Đó là nhà thờ Mông Triệu, thuộc hạt Gia Định, TGP TP.HCM. Nói một cách chính xác, thánh đường này chỉ giống Ðền Thánh Phêrô khi nhìn thoáng qua, và tất nhiên nhỏ hơn nhiều lần. Thực tế, đây là sự kết hợp độc lập giữa nhiều công trình giáo dục nổi tiếng ở châu Âu. Các đường kiến trúc rõ ràng giữa truyền thống và hiện đại, giữa cổ điển với thời đại mới, nhưng hài hòa và có chủ đích trong từng chi tiết. Đặc biệt, việc ấp ủ ý tưởng và tổ chức xây dựng có những điều thú vị, hấp dẫn, những câu chuyện ai ít biết.
Ý tưởng táo bạo
Mấy cụ cao niên kể, vùng đất nay thuộc giáo xứ Mông Triệu xưa là những ao rau muống, đầm lầy nước ngập. Năm 1955 có một bức tượng Đức Mẹ Lên Trời được dựng lên giáo dân từ từ hội về. Năm 1968 được công nhận là giáo khu của giáo xứ Thị Nghè. Nhà thờ lúc đó chỉ là một ngôi nhà nhỏ, có mái tôn và vách cũng bằng tôn, giáo dân ở đó hay gọi vui là “nhà thờ chuồng bò”, vì nó quá đơn sơ và tạm bợ. Đến năm 1971, Mông Triệu được nâng lên giáo xứ, linh mục Phêrô Nguyễn Minh Cảnh làm cha sở tiên khởi (ngài làm chánh xứ Mông Triệu cho đến khi qua đời năm 1998 - NV), đã sửa lại nhà thờ tương đối kiên cố với tường gạch mái tôn. Năm 1995 lại sửa thêm một lần nữa, quay mặt nhà thờ ra đường Nguyễn Cửu Vân như bây giờ.
Năm 2001, linh mục Giuse Trương Vĩnh Phúc được bề trên bài sai về làm chánh xứ Mông Triệu, nhận thấy nhu cầu sinh hoạt hội đoàn giáo dân ngày càng lớn, cha đã cho làm nhà mục vụ và một số công trình phụ trợ khác. Đồng thời, với tâm huyết và tầm nhìn xa, vị mục tử cũng bắt đầu ấp ủ kế hoạch xây dựng lại ngôi thánh đường, vì sau hơn chục mùa mưa nắng, nhà nguyện cũ đã xuống cấp, và nhất là trở nên chật chội trước sự gia tăng của giáo dân.
Cha Phúc kể, từ hồi còn học ở chủng viện, cha đã có cơ hội tu học hoặc đi thăm thú nhiều quốc gia châu Âu, được chiêm ngưỡng các thánh đường nổi tiếng với kiến trúc Gothic và Byzantine như Đền Thánh Phêrô và nhiều Vương Cung Thánh Đường ở Rome, nhà thờ Đức Bà Paris, nhà thờ Cologne ở Đức... Những chuyến đi này đã để lại ấn tượng sâu sắc, truyền cảm hứng và khiến cha khát vọng sẽ thực hiện một ngôi thánh đường ở giáo xứ mình tráng lệ như vậy, một phần để giáo dân có nơi thờ phượng Chúa cách xứng hợp, phần khác cũng là bù đắp gần nửa thế kỷ họ ước mơ về một ngôi nhà thờ đẹp. Cha nói: “Tôi mong muốn tạo ra điều gì đó đặc biệt cho bà con Mông Triệu, nên quyết định thiết kế thánh đường với kiến trúc giống Đền Thánh Phêrô”.
Như đã nói ở trên, do đã mang trong mình những dự định về một ngôi thánh đường có dáng dấp cổ điển cho Mông Triệu, nên trong những lần ra nước ngoài, đặc biệt là những lần đến Rome, cha Phúc tỉ mỉ ghi lại những hình ảnh của các công trình, tượng đài và phù điêu nổi bật, làm nguồn tư liệu cho dự án. Lúc quyết định bắt tay vào việc, cha đã gặp gỡ kiến trúc sư Nguyễn Kiến Quốc, học trò của kiến trúc sư tài danh Ngô Viết Thụ, trao đổi và bày tỏ ý tưởng tạo ra một công trình đậm chất nghệ thuật nhưng cũng bao hàm các ý nghĩa tôn giáo. Một bản thiết kế sơ lược được ra đời.
Sau nhiều năm ấp ủ, bản vẽ cũng được chỉnh lý, sửa đổi nhiều lần, và nhất là qua tham khảo ý kiến nhiều đấng bậc, nhà chuyên môn, giáo dân…, ngày 23.2.2008, Đức Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn - Tổng Giám mục TGP TPHCM thời ấy - đã về Mông Triệu chủ sự thánh lễ đặt viên đá đầu tiên xây dựng ngôi thánh đường mới. Và 3 năm rưỡi sau, ngày 14.8.2011, cũng chính ngài cử hành nghi thức khánh thành, đồng thời dâng thánh lễ khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 40 năm thành lập giáo xứ. Thánh đường Mông Triệu có chiều dài 35m, rộng 31m, cao từ đất đến đỉnh Thánh giá của tháp giữa nhà thờ là 34m.
