Làng bánh gai thời đại 4.0

Ði ngang vùng Ninh Giang (Hải Dương), ghé mua ít bánh gai về làm quà, thức quà dân dã, mộc mạc mà thấm đậm tấm lòng người dân miền đồng bằng Bắc bộ.

Thị trấn Ninh Giang thật thanh bình. Trên triền đê, những chú bò thảnh thơi gặm cỏ. Dưới những tán cây trồng ven đê, đám cây gai lá xanh mướt vươn mình trong nắng. Từ xa, mùi thơm của bánh thoảng theo cơn gió như gọi mời, dẫn lối khách đến cùng làng bánh bình yên. Ven đường, những chiếc xe tải chất đầy lá chuối khô chờ dỡ xuống. Lân la hỏi thăm người dân trong vùng về thời điểm nghề bánh khởi đầu thì chẳng mấy ai biết, có người nói vào khoảng những năm 1930, vài người khác lại bảo lâu hơn nữa. Trải qua dòng lịch sử, như bao làng nghề khác, làng bánh cũng có những tháng ngày khó khăn chỉ sản xuất cầm chừng, song đã vượt qua để dần ổn định như hôm nay. Trong thị trấn nhỏ này, lúc nghề bánh hưng thịnh có đến vài trăm lò, nhưng nay chỉ còn tầm 36 hộ vẫn đều đặn duy trì hoạt động. Thường mỗi hộ sản xuất 200 - 300 bánh một ngày, chỉ những ngày cuối tuần hay lễ, tết mới tăng thêm số lượng tùy theo nhu cầu khách đặt.

Gia đình bà Mai Thị Ngọc Lan (67 tuổi) có 5 đời đeo đuổi nghề bánh, cái nghề gia truyền giúp ông bà nuôi nấng con cái thành tài và đem lại nhiều niềm vui. “Nhà làm bánh nên con cháu dù còn nhỏ cũng biết phụ việc. Rửa lá, xay bột, đồ đỗ, làm nhân…, mỗi người một tay. Vào mùa lễ, tết, khách mua nhiều hơn thì cả nhà phải thức khuya dậy sớm mà làm cho kịp đơn hàng. Mệt mà vui! Mấy năm nay, các cháu đi học, đi làm bận rộn lắm, chúng tôi phải thuê người làm giúp”, bà Lan cho biết. Cơ sở nhà bà Lan hiện có 4 công nhân, là những người dân sống trong vùng. “Làm bánh không khó nhưng cần tỉ mỉ, những công đoạn nặng nhọc thì đã có máy nên người lớn tuổi hay không có sức vóc đều có thể làm được. Chúng tôi làm ở mấy lò bánh vừa được gần nhà, vừa có thêm thu nhập trang trải sinh hoạt cho gia đình. Tiện lắm!”, chị Hiền (55 tuổi) chia sẻ.

Ðể làm nên một chiếc bánh ngon, người thợ phải kỹ lưỡng, chăm chút từng li từng tí ngay từ bước chọn lựa nguyên liệu. Nếp làm bánh phải là nếp cái hoa vàng; lá gai phải là lá gai nếp thì bánh thành phẩm mới dẻo, thơm; mật trộn vào bột được làm từ đường kính trắng cô thành dạng lỏng; nhân bánh làm từ đậu xanh ngon, hạt no tròn đồ chín rồi trộn thêm hạt sen, mứt bí, dừa nạo; lá gói cũng phải có độ dẻo dai và hương thơm đặc trưng để tăng thêm mùi thơm cho chiếc bánh… Chiếc bánh được làm thủ công không thêm bất kỳ loại chất bảo quản nào, giữ nguyên vị truyền thống nên cần dùng trong vòng 3 ngày để cảm đủ vị thơm ngon. Ngày trước, tất cả các công đoạn đều phải làm bằng tay nên thời gian sản xuất cũng như sức lao động đều hao tốn nhiều. Từ ngày có máy móc hỗ trợ, các cơ sở đều tăng thêm tiến độ, việc làm bánh cũng nhẹ nhàng hơn.

Nhanh tay dán nhãn đóng gói bánh cho khách - ảnh - Trúc Yên

Trở về từ chuyến tham quan đảo Cò Chi Lăng Nam (Hải Dương), anh Bùi Minh Tân (Hải Phòng) cùng nhóm bạn dừng lại thị trấn nhỏ để mua bánh làm quà. “Lần nào đi ngang đây tôi cũng phải mua về vài chục bánh. Bánh đem về đến nhà vẫn còn ấm, dẻo và thơm lắm, vị thì ngọt thanh nên cả nhà tôi đều thích ăn. Tôi không phải là người thích đồ ngọt mà cũng ăn được hai chiếc một lúc đấy”, anh Tân kể.

Cùng là chiếc bánh gai, giống nhau về nguyên liệu song mỗi cơ sở có một bí quyết riêng để làm nên nét đặc trưng của sản phẩm mình làm. Ở đây có nhiều thương hiệu nổi tiếng lâu năm như Bà Tới, Ngọc Lan, Minh Tân, Nhân Hưng… Mỗi cái tên đều có hương vị riêng mà chỉ những ai quen thuộc, sành ăn mới nhận ra được. Thế nên, lượng khách hàng của từng cơ sở thường ít dao động, đa phần là khách quen đã ăn và tâm đắc với vị bánh mình chọn. “Bánh được đông bà con yêu mến thì người làm thấy rất ấm lòng. Chỉ là giá nguyên liệu lại tăng, thêm vào đó là đủ loại chi phí phụ nên để duy trì nghề cũng khó lắm. Ðáng buồn ở chỗ đây là nghề gia truyền mà lớp trẻ bây giờ thì chẳng mấy người muốn theo. Thôi thì chúng tôi còn sống thì còn làm, việc sau này chỉ đành hy vọng sẽ ổn thôi”, một người thợ ngậm ngùi.

Bánh gai Ninh Giang, một sản phẩm đậm chất riêng của xứ Hải Dương đã theo chân thực khách đi đến khắp vùng miền tổ quốc, bay qua nghìn trùng đại dương để đến nhiều đất nước. Khách đến tham quan làng nghề, mua bánh mang về đem tiếng lành của làng bánh thêm vang xa. Chiếc bánh nhỏ với vẻ ngoài thô ráp, không đẹp mỹ miều nhưng chất chứa bao tâm huyết của người thợ và cả những kỳ vọng tương lai về sự phát triển nghề bánh được truyền thừa từ cha ông.