Cái nghèo có thể làm người ta chật vật, chứ không khiến họ sống thiếu tử tế hơn. Zezé là một điển hình. Zezé là cậu nhóc 5 tuổi - nhân vật chính trong quyển Cây cam ngọt của tôi được xuất bản lần đầu năm 1968, chấp bút bởi José Mauro de Vasconcelos, nhà văn người Brazil.
Nhà Zezé nghèo xác nghèo xơ, người cha lớn tuổi thất nghiệp và nghiện thuốc, mẹ cậu làm công nhân ở nhà máy, nuôi sáu bảy miệng ăn với đồng lương không thể bèo bọt hơn. Zezé không có quà dịp Giáng Sinh như bọn trẻ con hàng xóm, hôm nhập học không có nổi bộ quần áo đàng hoàng, những ngày nghỉ phải đi đánh giày kiếm từng đồng lẻ, lúc nào cũng bị đánh nhừ đòn vì những trò quậy phá vô hại. Ở cái xóm ngoại ô nghèo này, nỗi khắc khổ và sự u ám bủa vây đã làm người ta không còn thời gian đâu mà mơ mộng. Nhưng hãy nhìn cậu bé này, dù siêu quậy nhưng cực kỳ đáng yêu, với ước mơ sau này trở thành nhà thơ cổ thắt nơ bướm, và cây cam ngọt sau vườn là người bạn thân thiết, lắng nghe mọi vui buồn của cậu. Với trí tưởng tượng và niềm yêu đời thiết tha, cậu nhóc bé nhỏ vẫn giữ cho riêng mình những niềm vui cỏn con, cùng với một trái tim nhân hậu, sưởi ấm những khô khan trong tâm tư biết bao người.
Tôi bắt gặp hình ảnh Zezé trong mình khi đang mân mê nhánh hoa xuyến chi sau vườn. Nhà tôi cũng nghèo không thua Zezé. Ba má tôi làm ruộng, quanh năm suốt tháng cắm mặt xuống mảnh vườn nứt nẻ mùa nắng, sình lầy mùa mưa. Suốt mấy năm tiểu học, tôi đeo đúng một chiếc cặp xám xịt, quai ngang thô kệch màu đen xì, có thể ba xin hoặc mua rẻ đâu đó ở chợ đồ cũ. Tôi nhìn đám bạn với những balo nào xanh đỏ hồng, nào hình búp bê, hoa lá, mà thèm mong vô cùng. Ấy mà má tôi nỡ lòng nào, suốt 5 năm trời vẫn mê mải khâu những vết rách, vá mấy lỗ lủng trong ngoài, lấp luôn cái mong ngóng của tôi. Bà cũng làm tương tự với đôi dép, cái nón đội đầu, chiếc áo mưa, hay cái bìa kính trong bao sách vở.
Hơn Zezé ở chỗ không bị ăn đòn, có lẽ vì vậy mà tôi luôn có ánh nhìn nhẹ nhàng với chính mình, còn cậu bé thì luôn luôn nghĩ bên trong mình có một con quỷ, chuyên xúi bậy cậu chọc ghẹo, phá phách hàng xóm. Và nếu Zezé có cây cam ngọt làm bạn tri kỷ, thì khu rừng xuyến chi sau nhà đích thị là chốn thân quen của tôi. Ở quê không có nhiều hoa đẹp như trên thành phố, chỉ có lục bình, sao nhái, dâm bụt, mười giờ..., và xuyến chi là loài mọc nhiều nhất vườn của ba má.
Tôi thích loài hoa này chắc từ những buổi chiều theo má ra vườn trồng mớ rau lặt vặt. Nó luôn đứng trong nắng, ung dung như đời này không có gì đáng lo cả. Người ta hay ví nó với mấy cô gái ngang ngạnh, mọc bờ rào, bên ao, vách đá hay giữa bụi bờ, chỗ nào cũng sống được, cũng trổ hoa, đơn sơ mà không cần ai ngắm. Mấy bụi hoa cứ vậy mà sống hoài cùng với tuổi thơ tôi, dù chẳng rực rỡ gì. Có lẽ vì vậy mà tôi hay nói chuyện với nó, giống như cách Zezé trò chuyện với cây cam ngọt, một cách đầy nghiêm túc và thân tình.
Rồi cây cam ngọt trong truyện sau này bị chặt đi, như lát cắt chia rẽ tuổi thơ và sự trưởng thành của Zezé; như tôi khi lớn lên, cũng rời xa luôn rừng hoa thuở nhỏ. Những ký ức tươi đẹp của tuổi thơ sẽ luôn là chất liệu âm thầm nuôi dưỡng sự tốt đẹp của một người. Như mảnh đất giữ cho lòng mềm đi khi đường đời gặp nhiều đá sỏi. Hay chút ánh sáng để khi chênh chao, mỏi mệt, ta biết nơi nào từng dịu dàng với mình. Và rồi, biết đâu mình vẫn có thể sống vui, sống một cách tử tế, nhẹ nhàng, bao dung hơn… Mong thay!
Thư An, TP Cần Thơ
Bình luận