Lắng nghe giáo dân

Gần đến lễ Giáng Sinh, chúng ta nhớ đến việc Thiên Chúa làm người. Chúa làm người không vì chức quyền, không vì chức vụ, mà Ngài chỉ đến cứu nhân loại bằng trái tim, bằng tình yêu chứ không bằng lý lẽ, không bằng lý luận. Chúa xuống thế làm người vì tình yêu, vì trái tim.

Chúng ta thấy nhiều khi giáo dân mặc cảm mình không bằng linh mục, tu sĩ. Dĩ nhiên chúng ta phải ghi ơn linh mục, tu sĩ trong một giai đoạn lịch sử đã đem lại những kết quả, đã phục vụ Hội Thánh, mang lại những kết quả nhất định. Không ai phủ nhận điều đó. Nhưng thời đại hôm nay là thời đại của Chúa Thánh Thần và của giáo dân. Cho nên giáo dân phải làm thế nào để loại bỏ mặc cảm và xác tín tự tin hơn để cùng đồng hành. Do đó giáo dân cần phải được đào luyện đời sống nội tâm nhiều hơn. Khi có đời sống nội tâm rồi thì giáo dân sẽ tự tin và có nhiều sáng kiến mục vụ trong đời sống của Giáo hội.

Công đồng Vatican II xác quyết: “Giáo hội chưa được thiết lập thực sự, chưa sống đầy đủ, cũng chưa là dấu chỉ tuyệt hảo của Chúa Kitô giữa loài người, nếu chưa cóhàng giáodânđích thực và nếu hàng giáo dân này chưa cùng làm việc vớihàng giáophẩm. Thật vậy, Phúc Âm không thể đi sâu vào tinh thần, đời sống và sinh hoạt của một dân tộc nếu không có sự hiện diện linh hoạt củagiáo dân.Do đó, ngay khi thiết lập, Giáo hội phải hết sức chú tâm đến việcđào tạo một hàng giáodân Kitô giáotrưởng thành”1.Tiếp đến, Giáo hội luôn nhắc đến giáo dân như những thành phần rất quan trọng và năng động trong Giáo hội,như sựhợp tác thiết yếucủa giáo dân vào tác vụ của các linh mục. Và Ðức Gioan Phaolô II đã xác định “Thời Giáo dân đã điểm”, cũng như Ðức Bênêđictô 16 khuyến khích “Giáo dân đồng trách nhiệm, chứ không chỉ còn là cộng tác viên của giáo sĩ”.Ðồng trách nhiệm, ví như chi thể, trong thân thể mầu nhiệm, mà Chúa Kitô là đầu. Vì thế, đồng trách nhiệmcủa các Kitô hữu không chỉ làbản chất mà còn cả trong hoạt độngcủa Giáo hội.

Giáo dân tham dự Đại Hội Giáo Dân lần thứ 1 tại nhà thờ Bãi Dâu, Vũng Tàu từ 16 đến 18.7.2019

Sau đây là mục vụ lắng nghe giáo dân.

GIÁO DÂN LÀ AI?

Là Giáo hội

Chúa Kitô là Mục Tử, vậy Hội Thánh là đàn chiên và mọi thành phần đều là con chiên. Chúa Kitô là Ðầu thân thể mầu nhiệm, như thế mọi người là chi thể. Chúa là chủ vườn nho, mọi người, cả thế giới, nhân loại, đều được mời gọi vào làm vườn nho của Ngài, tùy theo hoàn cảnh, chức năng, nhiệm vụ và môi trường sống. Chúa Kitô là Cây nho đích thật, mọi người là cành nho và là nhánh nho. Công đồng định nghĩa “Giáo hội là Dân Thiên Chúa”, do đó tất cả mọi người đều là dân, Thiên Chúa là Ðấng lãnh đạo. Giáo hội là gia đình của Chúa, trong đó Thiên Chúa là Cha, tất cả mọi người còn lại đều là anh em. Ngoài ra, giáo lý dạy rằng nhờ Bí tích Rửa tội và Thêm sức, mọi người là con Chúa, được mời gọi nên thánh, tùy theo mỗi bậc sống. Khi một người lãnh nhận Bí tích Rửa tội, cũng là lúc Chúa Giêsu trực tiếp trao ban cho mỗi tín hữu sứ vụ “Tư tế, Tiên tri và Vương đế”, mà không do sự chiếu cố của Hội Thánh. Tóm lại, căn cứ vào Phúc Âm, Công đồng và giáo lý, chúng ta khẳng định: “Người giáo dân là Giáo hội của Chúa Kitô”.

