Thế giới đang đối mặt “cuộc khủng hoảng nhựa” với tổn thất ước tính 1.500 tỷ USD, tạo nên ảnh hưởng trên diện rộng đến sức khỏe con người, ở mọi độ tuổi, từ bào thai đến các cụ già.
Sản xuất nhựa đã tăng gấp hơn 200 lần kể từ năm 1950, và mọi công đoạn của quy trình đều gây hại cho sức khỏe con người, từ khai thác nguyên liệu đến xử lý rác thải, theo báo cáo đăng trên chuyên san danh tiếng về y khoa The Lancet.
Không một ai có thể thoát
Báo cáo mới khẳng định nhựa đang mang đến mối nguy hiểm “nghiêm trọng, ngày càng gia tăng và chưa được nhìn nhận đúng mức” cho sức khỏe con người và của hành tinh. Theo báo cáo, thế giới đang rơi vào một cuộc “khủng hoảng nhựa”, gieo rắc bệnh tật và mang đến cái chết cho đủ độ tuổi, từ thai nhi trong bụng mẹ đến tuổi già. Cuộc khủng hoảng này bị quy trách nhiệm mang đến tổn thất ước tính ít nhất 1.500 tỷ USD/năm về mặt sức khỏe.
Tốc độ sản xuất nhựa tăng chóng mặt là nguyên nhân chính của cuộc khủng hoảng. Kể từ năm 1950 đến nay, sản lượng nhựa đã tăng gấp hơn 200 lần và dự kiến sẽ gần như tăng gấp ba lên hơn 1 tỷ tấn/năm vào năm 2030. Trong khi nhựa có nhiều ứng dụng thiết yếu, tốc độ gia tăng nhanh nhất lại là trong lĩnh vực sản xuất những sản phẩm nhựa dùng một lần, như chai nước và các hộp đựng thức ăn nhanh. Hậu quả là ô nhiễm nhựa cũng tăng mạnh, với khoảng 8 tỷ tấn nhựa đang gây ô nhiễm khắp hành tinh, theo tính toán của báo cáo trên The Lancet. Rác nhựa xuất hiện khắp nơi, từ nóc nhà của thế giới là đỉnh Everest đến rãnh sâu nhất của đại dương. Chưa đầy 10% số nhựa đã sản xuất được tái chế khi không còn sử dụng nữa.
Báo cáo cảnh báo nhựa gây nguy hiểm cho con người lẫn hành tinh trong mỗi giai đoạn của quy trình sản xuất, từ chiết xuất nhiên liệu hóa thạch, sản xuất, đến quá trình sử dụng và xử lý rác thải. Điều này dẫn đến ô nhiễm không khí, con người phơi nhiễm hóa chất độc hại và hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể. Thậm chí, ô nhiễm nhựa còn tạo điều kiện cho muỗi mang mầm bệnh sinh sôi, do nước đọng trong đồ nhựa bị vứt bỏ được xem là môi trường lý tưởng cho lăng quăng phát triển.
Cơ hội sau rốt có thể đạt được thỏa thuận
Báo cáo được công bố trên chuyên san uy tín The Lancet ngay trước vòng đàm phán thứ sáu, nhiều khả năng là cuối cùng, giữa các quốc gia nhằm thống nhất một hiệp ước toàn cầu, liệt kê rõ ràng những ràng buộc pháp lý về nhựa để ứng phó với cuộc khủng hoảng. Bất chấp tính cấp bách của vấn đề, quá trình đàm phán đang vấp phải trở ngại đến từ sự bất đồng sâu sắc giữa hơn 100 nước ủng hộ việc áp trần sản lượng nhựa, và phe phản đối là nhóm nước sản xuất dầu mỏ như Ả Rập Xê Út.
Tờ The Guardian gần đây cũng dẫn các nguồn thạo tin tiết lộ rằng, các quốc gia dầu mỏ và những nhóm vận động hành lang của ngành công nghiệp nhựa đang tìm cách làm chệch hướng tiến trình đàm phán. “Chúng tôi nắm rõ về mức độ nghiêm trọng và đa dạng đến từ ô nhiễm nhựa đối với sức khỏe và môi trường”, báo The Guardian dẫn lời tác giả, giáo sư Philip Landrigan, bác sĩ nhi khoa kiêm chuyên gia dịch tễ tại Đại học Boston (Mỹ). Theo ông, hiệp ước toàn cầu về nhựa buộc phải bao gồm những biện pháp bảo vệ sức khỏe con người và hành tinh. “Ảnh hưởng nghiêm trọng nhất chủ yếu rơi vào những nhóm dân cư dễ bị tổn thương, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ em”, vị giáo sư cảnh báo thêm rằng hệ quả của ô nhiễm nhựa sẽ mang đến tổn thất kinh tế khổng lồ cho xã hội, và con người phải có trách nhiệm hành động ngay.
Trong khi đó, các nước xuất khẩu dầu mỏ và ngành công nghiệp nhựa đề nghị nên tập trung vào tái chế nhựa, chứ không phải cắt giảm sản lượng. Thế nhưng, khác với giấy, thủy tinh, thép hoặc nhôm, nhựa có cấu trúc hóa học phức tạp, khiến việc tái chế trở nên khó khăn và kém hiệu quả. Báo cáo nhấn mạnh: “Hiện một điều đã rõ ràng là thế giới không thể thoát khỏi cuộc khủng hoảng ô nhiễm nhựa chỉ bằng cách tái chế”. Hơn 98% số đồ nhựa hiện được sản xuất từ các nguồn nhiên liệu hóa thạch như dầu mỏ, khí đốt và than đá. Quá trình sản xuất nhựa tốn nhiều năng lượng, càng làm trầm trọng thêm khủng hoảng khí hậu khi thải ra khoảng 2 tỷ tấn CO2 mỗi năm, tức nhiều hơn lượng phát thải của nước gây ô nhiễm lớn thứ tư thế giới là Nga.
Không dừng lại ở đó, quy trình sản xuất nhựa còn gây ô nhiễm không khí, trong khi hơn một nửa lượng rác nhựa không được quản lý thường bị đốt ngoài trời, làm không khí càng thêm ô nhiễm, theo báo cáo. Các nhà nghiên cứu phân tích được hơn 16.000 hóa chất có trong nhựa, bao gồm chất độn, phẩm màu, chất chống cháy và chất ổn định. Nhiều hóa chất nhựa có liên quan đến các ảnh hưởng cho sức khỏe tại mọi giai đoạn của đời sống con người. Thế nhưng, sự tồn tại của các thành phần hóa chất cụ thể trong nhựa lại thiếu minh bạch.
Kết quả phân tích phát hiện bào thai, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là những nhóm dễ bị tổn thương nhất trước những ảnh hưởng tai hại từ nhựa. Việc tiếp xúc với các hóa chất từ nhựa có liên quan đến nguy cơ tăng cao của tình trạng sảy thai, sinh non, thai chết lưu, dị tật bẩm sinh, suy giảm phát triển phổi, ung thư ở trẻ em và các vấn đề về năng lực sinh sản khi trưởng thành.
HỒNG HOANG
Bình luận