Khi được chia sẻ với phụ huynh ở nơi này nơi kia, thỉnh thoảng tôi đặt một câu hỏi: “Nếu thấy một cuốn sổ tay, điện thoại, túi xách… của ai đó đặt cạnh mình, anh/chị sẽ làm gì?”. Đại đa số câu trả lời là không đụng tới, không tò mò. Thế nhưng, với đồ đạc của người yêu, vợ chồng, con cái…, nhiều người sẵn sàng xem trộm, dẫu làm thế là vi phạm phép lịch sự và quyền riêng tư.
Sách Đạo đức thời cấp 1 của thế hệ 9x, có một mẩu chuyện đơn giản nhưng không lỗi thời. Truyện kể rằng hai cậu học sinh (tạm gọi là A và B) là bạn thân và cũng là hàng xóm, rất hay ghé nhà nhau chơi. Một hôm, B sang nhà A thì thấy một lá thư để trên bàn học của bạn, hỏi thì biết đây là thư gởi bác hàng xóm sát vách gia đình bạn A. Khi bưu tá đến đưa thư, bác ấy đi vắng nên A nhận thay rồi để trên bàn học, định sẽ gởi lại bác sau. Ai ngờ B tự ý bóc thư ra đọc, A bắt gặp thì cản lại, hỏi tại sao bạn mình làm thế. B hồn nhiên đáp: “Biết đâu thư báo việc gấp, tớ mở ra đọc rồi báo trước cho bác hàng xóm yên tâm”. Nghe vậy, A thở dài rồi nói: “Tớ biết cậu có ý tốt nhưng không nên tự tiện đọc thư từ của người khác. Cậu làm vậy là sai rồi!”. B vội trả lá thư vào phong bì như cũ, lòng nơm nớp lo sợ bị bác hàng xóm trách cứ. May thay, lúc biết chuyện, bác chỉ cười xòa và khen B là đứa bé tốt, biết nhận sai.
Bài học về tôn trọng quyền riêng tư thật nhẹ nhàng, dễ hiểu cho trẻ con. Việc đọc thư từ, nhật ký, tin nhắn điện thoại hay lục lọi đồ của người khác, dù mang theo ý tốt, cũng là việc không phải phép. Ngay cả cha mẹ cũng không có quyền xâm phạm sự riêng tư của con cái, pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng điều này ở Luật giáo dục 2016, điều 21:
- Trẻ em có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình, vì lợi ích tốt nhất của trẻ em.
- Trẻ em được pháp luật bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín, bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác; được bảo vệ và chống lại sự can thiệp trái pháp luật đối với thông tin riêng tư.
Tại Việt Nam, quyền riêng tư được ghi nhận tại văn bản luật có tính pháp lý cao nhất là Hiến pháp. Theo Điều 25 Bộ luật Dân sự năm 2015 của Việt Nam: “Quyền nhân thân được quy định trong Bộ luật này là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác...”. Như vậy, quyền riêng tư là quyền nhân thân, gắn liền với một cá nhân cụ thể. Bất kỳ cá nhân nào cũng được pháp luật bảo hộ quyền riêng tư.
Tuy luật pháp ghi rõ ràng như thế nhưng trong những trường hợp bị coi là vụn vặt, không quá nghiêm trọng, thì việc tôn trọng, bảo vệ quyền riêng tư vẫn nằm ở ý thức của mỗi người. Bởi pháp luật là đạo đức ở mức tối thiểu, là “lằn ranh đỏ” mà chúng ta phải tuân thủ và không được vượt qua.
*
Nói đến đây, tôi nhớ đến bộ phim “Legally Blonde” (Luật sư không bằng cấp, 2001). Nữ chính trong phim là sinh viên luật đang thực tập làm luật sư. Cô và nhóm của mình được một phú bà xinh đẹp thuê để chứng minh bà không phải là kẻ ngoại tình và giết chồng. Càng về sau, tình hình càng bất lợi cho phú bà. Dù có bằng chứng ngoại phạm là bà đã đi phẫu thuật thẩm mỹ đúng lúc án mạng xảy ra, bà lại không muốn nhóm luật sư sử dụng thông tin này. Vì tự tôn, bà không muốn lộ ra việc nhan sắc của mình không phải “đẹp tự nhiên”. Nữ chính là tín đồ thời trang, thích làm đẹp nên rất thông cảm cho thân chủ. Cô thuyết phục đồng nghiệp tìm ra kế khác vạch mặt kẻ tự nhận là tình nhân của phú bà, từ đó lật ngược tình thế. Với tinh thần trách nhiệm, tận tâm và một chút may mắn, cô luật sư tập sự phát hiện dấu hiệu cho thấy người này có khả năng cao là đồng tính. Anh đồng nghiệp thân thiết quyết định tin cô, đứng ra đối chất và nhanh chóng khiến gã này buột miệng nói ra tên của bạn trai mình. Rất nhanh sau đó, phú bà được minh oan, thủ phạm giết chồng bà cũng bị bắt.
Chiến thắng của nữ chính và nhóm luật sư bào chữa không chỉ đến từ trí thông minh, trực giác nhạy bén và vận may, nó còn đến từ quyết tâm bảo vệ quyền riêng tư và bí mật của thân chủ tới cùng, dù sử dụng bí mật ấy có dẫn tới thắng lợi dễ dàng hơn. Vì vậy, diễn giả Steve Maraboli mới nói: “Điều đúng đắn phải làm và điều khó thực hiện thường là một”.
Ths-Bs Lan Hải
Bình luận