Một bước tiến trong quan hệ Việt Nam – Vatican

Như CGvDT đã đưa tin, lúc 15 giờ, ngày 27.7.2023 - giờ địa phương, tức 20 giờ - giờ Việt Nam, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã thăm Tòa thánh Vatican và hội kiến Ðức Giáo Hoàng Phanxicô, Ðức Hồng y Quốc Vụ Khanh Pietro Parolin. Cuộc gặp gỡ đã chính thức xác lập một cột mốc mới trong quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Vatican.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng hội đàm cùng Quốc Vụ Khanh Tòa thánh Vatican - Đức Hồng y Pietro Parolin

Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tiếp Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng tại Thư viện Dinh Tông tòa. Sau cuộc gặp gỡ kéo dài khoảng 20 phút, Đức Thánh Cha đã tặng mỗi thành viên trong phái đoàn Việt Nam một huy chương của Giáo Hoàng. Ngài cũng tặng Chủ tịch nước bức phù điêu bằng đồng khắc họa về chủ đề thương xót, đón nhận và tình huynh đệ, là lời kêu gọi không ngừng của ngài trong những năm qua. Quà tặng của Đức Thánh Cha còn có Sứ điệp Ngày Thế giới Hòa bình năm 2023, Tài liệu về tình Huynh đệ Nhân loại, cuốn sách về buổi cầu nguyện cho đại dịch chấm dứt vào tối ngày 27.3.2020 và cuốn sách hình ảnh Căn hộ Giáo Hoàng. Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã tặng Đức Giáo Hoàng Phanxicô một bình gốm có hình đền thờ Thánh Phêrô, được làm tại Việt Nam. Sau đó, Chủ tịch nước Việt Nam và phái đoàn đã có cuộc gặp gỡ với Đức Hồng y Quốc Vụ Khanh Pietro Parolin.

Tại cuộc hội kiến, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng cảm ơn sự đón tiếp trọng thị của Đức Giáo Hoàng cùng Tòa Thánh dành cho đoàn; bày tỏ sự trân trọng những quan tâm và tình cảm của Đức Giáo Hoàng cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập của nhân dân Việt Nam trước đây và cho Việt Nam ngày nay, đặc biệt trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19. Chủ tịch nước đánh giá cao những bước phát triển tích cực của quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh thông qua việc hai bên duy trì tiếp xúc cấp cao trong những năm qua và triển khai hiệu quả cơ chế Nhóm Công tác hỗn hợp Việt Nam - Vatican. Đồng thời khẳng định, Việt Nam luôn thực hiện nhất quán chính sách tôn trọng, bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo và không ngừng hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tạo thuận lợi cho các hoạt động tôn giáo trong đó có Công giáo.Chủ tịch nước ghi nhận và đánh giá cao những đóng góp tích cực của cộng đồng Công giáo ở Việt Nam trong các hoạt động thiện nguyện, giáo dục, y tế…, mong muốn đồng bào Công giáo tại Việt Nam tiếp tục đóng góp vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước. Chủ tịch nước bày tỏ trân trọng các chỉ dẫn, huấn từ của Đức Giáo Hoàng và Tòa Thánh đối với cộng đồng Công giáo Việt Nam; mong rằng Đức Phanxicô tiếp tục quan tâm chỉ dẫn các tín hữu Công giáo Việt Nam thực hiện đường hướng gắn bó, đồng hành cùng dân tộc, vì sự phát triển, thịnh vượng của đất nước. Tại buổi gặp gỡ, Chủ tịch nước cũng nhấn mạnh vai trò của Tòa Thánh đối với những vấn đề toàn cầu, duy trì hòa bình, phát triển bền vững, môi trường, bảo đảm quyền con người.

Đức TGM Leopoldo Girelli - Đại diện không thường trú tại Việt Nam - thăm Trung tâm hành hương Ba Giồng ngày 12.7.2012

Đức Giáo Hoàng Phanxicô hoan nghênh chuyến thăm của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và khẳng định chuyến thăm là cơ hội để hai bên trao đổi về hoạt động Công giáo tại Việt Nam cũng như quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh.Ngài nhắc lại những kỷ niệm tốt đẹp khi đón tiếp các lãnh đạo cấp cao của Việt Nam trước đây. Vị chủ chăn Giáo hội Công giáo bày tỏ tình cảm đối với đất nước, con người Việt Nam và sự quan tâm đặc biệt dành cho cộng đồng Công giáo tại Việt Nam. Đức Thánh Cha khẳng định Tòa Thánh mong muốn quan hệ hai nước ngày càng phát triển tốt đẹp. Ngài nhấn mạnh Giáo hội Công giáo Việt Nam cần tiếp tục thực hiện tốt hơn nữa đường hướng “đồng hành cùng dân tộc”, “giáo dân tốt là công dân tốt”, đồng thời khuyến khích giáo dân và linh mục, tu sĩ Công giáo tại Việt Nam đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển của đất nước và Giáo hội.