Làm nên Giáo hội

Tín hữu là thợ vườn nho. Ơn gọi của họ là nên Thánh, và có cùng một sứ vụ Phúc Âm hóa thế giới. Họ có quyền bình đẳng, cùng tham gia xây dựng Hội Thánh. Cụ thể, họ có nghĩa vụ làm người Con Chúa, theo gương Chúa Giêsu, sống “Hiền lành - Khiêm nhường” và thực thi “Liên đới - Trách nhiệm và Yêu thương - Phục vụ”, cũng như thực hiện sứ mạng loan báo Tin Mừng qua con đường truyền giáo mới của Hội thánh: “Ðối thoại và Hòa giải”.

Là linh hồn của thế giới

Linh hồn làm cho thể xác sống thế nào, thì người Giáo dân cũng làm cho thế giới sống như vậy. Thế giới là môi trường do Chúa sáng tạo, cũng được cứu chuộc và thánh hóa. Theo nhân sinh quan Á Ðông: “Thiên - Ðịa - Nhân” - “Trời - Ðất - Người” là một thể thống nhất. Vì thế, “phải biết con người, nếu muốn biết Thiên Chúa”2. Cũng thế, phải biết môi trường, nếu muốn biết con người. Thiên Chúa là Ðấng Tạo hóa ở trong tất cả. Tất cả con người và môi trường đều được tồn tại trong và nhờ Ngài.

Người giáo dân là “muối, men, ánh sáng”, qua việc thực thi “Tám mối phúc thật”, phục vụ gia đình và sự sống. Giáo dân phát triển con người toàn diện và toàn thể, theo định hướng “chỉ có một thế giới, bao gồm hai phương Ðông - Tây; chỉ có một loài người, bao gồm hai giới Nam - Nữ”. Họ kiến tạo hòa bình, xây dựng trật tự thế giới mới bằng bốn nguyên tắc căn bản đó là Công bình, Bác ái, Chân lý, Tự do; và cộng tác với Chúa Thánh Thần qua truyền thông văn hóa về Chân, Thiện, Mỹ. đồng thời xây dựng Hiệp thông, kiến tạo nền văn minh Ðông - Tây hòa hợp…

GIÁO DÂN NÓI GÌ?

1.Yêu mến Giáo hội Chúa Kitô. Người tín hữu Công giáo nào cũng muốn nói lên lòng yêu mến Giáo hội. Họ yêu mến Giáo hội là vì Giáo hội thánh thiện. Sự yêu mến thể hiện qua sự kính trọng, yêu mến, biết ơn hàng giáo phẩm và tu sĩ. Trong truyền khẩu có câu: “Trong nhà có vàng, không bằng nhà thờ có cha, có tu sĩ”, đã cho thấy sự tương quan mà Giáo hội luôn mong muốn, chờ đợi qua sự khẳng định: “linh mục, tu sĩ thánh thiện thì giáo dân đạo đức; linh mục tu sĩ đạo đức thì giáo dân tầm thường; linh mục, tu sĩ tầm thường thì giáo dân khô khan”. Nếu ngày xưa quan niệm: “Cha nào con nấy” - mặc dầu vẫn còn giá trị, nhưng ngày nay đã có câu: “Con nào cha nấy”.

