Năm 2020 của Ðức Giáo Hoàng, thật xa mà cũng thật gần

Trải qua một năm chao đảo vì dịch Covid-19, rất nhiều hoạt động của Ðức Thánh Cha Phanxicô phải hủy, hoãn hoặc bị hạn chế. Ngài cũng không thể tiếp xúc với nhiều tín hữu như trước đó; không tông du; tiếp kiến chung được phát trực tuyến từ thư viện của Ðiện Tông tòa và không có người tham dự…, nhưng vị chủ chăn của Giáo hội hoàn vũ lại gần gũi với cộng đoàn Dân Chúa hơn bao giờ hết.

Dù là người Công giáo hay không, có lẽ khó có ai quên được những gì diễn ra trong buổi cầu nguyện lịch sử tại Vatican vào tối 27.3.2020 để khẩn cầu Chúa bảo vệ nhân loại trước đại dịch. Dưới cơn mưa, Ðức Giáo Hoàng chầm chậm bước đi, một mình giữa quảng trường Thánh Phêrô rộng lớn mà trống trải chưa từng thấy. Một hình ảnh lột tả trọn vẹn tình cảnh của thế giới giữa đại họa Covid-19: đường sá trống vắng vì lệnh phong tỏa; mọi người phải hạn chế gặp gỡ nhau, phải giữ “khoảng cách an toàn”, kể cả những người thân trong gia đình; sự trầm mặc bao trùm khắp nơi… Tuy nhiên, vào thời khắc Ðức Phanxicô tưởng chừng như đang lẻ loi nhất, xa cách nhất, thì ngài lại gần gũi nhất, đầm ấm nhất vì hàng triệu người trên thế giới đã dõi theo và cùng dâng lời cầu nguyện nhờ chương trình trực tuyến trên mạng xã hội.

Cùng với buổi cầu nguyện ngày 27.3, nhiều sự kiện khác đã để lại dấu ấn sâu sắc trong năm vừa qua của Ðức Giáo Hoàng.

Trực tuyến thánh lễ ở nhà nguyện Thánh Martha

Vì Covid-19 bùng phát dữ dội, từ ngày 9.3-18.5, các giáo phận trên toàn nước Ý phải tạm ngưng các thánh lễ có cộng đoàn tham dự. Trong suốt 3 tháng đó, Ðức Phanxicô đã cho phép phát trực tuyến thánh lễ hằng ngày ở nhà nguyện của khu trọ Thánh Martha - nơi ở của ngài kể từ ngày được mật nghị hồng y bầu chọn vào năm 2013. Mỗi thánh lễ, Ðức Thánh Cha lại đặc biệt cầu nguyện cho những người đang rất cần sự nâng đỡ trong đại dịch: người qua đời; bệnh nhân; người cao tuổi; các gia đình; nhân viên y tế; các vị mục tử; và cả giới lãnh đạo để họ đưa ra được những quyết sách sáng suốt… Qua lễ hằng ngày, Ðức Phanxicô như nhẹ nhàng gõ cửa từng nhà, mời mọi người lắng nghe Lời Chúa, nghe ngài chia sẻ ngắn gọn về Tin Mừng và hiệp thông với Bàn tiệc Thánh Thể. Ngài đã ở cạnh đoàn chiên, ủi an, động viên, đồng hành trong suốt giai đoạn khó khăn nhất để không ai cảm thấy bị lãng quên, bị cô lập.

Tông huấn Querida Amazonia

Querida Amazonia (Amazon Yêu quý), tông huấn hậu Thượng Hội đồng Giám mục được công bố vào ngày 12.2.2020 - trước khi dịch hoành hành tại châu Âu, tiếp tục cho thấy bảo vệ người yếu thế, chăm sóc Ngôi nhà Chung của Chúa và truyền giáo là những mối quan tâm hàng đầu của Ðức Phanxicô. Nội dung của bản tông huấn được xây dựng quanh bốn “ước mơ” về vùng đất này của Ðức Thánh Cha: ước mơ xã hội; ước mơ văn hóa; ước mơ sinh thái và ước mơ về Giáo hội. Ðức Phanxicô đặc biệt phân tích về những khó khăn trong quá trình loan báo Tin Mừng ở Amazon: “Tôi muốn nhắc rằng chúng ta vẫn không thể lập ra những kế hoạch cho một cộng đoàn ổn định, vì các cộng đồng dân cư của vùng này liên tục dịch chuyển, một sự di cư thường trực, thậm chí là thường nhật. Vì thế, cần phải nghĩ đến khả năng thành lập các nhóm ‘thừa sai lưu động’, cũng như hỗ trợ các linh mục, tu sĩ linh động hóa các hoạt động để có thể đồng hành với những người dễ bị lãng quên”.

