Tản mạn về gà

Gà xếp thứ 10 trong 12 con giáp, rất gần gũi với nhiều gia đình, từ nông thôn đến thành thị. Gà là một trong bốn loại gia cầm, có bộ lông vũ, thích ở trên cao, nên chuồng phải có giàn cho gà đậu; khác với vịt, ngan, ngỗng cùng là gia cầm, nhưng lại nằm dưới đất thấp, có khi nằm trong ao hồ. Gà mái nuôi chừng ba tháng gọi là gà mái ghẹ, năm hay sáu tháng thì đẻ. Gà trống, miền Bắc gọi là gà sống.

Gà mái có bộ lông ít màu, thường vàng, còn gà trống với bộ lông sặc sỡ, cái mào to trên đầu. Gà mái nếu được nuôi đầy đủ, chỉ biết đẻ trứng rồi ấp trứng nuôi con. Khi con đã tự kiếm ăn, gà mẹ bỏ gà con để tìm nguồn vui mới với gà trống, trường hợp con cứ lẵng nhẵng theo thì đuổi, không nuôi nữa.

Nếu có hai đàn gà con đi theo hai mẹ kiếm ăn, con nào lạc sang đàn khác, liền bị đuổi đi, không chạy kịp là bị mổ, đuổi. Gà không nuôi con khác đàn. Dù tản mác bới tìm, nhưng khi gà mẹ trông thấy có chim ở trên cao muốn sà xuống bắt con, sẽ kêu một tiếng báo động để các con chạy về nép dưới cánh. Nhiệm vụ khác quan trọng hơn, không thể thiếu đối với gà mái là truyền giống.

Gà trống có nhiệm vụ cầm canh sớm mai, đánh thức mọi người. Người Pháp gọi là gà trống hát. Ngày xưa, dân ta còn nghèo, ở nhiều nơi, gà làm việc thay đồng hồ sáng sớm, buổi trưa. Với bộ lông sặc sỡ và với cái mào đỏ to trên đầu, anh gà trống không chỉ lung lạc con tim mấy chị gà mái ghẹ, mà còn quyến rũ những ả gà đã đẻ năm bảy lứa chạy theo. Anh gà trống đang đứng với mấy cô gà mái, tự nhiên chạy ra ngoài, kiếm được cục sạn nhỏ, ngậm vào nhả ra, gật gù cúi đầu đánh lừa. Cô gà mái nào nhanh mắt lẹ chân chạy đến sẽ không có gì để ăn mà còn… bị gà trống lợi dụng. Trứng có trống, sẽ nở thành gà con khi được ấp.

Từ xa xưa, ông bà ta đã biết áp dụng nuôi gà trống thiến. Người nuôi tách đàn gà con, khi nó biết tự kiếm ăn, ép ở với gà thiến mấy đêm. Thế là gà trống thiến thành gà mẹ, ngày ngày dẫn đàn con đi kiếm ăn.

Bây giờ ta đang phát triển gà công nghiệp. Mặc dù sống cảnh cá chậu chim lồng, nếu được nuôi theo công thức, gà công nghiệp vẫn tươi tỉnh đẻ trứng hằng ngày nhưng không thể ấp thành gà con.

Vào dịp Tết, bà con ta cữ thịt vịt. Đây là lúc để quý bà trổ tài riêng, làm sao gà trống thiến có thêm nhiều món và bún thang để cả nhà thưởng thức vui Xuân.

Nguyễn Văn Viện