2.Bình đẳng vàđồng trách nhiệm. “Giáo dân có cùng một phẩm giá như các giáo sĩ và tu sĩ. Họ không phải là những thành viên hạng hai của ThânMình Chúa Kitô”3. Mối tương quan giữa giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân được đặt nền trênphẩm giá bình đẳngcủa mọi tín hữu, cũng như tinh thầnđồng trách nhiệmcủa từng tín hữu nơi Thân Mình ÐứcKitô trong đức Tin, Cậy, Mến. Dân Chúa mong muốn Giáo hội tại Việt Nam, xây dựng một Giáo hội tại gia và một Giáo hội hiệp hành: hiệp thông, tham gia và sứ vụ, trong đời sống Giáo hội ởmọi cấp bậc. Và tạo điều kiện để mọi thành phần Dân Chúa tích cực tham gia vào đời sống và sứ vụ của Giáo hội. Chủ đề của Thượng Hội đồng Giám mục thế giới 2023, rất thuận lợi với văn hóa Việt Nam nhờ đặc tính cộng đồng. Hy vọng điều này được thể hiện đồng đều và cụ thể, rõ nét, bắt đầu ở cấp giáo phận cũng như giáo xứ, tới gia đình. Việc xâydựng một Giáo hội hiệp hành: hiệp thông, tham gia, sứ vụ, là mục vụ hàng đầu, phấn khởi, hy vọng của Giáo hội tại Việt Nam tronggiai đoạn lúc này. Trongđời sống mục vụ, hàng giáo sĩ và giáo dân của ChúaKitô hãy noi gương thánh linh mục Phêrô Ðoàn Công Quí và thánhgiáo dân, ông Trùm Emmanuel Lê Văn Phụng. Hơn nữa, Chúa là Ðấng ban tặng tất cả, như Ngài trả công thợ làm vườn nho, theo hợp đồng của từng hoàn cảnh và dựa trên lòng nhân lành, chứ không theo thời gian. Công đồng Vatican II mời gọi các chủ chăn nhận biết: “Người tín hữu giáo dân có quyền, có bổn phận phải nói lêný kiếncủa họ, có liên quan đến những gìtốt lành cho Giáo hội.Giáo dân nói chung, cách riêng, hội đồng mục vụ đãhết lòng với các giáo sĩ, các tu sĩ. Họ luôn tích cựclàm các công việcchuyên biệtcủamình trong các giáo xứ, một cách nhưng không, vô vị lợi. Vấn đề chỉ là sự khác biệttay nghềvàvị trítrong vườn nho Nước Chúa.Khác vị trí là chuyện tất nhiên, dễ hiểu; nhưng kém tay nghề là chuyện cần xem lại. Người thợ cần có trình độ tay nghề cao để công việc của vườn nho được trôi chảy. Tay nghề cao cấp là điều cần thiết được định hình từ tình yêu. Chúa Giêsu yêu cầu Phêrô ba lần như thế: “Con có yêu mến Thầy không”, khi trao cho sứ vụ.

3.Linh mục thay đổi, Giáo hội đổi thay. Giáo dân tin rằng linh mục thay đổi thì thế giới hay là Giáo hội sẽ đổi thay. Ðã có 2 sắc lệnh nói về linh mục và Công đồng Vatican II hết sức tin tưởng vào hàng linh mục, bởi vì linh mục có hoàn thiện thì mới đổi mới Giáo hội được, do đó ăn thua ở hàng linh mục. Do đó, linh mục cần thay đổi tương quan qua việc tôn trọng giáo dân và đối xử bình đẳng, tránh thiên vị giàu nghèo; luôn hiện diện trong các sinh hoạt đoàn thể đạo đức. Trong tương quan đại kết, linh mục giúp mọi người chung quanh lớn lên, sống cụ thể niềm tin tôn giáo và nhiệm vụ công dân của mình.

4.Ðào luyện. Giáo dân ước ao được đào luyện về tâm linh nhiều hơn, bởi vì người giáo dân không thể đến trường đến lớp như các tu sĩ linh mục. Trong Giáo hội, giáo dân phải được trau luyện khả năng để có thể “đồng trách nhiệm” với hàng giáo phẩm, cùng làm việc với hàng giáo phẩm chứ không chỉ là làm việc dưới, và theo sự điều động của hàng giáo phẩm. Cao hơn nữa, giao trách nhiệm cho giáo dân và giúp giáo dân đảm đương công việc thuộc trách nhiệm của họ. Trách nhiệm của Giáo dân phần chính là có liên quan tới trần thế, không chỉ giới hạn trong nội bộ giáo hội. Ðặc biệt, khuyến khích giáo dân học hỏi và tham gia chính trị.

