Nhiều người thế hệ 8x-9x đã lớn lên với phiên bản hoạt hình “Nàng tiên cá” của Disney, thành ra tự đóng đinh trong đầu ấn tượng về nàng tiên cá là một nhân vật si tình, vì một hoàng tử mới gặp mà sẵn sàng hy sinh tính mạng. Ngay cả truyện cổ tích gốc của tác giả Andersen cũng khiến không ít độc giả tin rằng đây là một chuyện tình đơn phương, bi thương nhưng cao thượng. Tuy nhiên, bên cạnh tình cảm trong sáng với hoàng tử, nàng tiên cá còn mang ước mơ to lớn hơn: Có linh hồn bất diệt giống như loài người.
Trong truyện của Andersen, sau nhiều ngày tương tư hoàng tử, nàng tiên cá trở nên yêu mến nhân loại và đất liền tới mức muốn hóa thành người. Khi nàng hỏi bà mình về thế giới trên bờ, bà bảo con người không thể sống 300 năm như tiên cá, bù lại họ có linh hồn bất tử. Khi tiên cá qua đời, thân xác sẽ tan thành bọt biển, chẳng còn lại gì. Con người thì khác, dù tuổi thọ ngắn hơn nhưng sau khi chết, linh hồn họ vẫn tiếp tục sống, thậm chí có thể vươn tới thiên đường. Nghe vậy, nàng tiên cá càng khao khát linh hồn vĩnh cửu. Bà của nàng nói điều kiện để sở hữu linh hồn là tiên cá phải kết hôn với con người thật lòng yêu thương mình, tình cảm sâu đậm sẽ giúp con người chia sẻ một phần linh hồn với tiên cá. Phù thủy biển cũng nhắc lại việc này khi nàng tiên cá xin đổi giọng hát lấy đôi chân. Nếu thành công, nàng sẽ mãi mãi xa lìa gia đình, không thể quay về làm tiên cá. Nếu hoàng tử không yêu và cưới nàng thì nàng không thể có linh hồn bất tử. Và lỡ như hoàng tử cưới người khác, nàng sẽ hóa thành bọt biển ngay buổi sáng sau ngày hôn lễ. Dù phải trả giá đắt và đôi chân sẽ đau đớn mỗi lần bước đi, nàng tiên cá vẫn chấp nhận.
Tiếc thay, hoàng tử đã nhận nhầm công chúa nước láng giềng là ân nhân cứu mạng nên quyết định lấy cô ấy. Tiên cá bị câm nên chẳng thể nói lên sự thật rằng chính mình đã cứu hoàng tử khi tàu đắm. Ít lâu sau, hôn lễ được tổ chức trên tàu biển. Hoàng tử mời nàng tiên cá đến dự vì chàng đã luôn coi nàng như em gái. Trong buổi tiệc, nàng cố tươi cười nhảy múa cùng quan khách để chúc mừng hoàng tử, bất chấp nỗi đau ở chân. Đêm đó, tiên cá ôm trái tim tan nát ra boong tàu đứng khóc vì sáng mai, nàng sẽ tan thành bọt biển. Thế nhưng, các chị của nàng tiên cá đã đổi một con dao từ mụ phù thủy để em mình có cơ hội sống. Nàng chỉ cần đâm dao vào tim hoàng tử, máu bắn vào chân nàng sẽ biến đôi chân trở lại thành đuôi cá. Sau đó, nàng có thể về đại dương đoàn tụ với gia đình, sống trọn 300 năm tuổi thọ.
Bấy giờ, bình minh sắp ló dạng, nàng tiên cá lẻn vào phòng vợ chồng hoàng tử, run rẩy cầm dao trong tay. Khi thấy hoàng tử bình yên ngủ bên vợ, nàng liền hôn nhẹ lên trán chàng, sau đó quăng con dao đi rồi gieo mình xuống biển, thân xác tan thành bọt sóng. Nghĩa cử ấy đã giúp nàng trở thành một trong những người con gái của không trung. Các sinh vật vô hình này không có linh hồn bất diệt, nhưng họ chẳng cần con người yêu mình để có linh hồn mà chỉ cần kiên trì làm việc thiện. Nếu nàng tiên cá dành 300 năm bay đi khắp nơi giúp đỡ mọi người, cuối cùng nàng sẽ nhận được phần thưởng mình ao ước: Một linh hồn vĩnh cửu.
*
Linh hồn bất diệt trong truyện “Nàng tiên cá” dường như còn ẩn dụ cho nhân tính. Chỉ khi tiên cá vượt qua bản năng, chọn hy sinh vì người khác, nàng mới chứng tỏ mình xứng đáng có cơ hội sở hữu nhân tính. Ngay khoảnh khắc chấp nhận tan thành bọt biển, nàng nhận được điều mình luôn mưu cầu. Bởi vậy ở đoạn kết, tiên cá đã hôn lên trán hoàng tử và mỉm cười với chàng, sau đó nàng vui vẻ cùng những người con gái không trung bay lên trời cao. Một cái kết tưởng buồn nhưng mãn nguyện.
“Nàng tiên cá” không chỉ là chuyện tình đơn phương mà còn là câu chuyện về sự hy sinh. Loài tiên cá tin rằng chỉ khi được con người yêu và cưới làm vợ, họ mới sở hữu linh hồn vĩnh cửu. Thực ra những hành động cao đẹp vẫn giúp họ đạt được điều đó. Nếu mấu chốt để nàng tiên cá biến thành người là tình yêu, thì “không có tình yêu nào lớn hơn tình yêu của người thí mạng vì bạn hữu mình” (Ga 15,13).
THs-Bs LAN HẢI
Bình luận