Thích nghi và biến đổi

Lãnh đạo thành phố Hà Nội vừa ra quy định về việc hạn chế sử dụng loa phường ở 4 quận nội thành. Theo đó, hệ thống phát thanh này chỉ sử dụng trong các trường hợp khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh… Đây là kết quả từ việc lấy ý kiến rộng rãi của người dân qua mạng từ đầu năm 2017, với 90% cho rằng nên giải thể loa phường. Dù vậy, cũng có ý kiến cho rằng cần phải thận trọng, bởi suy cho cùng, đây là kênh truyền thông lâu đời của chính quyền cơ sở nhằm phổ biến thông tin cần thiết tới người dân. Nếu hệ thống này bị dừng, thì tương tác giữa chính quyền và dân cư sẽ không hiệu quả, thậm chí mờ nhạt.

Câu chuyện chiếc loa phường như thế có hai luồng dư luận. Phái canh tân thuộc nhóm thị dân tương đối thuần nhất, có điều kiện và mặt bằng dân trí cao, thường cập nhật thông tin qua điện thoại thông minh, máy tính nối mạng nên hình thức truyền thông loa phường bị xem là thừa và cũ kỹ. Dù vậy, trên 90% ý kiến đề nghị khai tử loa phường từ nhóm người này cũng chưa phản ánh chính xác toàn bộ ý kiến của cộng đồng dân cư.

Nhóm bảo lưu thuộc thành phần sống ngoại vi, tính chất nông thôn còn đậm, dù đã mang danh cư dân đô thị sau những cuộc sáp nhập và mở rộng thủ đô. Với họ, chiếc loa phường vẫn rất hữu dụng cho công tác mùa vụ, nông lịch và các sinh hoạt văn thể. Nhóm này ít sử dụng internet, nhất là người già và những gia đình nghèo khó không có điều kiện sử dụng điện thoại thông minh. Bởi vậy ý kiến của họ hầu như không hiện diện trong cuộc thăm dò qua mạng điện tử vừa qua, nhưng họ vẫn là số đông và có nhu cầu với kênh truyền thông cổ truyền từ thuở bao cấp.

Chuyện dừng loa phường xem ra không đơn giản, cần phải rà soát chi tiết và cụ thể, không thể áp dụng đại trà. Điều này cũng cho thấy sự tìm kiếm phương án truyền thông hữu hiệu và phù hợp giữa chính quyền và người dân còn nhiều thử thách. Riêng về góc độ văn hóa, một số nhà nghiên cứu cho rằng chiếc loa đã tạo ra nét đặc trưng văn hóa riêng của Thủ đô một thời oanh liệt như chống bom Mỹ, hay cổ động phong trào sản xuất… Việc phát huy và bảo tồn bao giờ cũng khó. Nếu chỉ hoài cổ sẽ chậm đổi thay. Còn nếu chỉ chăm chăm tới hiện đại, người ta cũng nhanh chóng quyên đi quá khứ và truyền thống văn hóa.

Câu chuyện loa phường cho thấy một thực trạng khác là sự thích nghi và biến đổi của chính con người. Cái loa rõ ràng không có tội vì phát thanh nội dung gì, vào thời điểm nào và hiệu quả với cư dân ra sao, là trách nhiệm của những người có trách nhiệm. Khi người dân được đáp ứng thông tin, chiếc loa vẫn hữu dụng. Còn khi họ thích nghi biến đổi thì cái loa, chẳng cần đến một quyết định hay sự trưng cầu nào, vẫn có thể chết.

NGÔ QUỐC ĐÔNG