NGHỆ THUẬT LẮNG NGHE GIÁO DÂN

1.Tôn trọng.Giáo dân mong ước hàng giáo sĩ lắng nghe họ, hiểu biết tâm tư, hoàn cảnh sinh sống của họ; thứ hai là tôn trọng, bởi vì mọi tín hữu phát xuất từ Bí tích Rửa tội; thứ ba là phải có tinh thần đổi mới; thứ tư, ngày xưa người ta gọi là lãnh đạo chỉ huy thì bây giờ là lãnh đạo hiệp thông, lãnh đạo bằng uy đức, bằng gương sáng; thứ năm, là tín nhiệm lẫn nhau, bởi vì cùng một Thánh Thần và vì cùng xây dựng nhiệm thể Chúa Kitô

2.Hiểu biết. Cần hiểu biết tâm tư nguyện vọng của giáo dân. Tối kỵ việc “Cả vú lấp miệng em”; Không trù dập cách công khai hoặc ngấm ngầm, gián tiếp.

3.Ðổi mới:Chấp nhận đối thoại, phản biện, miễn là có lý, hợp lý. Và thực thi quy chế Hội đồng mục vụ giáo xứ theo Công đồng: “Lãnh đạo hiệp thông” và hội nhập văn hóa Việt Nam: “Tính cộng đồng”.

4.Tín nhiệm lẫn nhau. Trong Giáo hội cần phảithay đổinão trạng, trước hết làcái nhìnvề người giáo dân, từ chỗ coi họ làcộng tác viêncủa hàng giáosĩ đến chỗ chấp nhận họ là những ngườiđồng trách nhiệmthật sự trongbản chấtvà trong hoạt động của Giáohội.Thay đổi thái độ xem nhẹ giáo dân; đồng thời đổi mới cơ chế qua việc thiết lập, cải tiến Hội đồng Mục vụ giáo xứ và giáo phận, các ủy ban thuộc Hội đồng Giám mục, nhất là các ủy ban có liên hệ trực tiếp tới giáo dân như Ủy ban Giáo dân.

KẾT LUẬN

Giáo dân có ơn gọi riêng của mình là sống thánh trong trần thế, làm thấm nhập tinh thần Tin Mừng vào mọihành động của mình trong trần thế. Giáo hội tạo điều kiện cho giới trí thức, phụ nữ, giới trẻ tham giarộng rãi và rõ nét hơn vào đời sống của Giáo hội và sự phát triển của xã hội. Muốn được như vậy, trước hết cần thay đổi cấu trúc mục vụ, theo Công đồng Vatican II, đó là “Lãnh đạo hiệp hành: hiệp thông, tham gia, sứ vụ”, đồng thời, cần cải thiệncấu trúc mục vụ,mang tính đồng trách nhiệm và tôn trọng cácơn gọi và vai tròtương ứng của giáo dân và những ngườisống đời thánh hiến.Không được xem họ là những“cộng tác viên”của hàng giáo sĩ nhưng thực sự“đồngtrách nhiệm”,nhờ đấy mà nuôi dưỡng sự đoàn kết của hàng giáodân trưởng thành và dấn thân. Ðể tính đồng trách nhiệm là khả thể, cần phải có tính gia đình và mang đặc điểm của cộngđoàn Kitô hữu tiên khởi

Ðiều mọi người mong đợi là những nhận thức nêu trên được đem ra thực hiện ở cả ba cấp:giáo xứ, giáo phận và toàn quốc.

Lm. Gioan Kim Khẩu Nguyễn Văn Hinh (D.Min.)

_________________________

1. Công đồng VaticanII, Sắc lệnh truyền giáo,21

2. Ðức Giáo Hoàng Phaolô VIkhẳng định trong diễn văn bế mạc Công đồng Vatican II.

3. Tổng Giám mục Charles Chaput