Thầy Vincent de Beauvais là một tu sĩ dòng Ða Minh, tác giả quyển bách khoa toàn thư có ảnh hưởng nhất vào thời Trung Cổ và có quan hệ mật thiết với hoàng gia Pháp vào thời đó.
Sinh thời, vị tu sĩ người Pháp nổi tiếng với tác phẩm mang tên Speculum Maius (Chiếc gương lớn), quyển bách khoa toàn thư được lan truyền rộng rãi nhất vào thời Trung Cổ. Thầy Vincent de Beauvais thực hiện thành công quyển sách theo yêu cầu của các bề trên dòng Đa Minh, trong nỗ lực tập hợp mọi kiến thức vào thời đó. Vị tu sĩ mất hơn 10 năm cho dự án để đời này.
Cuộc đời bí ẩn
Cuộc đời của thầy Vincent de Beauvais là một bí ẩn lớn. Nơi sinh của vị tu sĩ không rõ, ngày sinh đến nay vẫn là điều gây tranh cãi, dù các sử gia cho rằng phải rơi vào giai đoạn 1180 hoặc 1190. Trong các tác phẩm của mình, thầy đề tên là tu sĩ Vincentius Belvacensis của dòng Đa Minh (OP). Một số học giả phỏng đoán thầy từng là sinh viên ở Paris dưới thời Hoàng đế Philip Augustus (1180-1223) trị vì ở Pháp, và gia nhập dòng Đa Minh ở thành phố này. Tuy nhiên, giả thyết trên chưa được chứng thực.
Trong giai đoạn 1244-1245, tu sĩ Vincent đã được giới thiệu với Hoàng đế Louis IX (1226-1270) thông qua người trung gian là Viện phụ Radulphus của đan viện Royaumont thuộc dòng Xitô. Đan viện tọa lạc ở Vallée de l’Oise, do Hoàng đế Louis IX thành lập năm 1228. Viện phụ Radulphus nói với thầy Vincent rằng Hoàng đế nghe được thông tin về nỗ lực tóm tắt toàn bộ kiến thức thần học do thầy vừa hoàn thành. Nhà vua ra chiếu chỉ phát hành phần lịch sử của tác phẩm đó và cấp ngân sách cho dự án in ấn. Đây là đề cập đầu tiên được ghi nhận về Speculum Maius.
Vào giai đoạn hoàn tất, Speculum Maius gồm 4 phần: Speculum Naturale (về lịch sử tự nhiên), Speculum Doctrinale (về nghệ thuật và khoa học), Speculum Morale (về đạo đức) và Speculum Historiale (về lịch sử loài người). Trong phần ba, đáng lưu ý là thầy Vincent đề cập rộng rãi về giáo dục đại cương, khoa học chính trị, nông nghiệp, y học, thuật giả kim… Còn phần bốn, tức phần cuối cùng, Speculum Historiale bao gồm lịch sử từ thời Adam và Eva đến dữ liệu lịch sử năm 1253. Kết thúc của phần này là phản ánh về tương lai của ngày tận thế. Phần bốn cũng bao gồm tóm tắt của ba phần đầu và các tác phẩm văn chương cổ điển lẫn Kitô giáo. Speculum Historiale cũng là phần được biết đến nhiều nhất trong toàn bộ 4 phần; với hơn 250 bản thảo được truyền đến ngày nay.
Về bản chất, tác phẩm là sự phản ánh xã hội dưới góc nhìn của một học giả trung cổ. Thế nhưng, thầy Vincent cuối cùng không thể hoàn thành toàn bộ 4 phần theo kế hoạch, cụ thể là phần ba vẫn còn dang dở.
Mối quan hệ với hoàng gia
Nhiều khả năng tu sĩ Vincent là phó bề trên tu viện ở Beauvais của dòng Đa Minh. Đến cuối năm 1246 hoặc đầu năm 1247, thầy đảm nhận vai trò giảng viên tại đan viện Royaumont ở gần đó. Việc một tu sĩ dòng Đa Minh giảng dạy ở tu viện dòng Xitô là điều khó hiểu, vì lúc ấy dòng Đa Minh cũng lâm vào tình trạng thiếu giảng viên. Cũng có khả năng thầy Vincent đã nhận dạy vì mối quan hệ thân thiết với hoàng đế và các thành viên hoàng tộc.
Vì quan hệ với hoàng gia, vị tu sĩ viết quyển tóm tắt về tình hình chính trị (opus universale de statu principis) được lên kế hoạch gồm 4 phần. Dù vậy, do những nhiệm vụ khác xen vào, thầy không thể hoàn thành dự án này. Thay vào đó, thầy Vincent chỉ viết xong phần đầu liên quan đến giáo huấn đạo đức của các hoàng tử và quan cận thần, có lẽ sau năm 1260. Cách đó hơn 10 năm, ông viết xong phần 4 với tựa đề “giáo dục trẻ em quý tộc” (De eruditione filiorum nobilium). Từ khoảng năm 1240 đến 1260, thầy Vincent cũng tổng hợp nhiều tác phẩm thần học. Hai trong số này, lần lượt là Liber gratiae (sách về lòng tri ân) và Tractatus de sancta Trinitate (chuyên luận về Chúa Ba Ngôi), được thầy đề cập trong phần Speculum Naturale của quyển bách khoa toàn thư nổi tiếng.
Theo sau cái chết của thái tử đương triều vào tháng 1.1260, vị tu sĩ viết thư chia buồn gởi Hoàng đế. Thông qua bức thư, rõ ràng lúc đó thầy Vincent không còn sống ở đan viện Royaumont. Đến nay vẫn chưa rõ vị tu sĩ dòng Đa Minh trải qua những năm cuối đời ở đâu. Người đời sau cho rằng thầy qua đời năm 1264, nhưng một lần nữa thông tin này vẫn chưa thể chứng thực.
HỒNG HOANG
Bình luận