Thông cáo chung về việc ký kết Thỏa thuận về quy chế của Đại diện Thường trú của Tòa Thánh và Văn phòng Đại diện Thường trú của Tòa thánh tại Việt Nam sau cuộc gặp gỡ, cho biết:“Nhân chuyến thăm Vatican của ông Võ Văn Thưởng, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, vào ngày 27 tháng 7 năm 2023, dựa trên những tiến bộ đạt được trong các Phiên họp của Nhóm làm việc chung giữa Việt Nam và Tòa Thánh, đặc biệt là phiên họp thứ 10 vào ngày 31 tháng 3 năm 2023 tại Vatican, và với mong muốn tiếp tục thúc đẩy các quan hệ song phương, hai bên chính thức thông báo rằng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Tòa thánh đã ký kết “Thỏa thuận về Quy chế của Đại diện Thường trú của Tòa Thánh và về Văn phòng Đại diện Thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam”…”.

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Đức Giáo Hoàng Phanxicô cùng đánh giá việc thông qua Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam là bước tiến quan trọng trong bối cảnh quan hệ hai bên phát triển tích cực, là kết quả của quá trình trao đổi trên tinh thần tôn trọng, hợp tác và hiểu biết lẫn nhau. Hai bên tin tưởng rằng, vị Đại diện thường trú sẽ đóng góp tích cực cho quan hệ giữa Tòa Thánh và cộng đồng Công giáo Việt Nam cũng như quan hệ Việt Nam - Tòa Thánh. Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng khẳng định Việt Nam sẽ tạo thuận lợi cho hoạt động của đại diện thường trú, phù hợp pháp luật, quy định của Việt Nam và thỏa thuận hai bên; bày tỏ mong muốn Giáo hội Công giáo tại Việt Nam ngày càng phát triển và đóng góp ngày càng tích cực hơn vào công cuộc phát triển chung của đất nước. Đức Giáo Hoàng nhấn mạnh việc thông qua Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam là hình mẫu của sự tin tưởng lẫn nhau, và là cơ sở để thúc đẩy, mở rộng quan hệ hơn nữa trong thời gian tới.

Ngay sau khi có thông cáo về việc thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Vatican lên mức Đại diện thường trú, ngày 28.7.2023, Đức Tổng Giám mục Tổng Giáo phận TPHCM Giuse Nguyễn Năng - Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam đã gởi thư thông báo đến cộng đoàn Dân Chúa 27 giáo phận. Trong thư, Đức Tổng Giám mục Giuse kêu gọi các thành phần Dân Chúa cùng tạ ơn vì những thành quả ngoại giao tốt đẹp. Ngài nhận định: “Đây làkết quả từquátrình trao đổicủa Nhóm công tác hỗn hợp Việt Nam - Vatican suốt 14 năm qua,từnăm 2009đến nay, dựa trênnhững tiến triểntrong các quan hệ giữa Việt Nam và Tòa Thánh, cũng như những đóng góp tích cực của cộng đồng Công giáo Việt Nam”. Đức cha Chủ tịch HĐGMVN hy vọng “thành quả này là tiền đề cho mối quan hệ Việt Nam - Vatican để tiến lên cấp độ cao hơn trong tương lai, và một ngày gần đây chúng ta có thể đón Đức Giáo Hoàng đến thăm quê hương và dân tộc Việt Nam”. Việc Tòa Thánh đặt Văn phòng Đại diện và có vị Đại diện thường trú tại Việt Nam, theo Đức Tổng Giám mục Giuse, sẽ giúp Dân Chúa tại Việt Nam cảm nhận sự hiệp thông với Đức Thánh Cha cách cụ thể hơn, để sống và làm chứng cho Tin Mừng giữa lòng dân tộc cách tích cực hơn.

