Sự tiến hóa theo quan điểm của một linh mục Pháp

Linh mục dòng Tên Pierre Teilhard de Chardin là nhà triết học, thần học và cổ sinh vật học người Pháp, nổi tiếng với học thuyết cho rằng cuộc hành trình tiến hóa của con người chẳng khác nào chặng đàng thánh giá.

Cha Pierre Teilhard de Chardin sinh ngày 1.5.1881 ở Sarcenat (Pháp) và mất ngày 10.4.1955 tại TP New York (Mỹ). Cả cuộc đời ngài làm việc không mệt mỏi trong các lĩnh vực triết học, thần học, và cổ sinh vật học, và trong quá trình này, vị Giêsu hữu phối hợp khoa học với thần học để chứng minh rằng con người luôn tiến hóa, về tinh thần thần lẫn xã hội, để tiến tới mục tiêu cuối cùng là hiệp nhất với Chúa.

Hóa thạch Người Bắc Kinh

Xuất thân từ một gia đình làm nông, cậu bé Teilhard từ nhỏ đã vô cùng hứng thú với môn địa chất. Nhờ theo học tại trường Mongré của dòng Tên từ năm 10 tuổi, cậu có điều kiện theo đuổi đam mê này. Ðến năm 18 tuổi, Teilhard gia nhập tập viện của dòng ở Aix-en-Provence, và chỉ mất 6 năm để được nhận vào chương trình đào tạo giáo sư, kéo dài 3 năm, tại một đại học dòng Tên ở Cairo. Ðược truyền chức linh mục năm 1911, sau đó, cha tình nguyện làm người khiêng cáng cứu thương tại tiền tuyến trong thế chiến thứ nhất. Lòng dũng cảm của vị linh mục trẻ trên chiến trường đã mang lại cho ngài một huân chương quân đội và huân chương cao quý của nước Pháp là Bắc Ðẩu Bội Tinh.

Năm 1923, sau thời gian giảng dạy tại Viện Công giáo Paris, cha Teilhard lên đường cho sứ mệnh cổ sinh vật học và địa chất đầu tiên ở Trung Quốc. Tại đây, vị Giêsu hữu uyên bác đã góp phần vào khám phá chấn động thời đó (1929) với hóa thạch gọi là Người Bắc Kinh, một phân loài người Homo erectus (Người Ðứng thẳng, hay Trực nhân), ở khu khảo cổ Chu Khẩu Ðiếm nằm ở hướng tây nam Bắc Kinh. Các cuộc du hành nối tiếp vào thập niên 1930 đã đưa cha Teilhard đến sa mạc Gobi, Sinkiang, Kashmir, Java và Myanmar. Qua các hoạt động nghiên cứu thực địa, vị linh mục đã mở rộng mảng kiến thức của nhân loại về các địa tầng trầm tích ở châu Á, các tương quan về địa tầng và niên đại của các hóa thạch tìm thấy tại châu lục này. Sau đó, ngài trải qua giai đoạn 1939-1945 tại Bắc Kinh trong tình trạng gần như bị giới hạn hoạt động vì chiến tranh thế giới thứ hai đang diễn ra.

Các đầu sách của cha đã được xuất bản

Sự hiệp nhất với Ðấng Tạo Hóa

Theo khía cạnh thần học, cha Teilhard cho rằng quá trình tiến hóa về mặt sinh học là một chuỗi những sự tổng hợp lũy tiến, với điểm hội tụ cuối cùng chính là hòa hợp với Chúa. Bên cạnh đó, vị linh mục cũng đề cập đến sự xã hội hóa loài người, xem đây là bước tiến lớn trong nỗ lực tiến hóa của nhân loại. Theo ngài, sự tiến hóa đã đi quá xa để có thể hoàn thiện con người về mặt thể chất, và vì thế mốc kế tiếp sẽ là xã hội. Cha Teilhard cho rằng quá trình này đang diễn ra, thông qua công nghệ, đô thị hóa và hoạt động viễn thông thời hiện đại. Ngày càng có thêm nhiều mối liên kết được thiết lập giữa những con người có khuynh hướng chính trị khác nhau, cũng như khác biệt về kinh tế và thói quen của tư duy.

Ða số các ghi chép của cha Teilhard là thuần túy về mặt khoa học, và ngài đặc biệt quan tâm đến lĩnh vực cổ sinh vật học ở loài hữu nhũ. Bên cạnh đó, những quyển sách về đề tài triết học là kết quả của quá trình suy niệm trong thời gian dài. Một điều đáng lưu ý là hầu hết công trình nghiên cứu và tác phẩm của cha đều được xuất bản sau khi vị linh mục lìa thế. Chẳng hạn, hai tác phẩm chính trong cuộc đời nghiên cứu của ngài là Le Milieu divin (tạm dịch: Chốn Thiêng liêng, 1957) và Le Phénomène humain (Hiện tượng nhân loại, 1955). Trong số những tài liệu khác mà cha viết là các tuyển tập về đề tài triết học, như L’Apparition de l’homme (Sự xuất hiện của con người, 1956), La Vision du passé (Nhìn về quá khứ, 1957) và Science et Christ (Khoa học và Ðức Kitô, 1965)…

Trường cấp 3 mang tên cha ở Saint Maur des Fossés, Pháp

Cha Teilhard quay về Pháp vào năm 1946 và giảng dạy tại Collège de France, ngôi trường danh tiếng bậc nhất nước này. Sau đó, vị Giêsu hữu chuyển đến Mỹ và trải qua những ngày cuối đời làm việc tại Quỹ Wenner-Gren ở TP New York, tổ chức dẫn đầu trong lĩnh vực nghiên cứu về nhân loại học. Trước khi mất, ngài vẫn kịp lên đường cho hai cuộc thám hiểm cổ sinh vật học và khảo cổ học ở Nam Phi. Vị linh mục qua đời tại nhà xứ của giáo xứ Thánh Ignatius Loyola (dòng Tên).

HỒNG HOANG