Từ Tám Mối Phúc Thật đến thực tế xã hội: Suy tư và hành động cho người Kitô hữu

Tình trạng thực tế của xã hội thời Đức Giêsu

“Tám mối Phúc thật” theo thánh Matthêu (x. Mt 5,1-12) như là bản Hiến chương Nước Trời, trong đó Chúa Giêsu công bố, những nguyên tắc nền tảng của Nước Trời, giống như hiến pháp của một dân tộc, hiến chương của một tổ chức, để bổ túc cho Mười Điều Răn mà Môsê đã giới thiệu cho dân Do Thái từ trên núi Sinai trong thời Cựu Ước. Những mối phúc ấy là những đường hướng tích cực mà mỗi tín hữu Kitô được mời gọi hành động trong suốt cuộc đời. Trong khi Mười Điều Răn chỉ ra những giới hạn mà mỗi người không được phép vượt qua, vì nếu vi phạm là phạm tội và bị xét xử.

Nhưng, “Bốn mối phúc và bốn mối họa” theo thánh Luca (x. Lc 6,17.20-26) lại mời gọi từng tín hữu nhìn vào xã hội hiện tại với những con người đang phải nghèo khổ, đói khát, khóc lóc, bị khai trừ để biết hành động như thế nào. Vì thế, Đức Giêsu “nhìn các môn đệ” đang phải chịu những thử thách đó và những chi tiết như “khoảng đất bằng” thay vì trên núi và rất nhiều từ “bây giờ đang phải”, như muốn gợi ý cho ta điều đó.

Chúa Giêsu nói: “Phúc cho các ngươi là những kẻ nghèo khó, bây giờ đang phải đói khát, khóc lóc, bị người ta thù ghét, trục xuất, phỉ báng và loại trừ tên các ngươi như kẻ bất lương …. Nhưng khốn cho các ngươi là kẻ giàu có, đã được no nê, hiện đang vui cười, được mọi người ca tụng…”.

Quả thật, vào thời Chúa Giêsu, người Do Thái đang sống dưới ách đô hộ của đế quốc Rôma, bị chèn ép, bị bóc lột, trở thành những con người nghèo túng, đói khổ, khóc lóc. Ngược lại, hầu hết những người giàu có trong xã hội đó lại kiếm tiền một cách bất công, bất chính. Họ cộng tác với chính quyền nên giàu sang, no đủ, vui vẻ, có địa vị và được nhiều người ca tụng. Vì thế Chúa Giêsu nói những lời này để an ủi những con người đang phải đau khổ, chịu nhiều bất công trong xã hội. Người cũng lên án những con người giàu có, có quyền hành, danh vọng, hạnh phúc, nhưng lại đi theo đường lối bất công, bất chính và ích kỷ đối với đồng bào.

Khi thánh Luca ghi lại bài giảng này của Chúa Giêsu, ngài muốn nâng đỡ những cộng đồng tín hữu trong thế kỷ đầu của Giáo hội sơ khai đang bị chính quyền áp bức, bách hại. Vì thế, ngài muốn nhắc lại lời chúc phúc của Chúa Giêsu để giúp tín hữu kiên nhẫn trong những thử thách của cuộc sống và tích cực hành động để biến đổi xã hội.

Thực tế hiện nay

Ngày nay, khi nghe lại những lời chúc phúc và cảnh báo tai họa của Chúa Giêsu, người tín hữu được mời gọi nhìn vào xã hội để hiểu cho đúng lời Tin Mừng. Người chúc phúc cho người bất hạnh vì họ can đảm chịu đựng sự nghèo khó, đói khát, sầu khổ, áp bức, nhưng Người đã tích cực hành động để giúp họ vượt qua những nỗi bất hạnh đó khi làm phép lạ hóa bánh ra nhiều, chữa lành bệnh tật, xua trừ ma quỷ, cho kẻ chết sống lại. Chính Người đã chấp nhận cái chết nhục nhã để giải phóng toàn diện con người và vũ trụ.