Đức TGM Marek Zalewski - Đại diện không thường trú tại Việt Nam - thăm dòng MTG Qui Nhơn

Bước tiến ngoại giao này là hoa trái của sự nỗ lực đối thoại chân thành và liên lỉ giữa cả hai phía Vatican và Việt Nam, suốt nhiều thập niên qua. Những cuộc gặp gỡ của lãnh đạo cấp cao hai bên, kiên trì đối thoại để đi đến đồng thuận…, chứng minh rằng cả hai cùng xác định được ý nghĩa và tầm quan trọng chiến lược của việc thiết lập mối quan hệ song phương. Mặt khác, đối với Việt Nam, sự xúc tiến quan hệ với Tòa Thánh còn thể hiện tính nhất quán chính sách tôn trọng, bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Nhà nước quan tâm và tạo điều kiện để Công giáo được phát triển thuận lợi. Nhìn lại lịch sử, khi đất nước còn chiến tranh, ngày 14.2.1973, Đức Giáo Hoàng Phaolô VI đã tiếp chính thức Bộ trưởng Xuân Thủy, trong buổi tiếp, ngài đã đánh giá cao tiến trình hòa giải và hòa hợp dân tộc của Chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam. Tháng 7.1989, lần đầu tiên kể từ khi đất nước thống nhất, đoàn đại diện Vatican đã có chuyến thăm Việt Nam. Đoàn do Đức Hồng y Roger Etchegaray, Chủ tịch Hội đồng Tòa thánh Công lý và Hòa bình - đại diện Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II - đã có các cuộc trao đổi với Ban Tôn giáo Chính phủ, Bộ Ngoại giao và thăm một số giáo phận của Giáo hội Công giáo tại Việt Nam. Chuỗi sự kiện ngoại giao tiếp nối từ tháng 11.1990 đến năm 2008, Việt Nam và Vatican đã có 17 lần họp, trao đổi về hoạt động liên quan đến Công giáo, việc phong chức, thuyên chuyển, đào tạo chức sắc, hoạt động mục vụ (2 lần tại Vatican vào năm 1992 và 2005; 15 lần tại Việt Nam). Nhiều vị lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước qua các thời kỳ và lãnh đạo Giáo hội Công giáo hoàn vũ đã có các cuộc thăm, gặp gỡ lẫn nhau. Kểtừ năm 2011, Việt Nam và Tòa thánh Vatican đã thỏa thuận Tòa Thánh sẽ gởi đặc phái viên không thường trú đến Việt Nam. Ngày 13.1.2011, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã bổ nhiệm Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli, Sứ thần Tòa Thánh tại Singapore, Malaysia, Brunei kiêm nhiệm Đặc phái viên không thường trú của Tòa Thánh tại Việt Nam.Ngày 21.5.2018, Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski, Sứ thần Tòa Thánh tại Singapore được bổ nhiệm làm Đại diện không thường trú tại Việt Nam thay Đức Tổng Giám mục Leopoldo Girelli cho tới nay. Hai vị Tổng Giám mục đã thực hiện nhiều chuyến thăm viếng các giáo phận Việt Nam. Lần gần đây nhất, Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski đã đến thăm mục vụ giáo phận Qui Nhơn từ ngày 14-15.7.2023. Tại cuộc họp vòng X, Nhóm Công tác hỗn hợp Việt Nam - Tòa Thánh Vatican, do bà Lê Thị Thu Hằng, Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam; và Đức ông Miroslaw Wachowski, Thứ trưởng Ngoại giao Tòa Thánh đồng chủ trì ngày 31.3 vừa qua, Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng khẳng định Việt Nam thực hiện nhất quán chính sách tôn trọng và bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân; chính quyền các cấp luôn quan tâm và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các tôn giáo, trong đó có Công giáo. Thứ trưởng Ngoại giao Tòa Thánh Miroslaw Wachowski khẳng định Tòa Thánh luôn mong muốn Giáo hội Công giáo Việt Nam hoạt động theo pháp luật Việt Nam và đóng góp tích cực cho sự phát triển của đất nước theo tinh thần các Giáo huấn của Giáo hội. Hai bên đã thảo luận và cơ bản nhất trí về quy chế hoạt động của Đại diện thường trú Tòa Thánh và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa Thánh tại Việt Nam.

Thông cáo chung về cuộc gặp gỡ của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và Đức Giáo Hoàng Phanxicô, ngày 27.7.2023 cũng nêu rõ: “Hai bên bày tỏ tin tưởng Đại diện Tòa Thánh sẽ hoàn thành vai trò và nhiệm vụ được trao trong thỏa thuận, đồng thời sẽ hỗ trợ cộng đồng Công giáo Việt Nam thực hiện nhiệm vụ trong tinh thần tôn trọng luật pháp và luôn được Huấn quyền của Giáo hội hướng dẫn, để thực thi ơn gọi ‘đồng hành cùng dân tộc’ và là ‘người Công giáo tốt, người công dân tốt’, góp phần xây dựng đất nước”. Thỏa thuận đã nói lên sự quan tâm cách đặc biệt, sâu sắc của Nhà nước với quyền lợi và hoạt động của Công giáo tại Việt Nam. Quan hệ ngoại giao hai nước bước sang trang mới trong niềm vui của tinh thần hợp tác, đối thoại, tôn trọng, cởi mở và tràn đầy hy vọng.

Nguyễn Hùng Luân