Nghĩ về tính Hiệp hành của Giáo hội trong đại dịch

Trong đợt dịch Covid-19 lần thứ tư vừa qua, Giáo hội Công giáo Việt Nam có nhiều đóng góp trong phòng, chống đại dịch, đặc biệt là phải kể đến lực lượng hàng ngàn tình nguyện viên là linh mục, tu sĩ, giáo dân Công giáo phục vụ tại các bệnh viện tuyến đầu tại các bệnh viện Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Ðồng Nai và các tỉnh khác. Ðáng chú ý là tại giáo phận Xuân Lộc, trong số 566 tình nguyện viên có hàng chục tình nguyện viên là bạn trẻ thuộc Ban mục vụ Giới trẻ và huynh trưởng của hội đoàn Thiếu nhi Thánh Thể của giáo phận Xuân Lộc. Hầu hết tình nguyện viên giới trẻ là những giáo dân có trình độ, được đào tạo cơ bản từ hệ trung cấp trở lên, tham gia phục vụ tại các bệnh viện tuyến đầu của tỉnh Ðồng Nai. Bên cạnh đó, cũng cần kể đến giới y tế Công giáo, Caritas các giáo phận đã trực tiếp trợ giúp cho người bị nhiễm Covid-19 tại nhà như tư vấn sức khỏe, cung cấp thuốc thông dụng, bình ôxy, máy tạo ôxy, dụng cụ SpO2, đồng hành tâm linh; hàng chục bác sĩ Công giáo cung cấp số điện thoại trên mạng xã hội để các bệnh nhân gọi trao đổi tư vấn 24/24… Những sự kiện trên cùng lúc với việc Giáo hội Công giáo đang đề ra một chủ đề mục vụ của năm tới với nội dung “Hiệp hành”. Bài viết này thử nhìn lại các tính chất của hiệp hành được biểu hiện trong trận chiến chống dịch mà Giáo hội đã tích cực là một đồng chủ thể cùng tham dự với Chính phủ và người dân.

Hiệp hành còn là một Giáo hội tham gia và đồng trách nhiệm, vì mọi người và cũng vì chính mình

Tâm điểm dịch lần 4 tập trung ở các tỉnh phía Nam, đặc biệt là TPHCM, khu vực có hàng triệu tín hữu sinh sống và chịu ảnh hưởng chung với bao nhiêu đồng bào khác. Khi nhà nước huy động toàn xã hội vào chống dịch, người ta thấy không chỉ có những chiến sĩ áo trắng, lực lượng, công an, quân đội, dân phòng…, mà có cả hình ảnh của nhiều chức sắc, tu sĩ giáo dân. Họ đồng hành cùng Chính phủ và các ngành chức năng với các vai trò khác nhau như trực tiếp điều trị, tư vấn, tình nguyện… Tất cả đều hướng đích tới việc đẩy lùi dịch bệnh, sớm đưa thành phố và các tỉnh có dịch trở về trạng thái an toàn, đem lại bình an cho mọi người. Xét về mục vụ, có thể xem việc đồng gánh trách nhiệm này là một sự hiệp hành trong thời đại mới, trong một bối cảnh hoàn toàn xa lạ với các sự kiện trong quá khứ. Dù vậy, nếu đem kết nối lại dấu ấn cũ và hiện tại, có thể thấy rõ hiệp hành đã trở thành một trạng thái mà ở đó các thành phần Dân Chúa có khả năng liên kết trong một hành trình chung, vì đại cục, theo tinh thần của Tin Mừng. Chính tính hiệp hành của tín hữu Việt Nam trong phòng chống dịch, làm cho mỗi cá nhân trong Giáo hội nhận rõ hơn chiều kích hiệp thông của mình với Hội Thánh và lan tỏa hành động, khiến các thành viên của Giáo hội cùng nhịp bước, cùng quy tụ và tham gia tích cực vào sứ mệnh giúp tha nhân.

Sự hiện diện trong cơn đại dịch của người Công giáo rõ ràng không chỉ là một ngẫu hứng theo trào lưu, mà xuất phát từ một ý thức rõ ràng. Khi dịch bệnh chưa bùng phát, hàng giáo phẩm đã nêu cao tinh thần bằng việc mời gọi tuân thủ giãn cách. Bởi vậy mới có những buổi lễ không giáo dân trong nhà thờ. Nhiều gia đình đã dự lễ online để đảm bảo an toàn chống dịch. Ðối với người Công giáo, đó là một sự hy sinh lớn về đời sống tâm linh, khi không được trực tiếp rước Thánh Thể, song ở chiều kích hiệp hành, đã cho chính quyền và người dân thấy rõ quyết tâm cũng như trách nhiệm công dân của người tín hữu Việt Nam trong khó khăn. Ở tình huống này, hiệp hành thúc đẩy các thành viên tham gia gánh vác trách nhiệm và ý thức trách nhiệm. Ðiều này rất mới mẻ nhưng được sự tôn trọng, ghi nhận của xã hội.

