Cận cảnh xe của Ðức Giáo Hoàng

Trong dịp sang Myanmar tác nghiệp vào cuối tháng 11.2017 nhân chuyến tông du của Ðức Phanxicô, nhóm phóng viên của báo Công giáo và Dân tộc đã may mắn được tiếp cận “tông xa” - chiếc xe huyền thoại với biển số SCV 1 của các vị giáo hoàng.

Từ 3 giờ sáng 29.11.2017, chúng tôi có mặt tại sân vận động Kyaikkasan, nơi sẽ diễn ra thánh lễ đại trào vào lúc 8 giờ do Ðức Thánh Cha chủ tế. Trong lúc đi bộ để đến khu vực dành cho báo chí, nhóm chợt phát hiện một chiếc xe trắng nhìn… quen quen, đậu bên hông khu vực lễ đài. Dù trời vẫn còn nhá nhem tối và xe được bọc nilông xung quanh nhưng chúng tôi nhận ra ngay đây chính là “tông xa” thường đưa Ðức Phanxicô đi vòng quanh để chào các tín hữu tại quảng trường Thánh Phêrô ở Vatican hoặc tại những nơi ngài tông du. Vì lý do an ninh, không ai có thể đến gần, chúng tôi chỉ chụp vài tấm làm kỷ niệm rồi tiếp tục tác nghiệp. Ai cũng nghĩ, được tận mắt nhìn thấy chiếc xe nổi tiếng - vốn trước giờ chỉ xem qua báo đài - đã là sự mở màn không thể “đẹp” hơn cho một ngày làm việc rất quan trọng.

Chiếc "tông xa" trong chuyến tông du của Đức Phanxicô tại Myanmar - ảnh Lan Chi

Thánh lễ kết thúc, để tránh hàng trăm ngàn người đang “túa” ra, nhóm quyết định không chọn cổng gần nhất mà đi ngược lại với dòng người để ra bằng cổng của khách mời. Một lần nữa, may mắn lại mỉm cười với chúng tôi khi chiếc xe trắng với biển số SCV 1 (SCV: Stato della Città del Vaticano, tức Thành quốc Vatican) hiện ra rõ mồn một. Tuyệt vời hơn vì giờ đây, khi Ðức Giáo Hoàng đã di chuyển đến nơi khác, ban tổ chức cho mọi người thoải mái tiếp cận “tông xa”, thậm chí có thể ngồi “mé mé” phía ngoài để chụp ảnh. Nhờ vậy, báo Công giáo và Dân tộc đã có một bộ ảnh chi tiết về xe của các đấng kế vị thánh Phêrô.

Thay thế xe ngựa

“Tông xa” có lẽ là một trong những loại xe nổi tiếng nhất thế giới, với tên gọi riêng trong nhiều thứ tiếng: papamobile (Pháp), popemobil (Anh), papamovil (Tây Ban Nha), pausmobiel (Hà Lan)… Chiếc xe này không ra đời vào triều đại của Ðức Gioan - Phaolô II như nhiều người vẫn nhầm lẫn, mà có “lai lịch” lâu đời hơn nhiều. Tông xa chỉ có một thay đổi quan trọng dưới thời của thánh Giáo Hoàng là được gắn thêm lớp kính chống đạn sau khi ngài bị bắn tại quảng trường Thánh Phêrô ngày 13 tháng 5 năm 1981, theo báo Le Monde.

Ðầu thế kỷ 20, trong lúc hầu hết các nước ở châu Âu đều không còn sử dụng xe ngựa và thay thế bằng xe hơi thì tại Vatican, các vị giáo hoàng vẫn di chuyển trên những cỗ xe do ngựa kéo đến tận năm 1922. Hãng Bianchi (Ý) từng gởi tặng vài chiếc xe cho Ðức Giáo Hoàng Bênêđictô XV (triều đại từ 1914-1922) nhưng ngài không dùng đến. Phải đến thời của người kế vị là Ðức Piô XI (triều đại từ 1922-1939), xe hơi mới dần được thay thế cho xe ngựa và được sử dụng thường xuyên hơn nhờ vào sáng kiến của ông André Citroën - người sáng lập hãng xe Citroën nổi tiếng của Pháp. Ông Citroën đã nghĩ ra việc thiết kế riêng một chiếc Lictoria để tặng Ðức Piô XI vào năm 1930: xe được mạ vàng, băng sau của xe thay thế ghế ngồi thông thường bằng ghế sang trọng như một chiếc ngai. Sau đó, đến lượt Mercedes tặng Ðức Thánh Cha một chiếc Nürburg. Ðến đời Ðức Piô XII (triều đại 1939-1958), ngài muốn khẳng định tính trung lập của Vatican trong thế chiến thứ 2 nên năm 1940 đã chọn xe của hãng Cadillac (Mỹ, thời điểm ấy vẫn chưa tham chiến) chứ không còn dùng xe của Mercedes.

