Trời nắng nóng, cơ thể háo nước, miệng khô, môi bong lại thêm cảnh chạy xe ngoài đường đủ thứ nực nội mà nghe ai mời mua chén sương sâm thì khó mà lắc đầu. Sâm vò đã là món ăn dân dã giúp thanh nhiệt, giải khát quen thuộc ở Nam Bộ.
Để có món sương sâm thì cần phải có lá sương sâm, một cái rây lọc và một đôi tay chăm chỉ. Lá sương sâm ở làng quê không khó trồng, đây là một loại cây bụi thấp và mọc leo ở các bờ rào, tường vây. Vì vậy, sương sâm còn có tên gọi khác như dây xanh leo, dây xanh ba nhị, xanh tam, sâm sâm…
Trong ký ức ngày nhỏ, bài học phân biệt lá sương sâm là do bà và mẹ “dắt tay chỉ việc”. Có hai loại là sương sâm lá láng (lá trơn nhẵn, không lông) và sương sâm lông (lá và dây có lông tơ mịn). Với tôi thì loại lá nào cũng cho ra thành phẩm như nhau, xanh mát mắt và núng nính khi đã đông lại.
Quá trình làm sương sâm đòi hỏi sự tỉ mỉ và công sức. Đầu tiên, lá sương sâm được rửa sạch, sau đó vò kỹ qua hai lần nước. Ở lần vò đầu, cho một nắm lá vào thau, thêm khoảng một chén nước, rồi vò mạnh đến khi lá chỉ còn xơ gân, phần nước tiết ra chất nhầy. Chắt lấy phần nước này, gọi là nước sâm nhất.
Lần vò thứ hai, cho ít nước hơn, tiếp tục vò đến khi bã lá không còn chất nhầy. Bí quyết để sương sâm không bị bọt là vò lá nhẹ nhàng, dùng hai tay nhấn, nhồi và bóp mạnh, tương tự động tác nhồi bột, thay vì chà xát như giặt đồ. Lượng nước cũng cần đủ ngập lá, nếu không, thành phẩm dễ nổi bọt, mất thẩm mỹ.
Sau khi vò, nhanh tay dùng rây lọc bỏ bã lá, vớt bớt bọt, rồi để yên vài giờ cho sương sâm đông lại. Tùy sở thích, có thể điều chỉnh lượng nước để sương sâm đặc hay loãng. Lưu ý, sương sâm không nên để qua đêm vì dễ bị vữa, mất đi hương vị thơm ngon. Dù ngày nay, nhiều người dùng máy xay sinh tố để tiết kiệm thời gian và công sức, nhưng việc vò lá, lọc bã và chờ sương sâm đông lại vẫn mang một nét thú vị riêng, gợi nhớ những năm tháng tuổi thơ.
Còn nhớ, con nít trong xóm ngày hè thích nhất là đi hái lá sâm về, cùng nhau vò xong ngồi chờ cho sương sâm đặc lại. Rồi hí hửng xin miếng đường, đập miếng đá, có khi có thêm hạt é trộn chung và ngồi tụm ở bếp múc từng muỗng, ngon hết chỗ nào chê. Bây giờ, trẻ nhỏ có quá nhiều món ăn vặt hấp dẫn nhưng món sương sâm vò thì vẫn ngon theo một cách rất riêng. Và với công dụng thanh nhiệt, người lớn rất khuyến khích các con ăn món này. Cũng có nhiều biến tấu giúp món sương sâm vò ngon miệng hơn như ăn kèm nước cốt dừa, kem sữa, nước đường thốt nốt, mứt rim, thạch rau câu…
Vui thích nhất là mỗi khi có dịp về quê, hễ có sẵn lá sâm và thời gian là các bà, các mẹ sẽ chiêu đãi món ngon này để các con được nếm thử vị tuổi thơ ngọt ngào, thơm mát. Nhờ vậy mà miền thơ ấu vẫn cứ ở đó, dung dị mà khó quên!
Hải Hà
Bình luận