Giải cứu những chú khỉ mồ côi của vùng Amazon

Cách xa những tán rừng mà đôi khi lại xuất hiện tiếng nổ chát chúa báo hiệu thổ dân vừa bắn hạ một con linh trưởng trưởng thành nào đó để lấy thịt và da, một khu bảo tồn rừng mưa nhiệt đới Amazon thuộc Colombia đang mang đến cơ hội sống thứ hai cho những chú khỉ con vừa trở thành mồ côi.

Người vận hành khu bảo tồn, ông Jhon Jairo Vasquez là một thủ lĩnh bộ lạc. Ông vừa trao cho chúng cơ hội sinh tồn, vừa tạo nên tác động để dần dần thay đổi thái độ của những người bản địa của khu định cư Mocagua bên bờ sông Amazon.Ông Vasquez, 38 tuổi, tự mình trở thành “cha” của một trong những con khỉ mồ côi. Ðó là Maruja, cô khỉ 3 tháng tuổi thuộc dòng khỉ lông xoắn - loài Lagothrix.

“Hai cha con” vô cùng khắng khít đến nỗi Maruja không chịu rời khỏi “cha”, luôn bám theo ông trong lúc Vasquez đi xuyên rừng rậm. “Tôi trở thành một người bố, và Maruja như con gái của tôi.Một gia đình thổ dân đã ăn thịt mẹ của nó”, ông Vasquez ngậm ngùi.

Loài sắp nguy cấp ở Biên giới Tam quốc

Khu định cư Mocagua nằm ở khu vực gọi là Biên giới Tam quốc, nơi Peru, Colombia và Brazil hội tụ. Từ nhiều đời trước, thổ dân ở đây có thói quen săn khỉ lấy thịt hoặc phục vụ cho mục đích tế lễ, và tất nhiên cũng vì bộ lông ấm áp của chúng. Vào thời điểm bị bắn rơi khỏi các tán cây, cơ thể khỉ mẹ và khỉ con vẫn quấn vào nhau trong lúc rơi xuống đất. “Dù bị trúng đạn, khỉ mẹ không bao giờ buông khỉ con. Và khỉ con rơi trong lúc bám chặt vào khỉ mẹ. Ðôi khi những viên đạn cao su có thể gây chấn thương hoặc thậm chí giết chết chúng”, ông Vasquez mô tả lại những cảnh tượng thường xảy ra trong rừng Amazon. Sau đó, khỉ trưởng thành bị nướng trên lửa đỏ, còn khỉ con bị bán cho du khách.

Trường hợp của khỉ Maruja là một ví dụ điển hình. Với bề ngoài vô cùng đáng yêu nhờ vào bộ lông dày màu nâu xen xám trời phú, những bé khỉ như Maruja thường trở thành đối tượng bị săn bắt để phục vụ cho thị trường thú cưng, và mẹ của chúng phải thiệt mạng oan uổng trong lúc cố gắng bảo vệ đứa con. Sau nhiều thế hệ bị đuổi bắt, giờ đây loài Lagothrix bất hạnh bị liệt vào hạng mục “Loài sắp nguy cấp” trong Sách Ðỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN).

Mười bốn năm trước, ông Vazquez đã góp phần sáng lập khu bảo tồn động vật Maikuchiga, nằm lọt thỏm bên trong cộng đồng 700 thổ dân Tikuna ở khu định cư Mocagua. Kể từ năm 2006, ông cố gắng thuyết phục người dân địa phương ngừng ngay hành động săn bắn quá mức để tránh tổn thất nặng nề cho môi trường khu vực, cũng như tìm cách hạn chế sự tiếp tay khiến thị trường buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã ngày càng phất lên.

“Quả thật là khó”, ông thừa nhận.

Sự thay đổi

Sau thời gian đầu dè dặt, thổ dân Tikuna dần dần biết đến ích lợi của du lịch sinh thái. Những thợ săn đã chuyển nghề và trở thành hướng dẫn viên du lịch. Giờ đây, mục tiêu của họ không còn là thịt khỉ để ăn hay bộ lông của loài vật này, mà họ đã biết phải bảo vệ sự sống hoang dã. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khỉ con mất mẹ từ những nơi khác của rừng Amazon tiếp tục được đưa đến khu bảo tồn. Kể từ khi thành lập, Maikuchiga đến nay đã nhận nuôi và chăm sóc khoảng 800 con khỉ. Trong số này có những con may mắn được giải cứu nhờ vào Corpoamazonia, cơ quan chuyên bảo vệ động vật hoang dã do chính phủ Colombia thành lập.

Giám đốc Corpoamazonia, ông Luis Fernandez Cuevas cho biết các nhân viên của họ đã cứu được 22 khỉ con kể từ năm 2018.Ðôi khi, một số người “tự nguyện giao nộp” những chú khỉ xinh xắn, mà họ nói là nhặt được từ một nơi nào đó, nhằm tránh trở thành mục tiêu bị điều tra về tội buôn bán hoặc sở hữu bất hợp pháp động vật hoang dã. Colombia và láng giềng Brazil đang triển khai quy định hết sức nghiêm khắc nhằm ngăn chặn nạn săn bắn trái phép và bắt động vật hoang dã làm thú cưng.

Ngoài Maruja, ông Vasquez còn chăm sóc 5 con khỉ khác: khỉ lông xoắn Helena và Abril, khỉ cú Papinanci và khỉ sóc Mochis cùng Po. “Tại đây, chúng được trao cho cơ hội mới để sinh tồn”, ông nói. Tuy nhiên, do Maikuchiga sống nhờ vào du lịch sinh thái, và dịch Covid-19 đang gây ảnh hưởng nặng nề cho kinh tế của khu vực, cả người lẫn đàn khỉ ở khu bảo tồn đều đang hết sức chật vật trong nỗ lực tìm kiếm miếng ăn qua ngày. Thế nhưng, những người như ông Vasquez vẫn không bỏ cuộc. Họ vẫn tiếp tục chăm lo cho những con khỉ bị mất mẹ, chịu tổn thương nặng nề về tâm lý, với hy vọng một ngày không xa những đứa con lạc loài một lần nữa có thể quay về với rừng xanh và sống một cuộc đời bình an.