Người cũng không lên án sự giàu sang, no đủ, vui cười, danh dự, nhất là khi chúng bắt nguồn từ đời sống lao động chân chính, tốt lành của con người. Người chỉ cảnh báo mối họa cho những ai đang sống trong các tình trạng tốt đẹp ấy vì chúng tiềm ẩn những nguy hiểm và thách đố do những tham vọng và dục vọng ẩn sâu trong tâm hồn con người.

 Như thế, Chúa Giêsu mời gọi mọi người, giàu cũng như nghèo, đói cũng như no, khóc lóc cũng như vui cười, bị áp bức cũng như nắm giữ quyền hành, hãy can đảm đi vào con đường tích cực, liêm chính, tốt lành của Thiên Chúa mà tiên tri Giêrêmia đã giới thiệu: “Phúc thay cho người tin tưởng vào Thiên Chúa và Chúa sẽ là niềm cậy trông của họ. Họ sẽ như cây trồng bên bờ suối, cây đó đâm rễ vào nơi ẩm ướt, không sợ gì khi mùa hè đến, lá vẫn xanh tươi, không lo ngại gì khi nắng hạn mà vẫn sinh hoa kết quả luôn” (x. Gr 17,5-8).

Hơn nữa, Chúa Giêsu kêu gọi mỗi người tích cực hành động, dám làm ơn dù bị mắc oán, dám chịu thua thiệt để nhường phần tốt đẹp cho người khác, dám chấp nhận bị tai tiếng, hiểu lầm vì mỗi người đang ở tuyến đầu của công trình cứu độ thế giới cùng với Chúa Giêsu. Thiên Chúa luôn nhìn thấu tất cả sự thật để ban ơn giúp sức cho ta kiên nhẫn chịu đựng, vượt qua thử thách khổ đau và đạt được hạnh phúc thật sự. Thánh Phaolô đã mời gọi mọi người hãy hành động như Đức Giêsu vì Người đã trỗi dậy từ cõi chết: “Nếu chúng ta chỉ hy họng vào Đức Kitô trong cuộc đời này mà thôi, thì chúng ta là những người vô phúc nhất trong thiên hạ. Nhưng không, Đức Giêsu Kitô đã từ cõi chết sống lại, là hoa quả đầu mùa của những người đã yên giấc” (1Cr 15,19-20).

Khi đọc đoạn Tin Mừng về các mối phúc - họa, nhiều người đã hiểu sai ý nghĩa vì không nhớ đến bối cảnh xã hội đương thời. Họ nghĩ rằng Chúa Giêsu chỉ ca ngợi những người nghèo khổ, đói khát, khóc lóc và bị áp bức mà không làm gì để cứu thoát họ. Thậm chí, họ còn cho rằng Chúa chỉ yêu cầu họ kiên nhẫn chịu đựng khổ đau ở trần thế để đổi lấy hạnh phúc vĩnh cửu ở đời sau mà không khuyến khích họ cải tạo xã hội, nên đôi khi chỉ trích tôn giáo!

Thực tế, Giáo hội Công giáo luôn xác định tín hữu có trách nhiệm với tha nhân, và đã trình bày học thuyết xã hội của mình, trong Hiến chế Mục vụ Gaudium et Spes của Công đồng Vatican II năm 1965, nhất là trong cuốn Tóm lược Học thuyết Xã hội Công giáo xuất bản năm 2004, đã khẳng định rằng mọi người cần tích cực hành động để xây dựng xã hội, mang lại ấm no, hạnh phúc và công bằng cho tất cả mọi người. Giáo hội xác định các tín hữu phải tích cực hành động để xây dựng đất nước, xây dựng cộng đồng xã hội mình đang sống, cho mỗi người và mọi người được ấm no, hạnh phúc, giàu sang, được sống đúng với nhân phẩm cao quý của mình.

Hôm nay, Chúa Giêsu mời gọi con người hãy tích cực hành động như Người. Nhờ ơn Chúa Thánh Thần và trong sự liên kết với nhau, mọi tín hữu sẽ làm cho Nước Thiên Chúa, “Nước của sự thật và sự sống, của thánh thiện và ân sủng, của công lý, bình an và tình yêu”, không phải chỉ xuất hiện sau khi ta chết, nhưng Nước đó được bắt đầu ngay tại trần thế này.

Lm Antôn Nguyễn Ngọc Sơn