Và những chuyện chưa kể
Một trong những khó khăn khi bắt tay vào xây dựng công trình này, theo linh mục Giuse Trương Vĩnh Phúc, là vẫn còn một số lo lắng của giáo dân trong xứ về kinh phí lẫn lối kiến trúc. Cũng dễ hiểu, vì phác thảo ngôi thánh đường quá đồ sộ, lại thêm những chi tiết mỹ thuật lạ lẫm ở Việt Nam, nên có sự đắn đo, ngập ngừng ở không ít bà con. Ngay cả Đức Hồng y GB Phạm Minh Mẫn khi đến dâng lễ khởi công cũng hỏi: “Cha có làm nổi không?”. Câu hỏi này không chỉ thể hiện sự quan tâm của chủ chăn, mà còn trở thành động lực lớn lao để cha Phúc nỗ lực hoàn thành ngôi thánh đường mơ ước.
Trong quá trình thi công, cha cùng những cộng sự đã bỏ bớt vài hạng mục nhằm rút ngắn thời gian thi công, cũng như giảm thiểu chi phí. Chỉ phần tổng thể thì cố gắng giữ cho “hao hao” như Đền Thánh Phêrô, và nhìn tương tự một số thánh đường theo trường phái Byzantine. Trong nội tại các phần giữ lại từ thiết kế ban đầu, cũng cố gắng giản lược những chi tiết, như ông Văn Tân, thành viên trong nhóm thi công ví dụ: “Cổng chính ngoài thánh đường lúc đầu được thiết kế công phu như Khải Hoàn Môn bên Pháp, sau điều chỉnh lại, cũng giữ hình dáng này nhưng gọi là “Cổng Thiên Thần”, đắp nổi hình các thiên thần đang múa hát, như một lời mời gọi tiến vào Cung điện nhà Chúa, cũng rất đẹp nhưng đơn giản hơn nhiều, lại thể hiện được ý nghĩa tôn giáo một cách tinh tế”. Hoặc hai bên cánh cung của giáo đường, nếu như ở Đền Thánh Phêrô là 140 bức tượng các thánh của Giáo hội, thì với nhà thờ Mông Triệu được cách điệu thành 14 chặng Đàng Thánh Giá. Chóp lớn chính và 4 chóp phụ của nhà thờ cũng làm nhỏ lại, bớt những hoa văn, nhưng vẫn đảm bảo có những tranh kính màu lấy sáng và không gian tản âm, hút gió...
Ngoài ra, ở khâu mỹ thuật còn có sự chung tay của nhiều sinh viên trường Đại học Mỹ thuật TPHCM lúc bấy giờ. Đích thân linh mục Giuse Trương Vĩnh Phúc đã ngỏ lời mời họ hỗ trợ. Trong vòng 3 tháng, với hơn 300 bản vẽ khác nhau, cuối cùng nhóm này cũng đã hoàn thiện bức phù điêu với 20 Mầu Nhiệm Mân Côi Năm Sự Vui, Sự Sáng, Sự Thương, Sự Mừng, với chiều dài gần 20m, cao 2m, nằm ở chính diện nhà thờ. Những sinh viên này còn đảm trách việc vẽ các bức tranh, đắp những bức tượng dọc hai bên hành lang nhà thờ, theo một số mẫu lấy từ những nhà thờ nổi tiếng trên thế giới, tập trung nhiều nhất là những câu chuyện trong Kinh Thánh, khởi đi từ sách Sáng Thế Ký các sự kiện trong Cựu Ước và thời Chúa Giêsu, cao điểm là biến cố Phục Sinh Cứu Độ... Cha Phúc lý giải: “Tôi cố ý sắp đặt những nội dung như vậy không chỉ đơn thuần là tái hiện các nhân vật trong Kinh Thánh, mà còn là cách thức để giáo dân hằng ngày nhìn lại lịch sử Cứu Độ, từ đó hiểu và cảm nhận sâu sắc về đạo mình”.
Cuối cùng, còn một điểm nhấn nữa không thể không kể đến khi nói về công trình này, đó là tháp Đức Mẹ giữa sân thánh đường. Nếu như phía trước quảng trường Thánh Phêrô là một tháp bút chì truyền thống, thì trước sân nhà thờ Mông Triệu lại là một tháp Đức Bà Lên Trời. Tháp cao 20m, nổi bật với tượng Đức Mẹ Mông Triệu ở đỉnh bằng đồng với chiều cao 2.1m và trọng lượng lên đến 1000kg. Hình dáng và quy cách tháp được lấy nguyên mẫu từ tháp Đức Mẹ Vô Nhiễm ở quảng trường Tây Ban Nha bên Rome, phía trước đài phun nước Trevi và gần với trụ sở Bộ Truyền Giáo, nơi các Đức Giáo Hoàng thường đến kính viếng Đức Mẹ vào các dịp lễ lớn trong năm.
Dưới chân tháp Đức Bà Lên Trời lại có một tượng Đức Mẹ Mông Triệu khác, làm bằng đá cẩm thạch trắng nguyên khối, cao 2.7m, nặng 2000kg, dáng vẻ uy nghi. Xung quanh tượng là một hồ nước nhỏ mang tên “hồ nước thiên thần”, và một ngai tòa ba cánh bao bọc tượng, ý chỉ đặc ân của Ba Ngôi Thiên Chúa dành cho Mẹ.
Thật là một công trình quá kỳ công và độc đáo, vừa đẹp vừa thánh thiêng, không chỉ là nơi thờ phượng mà còn là điểm nhấn văn hóa, lịch sử của một cộng đồng dân cư, đem đến nhiều cung bậc cảm xúc khi thăm viếng, giữa Sài thành nhộn nhịp. .
QUỲNH GIAO
Bình luận