Loan báo Tin Mừng qua nghệ thuật thánh

Chưa từng nghĩ mình sẽ làm nghệ thuật trong đời linh mục, nhưng từ trong sâu xa, tâm hồn cha lại luôn hướng về cái đẹp, yêu mến và thưởng ngoạn nó dưới nhiều hình thức. Rồi khi cơ hội đến, ngài cứ làm theo lòng mình nhắc bảo. Tại nhiều tu viện và giáo xứ, sự hiện diện của vị mục tử này đã để lại những dấu ấn mỹ thuật đậm nét. Việc loan báo Tin Mừng bằng nghệ thuật thánh với cha được nảy nở từ chính nhu cầu và hoàn cảnh nơi được sai đến. Ngài là linh mục Giuse Phạm Hưng Thịnh, dòng Đa Minh.

Sống giữa thiên nhiên…

Nhắc đến hành trình đi tu thời trẻ, cha Thịnh không quên những tháng ngày lên đường theo phong trào thanh niên xung phong ở nông trường Thái Mỹ (1976). Vị tu sĩ 25 tuổi hồi đó nước da đen nhẻm, bề ngoài phong sương bụi bặm do trải mình cùng nắng mưa, đất phèn nước lợ vùng Củ Chi. Sau đó, cha lại tiếp tục những năm đi xây dựng vùng kinh tế mới Lộ 25 (Thống Nhất, Đồng Nai) bạt ngàn gió bụi. Chính thời khắc sống đời nông dân, gần gũi thiên nhiên, dần dần người tu sĩ trẻ nhận ra cái đẹp từ đất, từ nước cho đến ánh trăng vạt nắng, cây cỏ hoa đồng. Nhiều thứ bình dị trong cuộc sống, qua lăng kính và tâm hồn của một người nhạy cảm, đã được nâng lên thành nghệ thuật.

Thụ phong linh mục năm 1993, cha Thịnh về phục vụ ở giáo xứ Bình Hải (Biên Hòa) một năm rồi chuyển đến giáo xứ vùng kinh tế mới Minh Hòa (GP Xuân Lộc). Sứ vụ mục tử của cha bắt đầu từ nông thôn nhưng ơn gọi lại đưa đẩy ngài về thành phố, làm tu viện trưởng, chánh xứ Đa Minh Ba Chuông (1999-2008), và cũng trong cương vị này tại tu viện - giáo xứ Mai Khôi (TGP.TPHCM) từ năm 2010 đến nay.

Cha Thịnh trong một đêm nhạc kịch tai nhà thờ Đa Minh - Ba Chuông

Bất cứ nơi đâu cha đến, có không gian với đá, nước, cây cối là có tác phẩm nghệ thuật. Ngài để ý chăm chút từng góc khuôn viên nơi nhà xứ, tu viện; có khi chỉ là nhặt viên đá cuội đặt lên chiếc lá khô bên bờ nước hững hờ, phát hiện dáng đứng hữu tình từ cành cây khô, cái gốc xù xì, thế là đã có một tiểu cảnh xinh. Cũng có lúc cha tỉ mẩn tạo một hoa viên thật đẹp trước tượng đài Đức Mẹ hay các thánh. Không gian xung quanh và tượng đài Thánh Martinô hiện nay ở tu viện Mai Khôi (Quận 3) là một trong những công trình do cha và một nhóm anh em họa sĩ, kiến trúc sư Công giáo thực hiện, với nét bài trí nhẹ nhàng, phối từng viên đá thô mộc chen lẫn dòng suối nước mát hiền hòa. Đồi thảo nguyên, cây kiểng bonsai ẩn hiện nghệ thuật sắp đặt duyên dáng. Sự rung cảm trong thiên nhiên cứ tự nhiên đến với ngài. Bước chân người mục tử đi tới, từng hàng cây bụi cỏ, vệt nắng đổ dài nơi thánh đường im bóng, chiều về mênh mang đều là chất liệu cho nét đẹp vươn lên.

