Một vài nét về giáo phận Hải Phòng với các thánh tử Ðạo

Giáo phận Hải Phòng, mảnh đất đã chứng kiến biết bao thăng trầm của Giáo hội Việt Nam. Trong số 117 thánh tử đạo, dù không có vị thánh nào có quê hương thuộc về miền này, nhưng từ nơi đây, đã có nhiều người chịu chết để làm chứng cho Tin Mừng mà ngày nay, con cái trong giáo phận vẫn hằng mến yêu, tưởng nhớ. Và, Ðền Thánh Tử Ðạo Hải Dương được xem như một minh chứng sống động…

1.

Lịch sử giáo phận Hải Phòng rất đau thương, ghi đậm dấu ấn của các vị tử đạo. Vì Hải Phòng là cửa biển, nên các thừa sai thường cập bến và khởi đầu sứ vụ truyền giáo.

Trên phần đất còn lại hiện nay là giáo phận Hải Phòng (gồm thành phố Hải Phòng, tỉnh Quảng Ninh, tỉnh Hải Dương và một phần tỉnh Hưng Yên), không có thánh tử đạo nào là người gốc nhưng lại có những liên quan khi chưa tách giáo phận : Thánh Giêrônimô Liêm (Hermosilla), Giám mục người Tây Ban Nha, là Giám mục của địa phận Đông, nay là GP Hải Phòng; số các thánh tử đạo thuộc địa phận Đông (gồm cả Bùi Chu, Thái Bình, Bắc Ninh và Lạng Sơn ngày nay) thì rất nhiều, chỉ không có vị nào quê ở phần đất hiện nay của GP Hải Phòng.

Khu nhà trường dòng thánh Đaminh và Đền Thánh Tử Đạo Hải Dương năm 1943

Nói chính xác thì giáo phận Hải Phòng có 196 vị tử đạo, nhưng chưa được phong thánh, dù có tên tuổi, quê quán và ngày chịu chết vì đức tin. Các giáo xứ vẫn tưởng nhớ các ngài và vẫn coi đó là gương mẫu đức tin cho hậu thế.

Tại Hải Dương, vào thế kỷ 19, có pháp trường Năm Mẫu, nằm ở ngoại thành. Đây là nơi thi hành án những người bị kết án tử hình. Có nhiều chứng nhân đức tin đã bị xử tử ở đây, mà điển hình là bốn vị đã được nâng lên hàng Hiển Thánh vào năm 1988, thường gọi bằng cái tên bốn Thánh Tử Đạo Hải Dương:

- Thánh Giám mục Giêrônimô Hermosilla Liêm (Dòng Đaminh, Giám mục GP Ðông)

- lThánh Giám mục Valentinô Berrio Ochoa Vinh (Dòng Đaminh, Giám mục GP Trung)

- Thánh Linh mục Phêrô Almatô Bình (Dòng Đaminh, linh mục phụ giúp Ðức cha Vinh)

- Thánh Giuse Nguyễn Duy Khang, Thầy giảng (Dòng Ba Đaminh, giúp Ðức cha Liêm)

Lễ đặt viên đá đầu tiên tái thiết lại Đền Thánh Tử Đạo Hải Dương

Ba vị trên tử đạo ngày 1.11.1861, còn thầy Khang tử đạo ngày 6.12.1861. Vì ngày xử ba đấng đầu tiên trùng ngày lễ Các Thánh (1.11), nên bề trên đã quyết định chọn ngày 6.11 dương lịch hằng năm làm ngày lễ kính chung cho cả bốn Thánh Tử Đạo Hải Dương, đồng thời ngày này cũng là ngày hành hương truyền thống của cả giáo phận. Sau khi Đền Thánh, nơi tôn kính các ngài bị đổ nát, chương trình hành hương bị gián đoạn cho đến năm 2006 mới tái khởi động lại.

2.

Ðiểm độc đáo của Ðền Thánh Tử Đạo Hải Dương là được xây dựng ngay trên pháp trường, nơi đã từng xử các chứng nhân đức tin. Năm 1907, một ngôi nhà thờ nhỏ được dựng lên để tôn kính các ngài. Ðến năm 1927 thì Ðền Thánh lớn chính thức xây dựng, trở thành điểm hành hương cho cộng đoàn tín hữu gần xa. Đền Thánh do kiến trúc sư người Pháp Lagisquet thiết kế, sau khi hoàn thành có chiều dài 65m, rộng 18m, hai tháp mỗi tháp cao 30m, theo kiến trúc Roman pha Grec-Byzantin. Vào thời đó, đây là Ðền Thánh Tử Đạo lớn nhất tại Việt Nam.

4 Thánh Tử Đạo tại Hải Dương

Sáng ngày 1.7.1967, máy bay Mỹ định thả bom để phá hủy ga xe lửa của thành phố, nhằm cắt đứt tuyến đường sắt Hải Phòng - Hà Nội. Thật đáng tiếc, hai quả bom đã rơi trúng Ðền Thánh và phá hủy gần như hoàn toàn. Kể từ đó, dân lấn chiếm làm nhà. Trong nền Đền Thánh đổ nát trở thành nơi ở của một số người nghiện ngập, bụi đời. Sau nhiều lần đề nghị Chính quyền can thiệp, giải pháp được chấp thuận là di dời 43 hộ gia đình đang sống trong đất Đền Thánh đến tái định cư nơi khác. Chính quyền tỉnh Hải Dương đã giải quyết trao cho giáo phận 4.000m²đất để tái thiết lại. Đến sáng 6.11.2017, ngày hành hương truyền thống kính bốn thánh tử đạo, sau đúng 50 năm bị chiến tranh phá hủy, giáo phận Hải Phòng đã khởi công xây dựng lại Đền Thánh Hải Dương. Với mọi con dân Hải Phòng thì đây là một niềm vui lớn lao, một Hồng ân mà Thiên Chúa đã đổ xuống trên gia đình giáo phận vì thỏa niềm ước mong đợi chờ từ bấy lâu. Thiết kế của Ðền Thánh mới vẫn theo mô hình cũ, có chỉnh sửa đôi chút cho phù hợp với cảnh quan đô thị và diện tích hiện tại của khu đất. Tổng thể quy hoạch Ðền Thánh được chia thành 3 khu:Khu 1 sẽ dùng để làm bảo tàng, lưu giữ những hiện vật liên quan tới bốn thánh tử đạo và di tích của Ðền Thánh cũ. Khu 2 làm nhà ở của ban phục vụ Ðền Thánh. Khu 3 trước đây là Trường đệ tử, nay được dùng để xây dựng Ðền Thánh mới.

Bản thiết kế Đền Thánh mới

Hiện nay Đền Thánh đã xây xong phần móng. Cha Giuse Dương Hữu Tình, chánh xứ Hải Dương, đồng thời quản hạt Hải Dương, cũng là người trực tiếp chịu trách nhiệm thi công công trình này.

TGM Giuse Vũ Văn Thiên Giám quản Tông tòa GP Hải Phòng