Người ta cũng không chỉ nhìn thấy Giáo hội Công giáo Việt Nam hiệp hành ở trong mức độ đề cao ý thức phòng chống dịch. Bởi nếu như vậy dễ rơi vào trạng thái cầu toàn, thụ động, đóng khung trong sự an toàn riêng tư của mình. Nhìn lại những ngày tháng ở tâm điểm của đợt dịch, hiệp hành còn là sự dấn thân tham gia của toàn thể cộng đồng Dân Chúa. Cũng như bao lực lượng chống dịch tuyến đầu khác, nhiều người đã không quản hiểm nguy mà đem vào sự cô đơn, tuyệt vọng của nhiều người một tình yêu thương như thể bệnh nhân là người thân của mình, tạo cho họ niềm tin, nghị lực trong việc đối diện với bệnh tật. Sự dấn thân trong hiệp hành được xuất phát từ sự lắng nghe, quan tâm và phục vụ người bệnh. Bởi vậy mỗi thành viên trong Giáo hội không mang trong mình một dáng vẻ cá nhân riêng biệt, dù bản thân là linh mục, tu sĩ hay giáo dân. Hiệp hành cũng là một sự đồng lòng mà ở đó người ta không thấy rõ màu sắc và cái tôi riêng, chỉ chung chí hướng Tin Mừng, chỉ duy nhất một tình nhân loại và trái tim trao đi. Caritas các giáo phận đã thực hiện những hoạt động thiết thực như trao tặng thực phẩm, suất ăn đến tận tay người nghèo, thành lập và điều phối Chương trình “Trao nhau yêu thương”, triển khai “Siêu thị 0 đồng”…

Khi đại dịch, hàng giáo phẩm giữ vai trò tiên phong cho các định hướng hoạt động chung, nhưng định hướng đó chỉ có thể lan tỏa qua vai trò của các tổ chức, thành phần của Giáo hội, nên hiệp hành ở đây còn nói tới vai trò của cộng đoàn. Nếu để ý quan sát sẽ thấy, không đợi tới dịch mà trong ngày thường, ở nhiều giáo phận, có những giáo xứ lập hội tín dụng tiết kiệm. Các thành viên của hội chung nhau góp vốn cho những người nghèo vay không lấy lãi đầu tư vào sản xuất, chăn nuôi, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc cây trồng, vật nuôi. Nhờ đó mà không ít người thoát khỏi đói nghèo, vươn lên sản xuất đủ ăn, có tiền nuôi con ăn học. Nhiều giáo xứ gây dựng quỹ khuyến học, trao học bổng cho các em học giỏi, đặc biệt là các em nhà nghèo học giỏi. Ðó còn là trao xe đạp, cặp, vở, bút, quần áo cho học sinh, người khuyết tật được trao xe lăn… Rõ ràng hiệp hành còn là một Giáo hội tham gia và đồng trách nhiệm, vì mọi người và cũng vì chính mình.

*

Có thể hiệp hành chỉ là một sự diễn ngôn mới để nói lại những hành động cũ đã trở thành truyền thống và giá trị của Công giáo. Trong chuỗi những nội dung của hiệp hành, phải kể đến sự đồng hành của Giáo hội với những người bệnh và người bất hạnh, bị bỏ rơi. Người ta không thể nhớ nổi bao nhiêu giáo sĩ, giáo dân, tu sĩ đã chăm sóc những bệnh nhân xấu số, những người cô đơn không nơi nương tựa, những người gặp đau khổ hoặc hoạn nạn…, trong suốt hành trình của Giáo hội ở các nền văn hóa khác nhau từ trong quá khứ. Như vậy, hiệp hành chính là một quá trình mà Giáo hội nói chung và người tín hữu nói riêng làm dày thêm cội rễ vốn có của mình, như những chân lý và gương sáng mà Ðức Giêsu Kitô đã từng hành động khi Ngài nhập thể làm người.

TS. Ngô Quốc Ðông