Máy điện báo toàn năng là phiên bản đầu tiên của máy fax do một linh mục người Ý phát minh, còn “cha đẻ” của thiết bị đo khí áp xoáy là một linh mục người Tây Ban Nha.
Được đưa vào sử dụng với mục đích thương mại trong thập niên 1860, máy điện báo toàn năng có thể truyền đi hình ảnh về chữ viết tay, chữ ký tên, hoặc các bản vẽ trong khuôn khổ 150mm x 100mm.
Tiền thân của máy fax hiện đại
Sinh tại Siena (Ý), cha Giovanni Caselli (1815-1891) là nhà khoa học và nhà phát minh. Sau khi được truyền chức linh mục, ngài một lòng theo đuổi khoa học, đặc biệt là vật lý học, và từng giảng dạy tại Đại học Florence. Cha Caselli sinh thời nổi tiếng là người phát minh máy điện báo toàn năng, tức thiết bị truyền hình ảnh đầu tiên qua dây điện tín và được xem là tiền thân của máy fax hiện đại. Phát minh này được ứng dụng thực tế tại Pháp, dưới thời Hoàng đế Napoleon III.
Dựa trên những tư liệu về cha Caselli, những người thân quen thường xuyên thấy ngài được “bao vây” bởi những thiết bị kỳ lạ và các cỗ máy có bề ngoài như trong phim khoa học viễn tưởng. Đối với cha, khoa học và tôn giáo luôn song hành và không có chuyện đối chọi lẫn nhau. Trong quá trình làm giảng viên môn vật lý ở Đại học Florence, cha Caselli tập trung sự chú ý vào vấn đề truyền gởi hình ảnh và tranh vẽ bằng điện tín. Trong thập niên 1840, nhà sáng chế người Scotland Alexander Bain từng chế tạo một thiết bị thô sơ cho mục đích này, nhưng lúc đó vẫn chưa xoay xở để khai thác toàn bộ ý tưởng. Thách thức chủ yếu nằm ở vấn đề làm sao đồng bộ thiết bị phát và thiết bị nhận.
Sau thời gian nghiên cứu, cha Caselli đã khắc phục được thách thức trên bằng cách dùng đồng hồ để đồng bộ hai thiết bị đầu cuối. Không dừng lại ở đó, vị linh mục còn dùng mực in để vẽ lại hình ảnh ở đầu nhận. Đây là bước cải tiến so với thiết bị của ông Bain, vốn chỉ dừng lại ở việc phác thảo hình ảnh lên trên một cái đĩa bằng kim loại. Cha Caselli đặt tên cho phát minh của mình là “pantelegraph” - máy điện báo toàn năng, kết hợp giữa “pantograph” (máy sao chép văn bản và hình ảnh), và “telegraph” (nghĩa là điện tín). Cỗ máy có thể thu nhỏ hoặc phóng to hình ảnh, và gởi nhiều tin nhắn thông qua một dây dẫn duy nhất. Được xem là tiền thân của máy fax hiện đại, cỗ máy có chiều cao 1,8m, với các con lắc, pin và hệ thống dây dẫn.
Phát minh này gây ấn tượng mạnh cho Hoàng đế Pháp Napoleon III, đến nỗi vị vua ban hành chiếu chỉ thiết lập dịch vụ fax nối liền Paris và Lyon, được khai trương hoạt động vào ngày 16.5.1865. Hai năm sau, đến lượt Marseilles được kết nối vào hệ thống. Tất cả những điều này đã diễn ra hai thập niên trước khi ông Alexander Graham Bell phát minh điện thoại vào năm 1876. Bên cạnh máy điện báo toàn năng và kế đến là nguyên mẫu máy fax, cha Caselli còn đóng góp nhiều sáng chế trong lãnh vực giao thông và hàng hải, như thiết bị dùng để đo vận tốc tàu lửa, một loại ngư lôi điện tử dùng trong hàng hải, và bánh lái từ thủy lực. Ngài qua đời ở Florence năm 1891.
Thiết bị đo khí áp xoáy
Cha Jose Maria Algue (1856-1930) là một linh mục dòng Tên người Tây Ban Nha, được truyền chức linh mục năm 1888. Từ năm 1890, ngài theo đuổi ngành thiên văn học, địa chấn học và khí tượng tại Đại học Barcelona. Sau khi việc học hoàn tất, vị linh mục được bề trên gởi đến Philippines để làm việc với cha Federico Faura, nhà sáng lập Đài Thiên văn Manila. Sau khi cha Faura qua đời, cha Algue trở thành giám đốc và tiếp tục phụng sự ở Philippines sau khi Tây Ban Nha chuyển giao quyền cai trị lãnh thổ này cho Mỹ.
Dưới thời chính quyền mới, cha hợp tác với Cục Khí tượng Mỹ. Philippines vốn nằm trong khu vực mưa bão thường xuyên trong năm, và điều này gây nguy hiểm cho các tàu Mỹ thực hiện hoạt động khảo sát và vẽ bản đồ thuộc địa mới. Trong bối cảnh này, vị linh mục phát minh máy đo khí áp xoáy, thiết bị cho phép cứu nhiều mạng sống vào thời vẫn chưa có vệ tinh. Máy đo khí áp xoáy kết hợp giữa khí áp kế và máy đo xoáy bão, giúp cảnh báo sớm sự xuất hiện của bão nhờ việc đo đạc áp suất khí quyển. Máy cũng tính toán được vị trí, hướng di chuyển của tâm bão.
Kế đến, vị linh mục người Tây Ban Nha thực hiện việc điều chỉnh máy đo khí áp xoáy để ứng dụng cho Bắc Đại Tây Dương. Năm 2014, Hải quân Mỹ chính thức sử dụng thiết bị để cảnh báo các tàu kịp thời tránh được đường đi của bão. Ngài còn sáng chế kính ngắm mây để đo chuyển động của mây, và thiết bị nhỏ gọn nhằm phát hiện các cơn địa chấn nhẹ do bão gây ra trên biển.
HỒNG HOANG
Bình luận