Từ xác tàu ở Địa Trung Hải đến cổ vật ở nước Đức, năm vừa qua không thiếu những câu chuyện thú vị được giới học giả về khảo cổ Kinh Thánh chọn làm đại diện cho lĩnh vực này.
Cuộc xung đột diễn ra giữa Israel và các tổ chức vũ trang láng giềng đã gây hạn chế cho các dự án khảo cổ trong năm 2024. Tuy nhiên, một số dự án khai quật vẫn được thực hiện tại chỗ, mang đến những khám phá ấn tượng.
1. Trận vây hãm thành Jerusalem
Theo báo cáo đăng trên chuyên san Near Eastern Archaeology, nhà khảo cổ học Stephen Compton của Đại học Leeds (Anh) đã đưa ra đề xuất về vị trí nhiều khả năng là quân doanh được Vua Sennacherib (Xankhêríp) thiết lập ở vùng Cận Đông. Các quân doanh này được xây dựng vào khoảng năm 700 trước Công nguyên, trong lúc vị vua triển khai chiến dịch quân sự với mục đích một lần nữa khiến vương quốc của Vua Do Thái Judah quy phục làm chư hầu của đế quốc Tân Assyria.
Lịch sử ghi lại chiến dịch của Vua Sennacherib chấm dứt với cuộc vây hãm thành Jerusalem, lúc đó là kinh đô của Vua Judah. Dù Vua Sennacherib không đánh hạ thành phố, biên niên sử của Sennacherib ghi lại Vua Judah cuối cùng cũng trở thành chư hầu của đế quốc Tân Assyria. Cuộc vây hãm thành Jerusalem từng được nhắc tới trong Sách Các Vua 2 và Sách Ngôn Sứ Isaia: “Thiên sứ của Đức Chúa ra đánh chết một trăm tám mươi lăm ngàn người trong trại quân Átsua. Ban sáng, khi người ta thức dậy, thì kìa, toàn là thây ma xác chết. Vua Átsua là Xankhêríp nhổ trại và lên đường. Ông rút về Ninivê và ở lại đó. Nhưng rồi, khi ông đang sụp lạy thần Nítrốc của ông trong đền thờ thì các hoàng tử Átrammeléc và Xarexe dùng gươm đâm ông chết, sau đó trốn sang xứ Ararát. Con vua là Êxakhátđôn lên ngôi kế vị”.
Tiến sĩ Compton đối chiếu ghi chép của người xưa và tìm được một địa điểm phù hợp với mô tả về doanh trại ở đồi Ammunition, cách cổng Damascus của Jerusalem khoảng 2,4km về hướng bắc. Trong tương lai nơi này sẽ diễn ra dự án khai quật để tìm kiếm chứng cứ nhằm xác thực giả thuyết của ông Compton.
2. Xác tàu cổ nhất ở Đông Địa Trung Hải
Cơ quan Cổ vật Israel (IAA) trong năm qua đã công bố việc phát hiện xác tàu cổ nhất từng được tìm thấy ở Đông Địa Trung Hải. Trước đó, các sử gia chỉ phát hiện tổng cộng 2 xác tàu từ thời đồ đồng ở khu vực, và đều gần bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ. Xác tàu cổ nhất cách bờ khoảng 90km, cho thấy thủy thủ thời cổ đại có năng lực di chuyển xa bờ. Để làm được điều này, họ cần thành thạo kỹ năng nhìn chòm sao đoán hướng. “Đây là khám phá đẳng cấp thế giới và hoàn toàn thay đổi lịch sử”, theo ông Jacob Sharvit, người đứng đầu bộ phận khảo cổ trên biển của IAA. “Thông qua đó, kỹ năng hàng hải thần sầu của những người đi biển xưa đã được hé lộ. Họ có thể vượt Địa Trung Hải mà không phải nhìn thấy bờ”. Kết quả nghiên cứu một số chiếc vò trục vớt từ xác tàu cho thấy chúng thuộc về người Canaan từng được đề cập trong Kinh Thánh, và có niên đại từ thế kỷ 14-13 trước Công nguyên.
3. Cổng của Shiloh
Khi người Do Thái làm mất Hòm Giao Ước vào tay người Philistine, vị tư tế tên Eli “từ trên tòa bổ nhào ra đằng sau, nằm ngang cửa và bị dập ót mà chết” (Sách Samuen 1) ở Cổng của Shiloh (Silô). Năm 2024, Hiệp hội Nghiên cứu Kinh Thánh ở Tel Shiloh đã hoàn tất nỗ lực khám phá cánh cổng nổi tiếng. “Có một cái hốc trong bức tường thành. Chúng tôi đặt một thanh xà vào cái hốc đó, và thanh xà lập tức xuyên ngang các đầu cây cột”, Tiến sĩ Scott Stripling, Giám đốc khảo cổ của hiệp hội, chia sẻ với trang tin Christianity Today.
Gần vị trí các cây cột, những nhà khảo cổ học cũng tìm thấy những viên đá lát đường giúp tạo thành hình quảng trường, điều mà đội ngũ nghiên cứu không nghĩ rằng có thể xuất hiện vào thời đó. Ở một nơi khác, họ đang khai quật những bức tường của một khu xây dựng giống như đền tạm trong Kinh Thánh, nơi Hòm Giao Ước được cất giữ.
4. Khởi đầu của bảng chữ cái
Thời điểm xuất hiện bảng chữ cái alphabet đã được đẩy sớm hơn 500 năm, nhờ vào phát hiện bên trong một ngôi mộ ở Umm el-Marra, miền Bắc Syria. Ngôi mộ được tìm thấy vào năm 2004 và có niên đại vào năm 2400 trước Công nguyên (tức đầu thời đồ đồng). Lúc đó, Umm el-Marra nằm trên trục giao nhau của các tuyến thương mại nằm giữa Aleppo và sông Euphrates. Nhà khảo cổ học Glenn Schwartz của Đại học Johns Hopkins (Mỹ) là người đã nhận ra dấu vết của chữ viết theo bảng chữ cái trên một khối đất sét. Ông đã công bố phân tích của mình trong một hội thảo hồi tháng 11.2024. Trước đó, các học giả cho rằng bảng chữ cái phải được phát minh ở Ai Cập khoảng sau năm 1900 trước Công nguyên. Điều này cho thấy có lẽ bảng chữ cái phải bắt nguồn từ một nơi nào khác.
Cựu Ước có ghi lại nhiều tài liệu tham khảo về chữ viết, phản ánh trình độ đọc viết khác với những gì giới học giả đặt giả thuyết. Và phát hiện mới đã cung cấp một bức tranh hoàn chỉnh hơn về năng lực đọc viết của người xưa.
5. Nước Đức và Chúa Giêsu
Một cổ vật, bên trong có tờ giấy bằng bạc được cuộn lại, đã được tìm thấy bên trong nấm mồ 1.800 năm tuổi ở ngoại ô Frankfurt năm 2018. Đến năm 2024, các nhà nghiên cứu đã có thể nghiên cứu cổ vật này nhờ vào kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính, cho phép đọc được chữ viết bằng tiếng Latinh bên trong, với nội dung liên quan đến lời cầu nguyện dâng lên Chúa Giêsu. Phát hiện mới cung cấp chứng cứ cổ xưa nhất về sự hiện diện của Kitô giáo ở phía Bắc dãy Alps, sớm hơn so với giả thuyết trước đây.
LING LANG
Bình luận