…và hướng về nghệ thuật thánh

Nhờ vào những năm tháng mày mò, “nhặt cục đá lên - xếp hòn gạch xuống” cho những công trình lẻ tẻ, cha có dịp ngẫm nghĩ sâu hơn về cái đẹp linh thánh, cái đẹp dâng hiến. Ngay khi nhận làm chánh xứ Đa Minh - Ba Chuông năm 1999, được trao cho việc xây dựng thánh đường, ngài trăn trở nhiều và ước mơ nó sẽ là một công trình nghệ thuật, mỹ thuật tôn giáo và hội nhập văn hóa. Trải qua nhiều vất vả, khó khăn, ngôi nhà thờ đã được khánh thành (2005), là một sự hòa điệu đẹp giữa lòng người và đất trời, giữa kiến trúc Việt Nam với cách tân hiện đại, giữa đức tin và văn hóa. Đây là công trình mà cha Thịnh rất tâm huyết nên đã xem xét kỹ lưỡng từng nét mỹ thuật từ trong ra ngoài thánh đường, đặc biệt là khía cạnh hiệu năng bởi theo ngài, “công năng đa dạng cũng chính là một nét đẹp”. Cha kể lại một dấu ấn khó quên, đó là khi xây dựng gian cung thánh quá rộng, vị trí ca đoàn thênh thang, thoạt đầu ngài đã bị chống đối. Nhưng sau một đêm diễn nguyện thánh ca, một buổi nhạc kịch với vài trăm diễn viên, một lễ truyền chức linh mục với sự đồng tế của hàng trăm vị..., nhiều người đã nhận ra sự hữu dụng. Lúc ấy, ai cũng hiểu thánh đường, ngoài việc tôn thờ Chúa, còn được rộng mở đến những sinh hoạt phục vụ cho lợi ích của giáo dân, hòa nhập vào dòng chảy văn hóa, gặp gỡ thúc đẩy con người tìm về miền tâm linh. Sau đó, nhiều sự kiện văn hóa, nghệ thuật tôn giáo lớn đã được tổ chức nơi đây.

Vị mục tử chăm chút từng nét khi thực hiện khu Tượng đài Thánh Martinô tại tu viện Mai Khôi (2016)

Năm 2008, cha thành lập và làm linh hướng nhóm Mỹ thuật Đa Minh (Dominiart). Đây là một sân chơi cho anh chị em họa sĩ, điêu khắc, nhiếp ảnh gia chuyên và cả không chuyên, trong cũng như ngoài Công giáo. Nhóm vẫn tổ chức những cuộc triển lãm tranh, ảnh, tượng... theo từng chủ đề để các thành viên được dịp thể hiện tài năng, nhất là những người cùng yêu nghệ thuật thánh. Không chỉ dừng lại ở sinh hoạt văn hóa, giải trí, cha linh hướng và anh em trong nhóm còn trích lợi nhuận từ những lần triển lãm để gây dựng quỹ từ thiện giúp những mảnh đời lang thang cơ nhỡ vào đêm giao thừa hằng năm.

Nếu giáo xứ Đa Minh - Ba Chuông là điểm xuất phát, gợi hứng cho các hoạt động mang đậm tính nhân văn thì tại Mai Khôi, hơn 6 năm nhìn lại, cha Thịnh thấy mình vẫn đang đi trên con đường tìm kiếm cái đẹp ấy, vẫn duy trì các hoạt động đa dạng: mỹ thuật tôn giáo, công tác xã hội, đức tin và văn hóa… Khi nhà thờ Mai Khôi tu sửa năm 2012, tính thẩm mỹ bên trong thánh đường cũng được cha đặc biệt lưu ý.

Với “ông cha Đa Minh” này, quan tâm đúng mức đến mỹ thuật tôn giáo là bước đi cần thiết của người mục tử dùng nghệ thuật để loan báo Tin Mừng.

LIÊN GIANG