Sau Công đồng Vatican II, thời Ðức Phaolô VI (triều đại 1963-1978), để gần gũi các tín hữu hơn, tông xa bắt đầu được thiết kế với hình dáng giống với mẫu xe quen thuộc ngày nay: màu trắng, phần phía sau cao hơn và mở rộng để Ðức Thánh Cha có thể đứng vẫy chào đám đông. Và cũng từ giai đoạn này, nhiều hãng sản xuất xe hơi đã thay nhau gởi biếu “tông xa” cho Tòa Thánh: Fiat, Toyota, Citroën, Mercedes… Ngoài mẫu xe quen thuộc tại Vatican thì khi tông du, các vị giáo hoàng thường dùng xe do nước chủ nhà chuẩn bị sẵn, có thể giống với nguyên mẫu, như trường hợp tại Myanmar, hoặc mang bản sắc địa phương, chẳng hạn Ðức Phanxicô đã đi xích lô trong chuyến thăm Bangladesh vào tháng 12.2017. Những chiếc xe này sau khi Ðức Thánh Cha ra về thường được lưu giữ như kỷ vật.

Chiếc Citroen tặng Toà Thánh vào năm 1930

Bỏ kính chống đạn

Với phong thái bình dị của một vị mục tử lấm mùi chiên, sau khi trở thành chủ chăn của Giáo hội hoàn vũ, Ðức Phanxicô đã yêu cầu bỏ ngay lớp kính chống đạn trên “tông xa”, bất chấp những nguy cơ về an ninh. Một người vốn quen dùng xe buýt, tàu điện ngầm thay cho xe hơi riêng khi còn làm Tổng Giám mục Buenos Aires (Argentina) như ngài không thể chịu được cảnh “bít bùng”. Ðức Phanxicô giải thích trong phần trả lời phỏng vấn nhà báo Andrea Tornielli được đăng trong tập sách In viaggio (tạm dịch: Viễn du): “Tôi rất cảm ơn lực lượng hiến binh và lính gác Thụy Sĩ đã nỗ lực để thích nghi với phong cách của tôi. Tôi không thể nào di chuyển trong các chiếc xe bọc thép hoặc trong tông xa có lắp kính chống đạn kín bưng. Tôi hiểu các nguyên tắc về an ninh nên rất biết ơn những cận vệ đã tốn nhiều công sức để giữ an toàn cho tôi trong các chuyến đi”.

"Tông xa" trong chuyến tông du Mêxicô năm 2012 của Đức Bênêđictô XVI - ảnh: AFP

Ngay từ chuyến đi Rio de Janeiro, Brazil vào năm 2013 - chuyến viếng thăm ngoài Ý đầu tiên sau khi được mật nghị hồng y bầu chọn, Ðức Phanxicô đã nhấn mạnh ngài tông du như một “mục tử”: “Giám mục là mục tử, là người cha nên không thể có quá nhiều rào cản với con cái của mình. Chính vì vậy, ngay từ đầu, tôi đã nói rằng tôi chỉ lên đường khi có thể tiếp xúc một cách gần gũi với các tín hữu. Ðã có không ít e ngại nhưng tôi di chuyển suốt với chiếc tông xa “mở”, và không có vấn đề gì cả”.

Ðức Phanxicô chia sẻ rằng, ngài hoàn toàn phó thác vào Thiên Chúa: “Phải tin tưởng và phó thác. Tôi ý thức được những nguy cơ có thể xảy ra. Phải nói rằng, tôi không sợ cho bản thân mình nhưng chỉ lo ngại cho những người đi cùng tôi, và đặc biệt là những người mà tôi gặp gỡ. Ðâu đó vẫn còn những lời đe dọa, vẫn có vài kẻ tâm thần bất ổn. Nhưng đừng quên, Chúa vẫn luôn hiện diện”.

Nguyễn Ngọc Lan Chi