổng tuyển cử tháng 9.2021 cho thấy cả đảng cực hữu AfD và cực tả Die Linke đều mất ghế tại quốc hội so với năm 2017. Theo chuyên gia Matthijs, phong cách chính trị dựa trên sự đồng thuận, hợp lý đã giải thích cho lý do tại sao các xu hướng chính trị cực đoan khó thu hút dân Ðức. “Ðến cuối cùng, bà đã tìm ra biện pháp và thực thi con đường lãnh đạo được đa số người Ðức chấp nhận”, ông phân tích.

Dự kiến, Tân thủ tướng Scholz sẽ tiếp tục theo đuổi phần lớn di sản của nhà cựu lãnh đạo, đồng thời có những thay đổi phù hợp tình hình hiện tại như chính sách đối ngoại, đặc biệt liên quan Trung Quốc và Nga.

BẠCH LINH