Năm Sinh thái Laudato si’

Nhân kỷ niệm 5 năm ban hành thông điệp Laudato si’, Ðức Giáo Hoàng đã thông báo tổ chức Năm Sinh thái để bảo vệ Ngôi nhà Chung Chúa ban, từ ngày 24.5.2020 đến 24.5.2021, do Bộ Phục vụ và Phát triển Nhân bản Toàn diện điều phối các hoạt động. Tòa Thánh giới thiệu về Năm Laudato si’ trong một thông cáo: “Chúng tôi hy vọng rằng năm này và thập niên sắp tới sẽ thật sự là thời gian để hướng về Trái đất, về nhân loại và về mọi tạo vật của Chúa”. Năm Sinh thái được tổ chức trong bối cảnh đặc biệt: “Việc dịp kỷ niệm 5 năm trùng với biến cố lớn - đại dịch toàn cầu - là một bước ngoặt và đã cho thấy Laudato si’ vẫn tiếp tục là một lời tiên đoán rất giá trị, như vào năm 2015. (…) Từ thông điệp, chúng ta đã có một chiếc ‘la bàn’ về đạo đức và tinh thần, giúp định hướng trên hành trình chung, với đích đến là một thế giới hữu nghị hơn, hòa bình hơn và bền vững hơn”. Vì vậy, năm này chính là cơ may duy nhất “để biến đổi những đau khổ do dịch bệnh gây ra thành một lối sống mới”.

Truyền giáo ở Amazon

Thông điệp Fratelli tutti

Dài 90 trang, được Tòa Thánh đăng tải với 8 thứ tiếng, “Fratelli tutti” - “Tất cả anh em” là thông điệp thứ ba của Ðức Giáo Hoàng Phanxicô, được ngài ký vào ngày 3.10.2020 tại mộ thánh Phanxicô ở thành Assisi, Ý. Ý tưởng xuyên suốt của thông điệp bàn về “tình huynh đệ và bằng hữu xã hội” này là không ai có thể mãi độc hành trên những chặng đường đầy cam go của cuộc đời. Ðức Thánh Cha mời gọi mọi người xây dựng một xã hội của tình thân ái, để không bị đè nén bởi chiến tranh, lòng ghen ghét, bạo lực, sự lãnh đạm và “những bức tường mới”.

Cách đây 5 năm, Ðức Giáo Hoàng công bố thông điệp Laudato si’, nêu ra mối liên quan giữa khủng hoảng môi trường với khủng hoảng xã hội, chiến tranh, làn sóng di cư và tình trạng đói nghèo. Và ngài chỉ ra mục tiêu cần hướng tới: xây dựng một hệ thống kinh tế, xã hội công bằng và tôn trọng Công trình Sáng Tạo của Chúa, trong đó, trọng tâm là con người đóng vai trò canh gác, gìn giữ Trái đất, chứ không phải tiền tài. Với thông điệp mới, đấng kế vị thánh Phêrô đã chỉ ra con đường để đạt được mục tiêu này: hãy nhìn nhận nhau là anh chị em

Đức Thánh Cha ký thông điệp Fratelli tutti

Năm Ðặc biệt kính Thánh Cả Giuse

Ngày 8.12, Ðức Giáo Hoàng đã ban hành tông thư Patris corde (Với Trái tim người Cha) nhân kỷ niệm 150 năm Ðức Piô IX (1846-1878) ra sắc lệnh Quemadmodum Deus (8.12.1870) tuyên bố Thánh Giuse là quan thầy của Giáo hội hoàn vũ. Ðánh dấu cột mốc quan trọng này, Ðức Thánh Cha đã lập Năm Ðặc biệt về Thánh Giuse, từ ngày 8.12.2020 đến 8.12.2021. Trong Patris corde, Ðức Phanxicô đã khắc họa về Thánh nhân ở nhiều góc độ. Tông thư nhấn mạnh, dịch Covid-19 đã cho thấy tầm quan trọng của những người bình dị, vốn ở xa những hào quang của danh vọng, nhưng họ có sự nhẫn nại, thắp lên niềm hy vọng và chấp nhận cùng gánh lấy trách nhiệm. Thánh Giuse cũng vậy, là “người không nổi bật, người vẫn hiện diện hằng ngày, một cách thầm lặng và kín đáo”, nhưng cũng là đấng “đóng vai trò không gì sánh được trong lịch sử Cứu độ”.

Ðức Phanxicô nhắc lại một ý trong bài giảng của Ðức Phaolô VI vào tháng 3.1966 : “Thánh Giuse đã thể hiện lòng phụ tử qua việc dâng hiến bản thân, tấm lòng và trọn vẹn tình yêu thương để phục vụ đấng Messiah”. Chính vì “vai trò bản lề, giúp kết nối Cựu Ước và Tân Ước” mà Ngài “luôn rất được cộng đoàn Dân Chúa yêu mến”.

Thiện Tâm