Bên cạnh lòng sùng kính khơi nguồn cảm hứng cho sự ra đời của các nhà thờ Gothic, trên thực tế cần phải giải quyết muôn vàn khó khăn để xây dựng thành công các công trình thách thức thời gian.
Một khi triển khai dự án xây nhà thờ Gothic, giới hữu trách thời xưa phải tuyển mộ và quản lý đội ngũ kiến trúc sư, họa sĩ, nghệ nhân và thợ thuyền, cũng như đảm bảo việc vận chuyển các nguồn nguyên liệu thô đến nơi xây dựng. Việc tập hợp mọi thứ cần thiết và duy trì dự án vận hành cần ý chí chính trị to lớn và nguồn tài chính dồi dào đến từ chính quyền địa phương.
Những người thợ cả
Kiến trúc La Mã, trước thời Gothic, có thể được xây dựng nhờ vào các đội ngũ gồm nhiều lao động không cần kỹ năng. Trái lại, việc xây dựng nhà thờ Gothic cần đến những nhóm thợ lành nghề dù số lượng có thể ít hơn. Đa số những người tham gia dự án đều nhận được lương khá hậu hĩnh, và thậm chí một số người còn được hưởng đặc quyền như miễn thuế. Họ thường được cung cấp nơi ăn chốn ở, nhưng cũng có những trường hợp người lao động tổ chức đình công và phản đối vì lương thấp hoặc điều kiện làm việc quá tệ.
Mỗi tổ làm việc được dẫn đầu bởi một thợ cả, giữ vai trò primus inter pares (người đứng đầu đồng cấp). Nhân vật này cần phải có năng lực lão luyện trong mọi công việc tại nơi làm việc, chẳng hạn am hiểu những khối đá có thể dùng để làm mái vòm hoặc khắc một bức phù điêu. Họ cũng phải quản lý dự án, chỉ đạo và kết nối các thành viên trong tổ. Thợ cả có kinh nghiệm có thể không cần nhúng tay vào công việc xây dựng, mà thay vào đó đưa ra chỉ dẫn cho các thành viên làm việc. Cùng sát cánh với thợ cả là quản đốc, người duy trì chất lượng công việc, giữ dự án trong phạm vi ngân sách đã giao và đảm bảo công việc hoàn thành đúng hạn.
Có khoảng 1/3 số thợ làm việc là phụ nữ. Dù họ thường đảm nhận những vai trò hỗ trợ, như trộn hồ vữa, có một số chứng cứ về sự hiện diện của các nữ thợ cả trong những dự án xây nhà thờ Gothic. Tại Cuenca (Tây Ban Nha), các giấy tờ chép thời đó cho thấy một phụ nữ tên María đã chỉ huy tổ làm kính màu. Thế kỷ XIII ở Strasbourg (lúc đó thuộc Đế quốc La Mã, hiện nay là thành phố của Pháp), nữ điêu khắc gia tên Sabina von Steinbach được cho là đã tạo ra bậc cửa của cổng lớn nhà thờ Chánh tòa nổi tiếng nơi này.
Những công cụ đầu tiên
Một khi đã chọn được vị trí, thợ cả tiến hành đo đạc và lên bản vẽ. Dù các bản vẽ kiến trúc được hoàn thành trước đó, quy trình xây dựng trên thực tế có xu hướng diễn ra linh hoạt, với nhiều điều chỉnh xung quanh kế hoạch ban đầu trong trường hợp có những kỹ thuật mới xuất hiện. Khi xảy ra vấn đề về kỹ thuật, thợ cả họp với những người có thẩm quyền khác để trao đổi ý tưởng và quyết định hướng làm việc kế tiếp.
Trong quá trình xây dựng nhà thờ ở Milan (Ý), vô số cuộc họp được tổ chức trong thế kỷ XIV, XV nhằm tìm ra các giải pháp cho công trình đang triển khai. Bản thân bậc thầy Leonardo da Vinci đề xuất một số phương án. Ở Milan và những nơi khác, các kế hoạch kiến trúc thời xưa không có đầy đủ chi tiết như dự án kiến trúc thời hiện đại, vì thế cho phép điều chỉnh tùy thuộc vào tình hình thực tế. Quy trình thiết kế được thực hiện tại chỗ, dựa trên việc sử dụng các la bàn, thước và kinh nghiệm trong các dự án trước đó để đưa ra tính toán cụ thể nhất.
Những người thợ cần tổ hợp “máy móc” và dụng cụ cầm tay để thực hiện những công việc khác nhau, từ chạm khắc trên đá đến vận chuyển và nâng các vật liệu nặng. Nhiều tiến bộ kỹ thuật lần đầu tiên đã ra đời tại châu Âu trong thời kỳ này, như cần trục quay, cỗ xe bánh sắt, các loại máy cắt và xe cút kít. Thợ mộc mang đến sự hỗ trợ cần thiết cho việc tạo ra giàn giáo và khung đỡ. Do nhiều công trình tìm cách cải tiến những dạng hình thức hoặc cấu trúc chưa từng thử nghiệm trước đó, phía nhà xây dựng buộc phải chấp nhận rủi ro. Thậm chí khi các mô hình hoặc những bản vẽ được thực hiện chi tiết đến mấy, đôi khi vẫn không thể biết được liệu công trình xây dựng sẽ có thể đứng vững một khi tháo dỡ toàn bộ các giàn giáo hay không. Một số những cấu trúc táo bạo nhất trên thực tế đã bị sập xuống, hoặc ít nhất cần được gia cố thêm.
Những người thợ ở nhà thờ Palma de Mallorca (Tây Ban Nha) đã nghĩ ra một hệ thống đối trọng bên dưới phần mái, cho phép gian giữa của nhà thờ được hoàn công. Ở nhà thờ tại Amiens (miền bắc Pháp), các nhà nguyện phụ được xây trên một đường tròn trong nỗ lực củng cố phần trung tâm khổng lồ của nhà thờ. Thế nhưng, có đôi khi những sự can thiệp này vẫn chưa đủ. Thợ cả Pierre Tarisel của cung đình Pháp vào khoảng những năm 1500, đã nghĩ ra giải pháp tiếp tục hữu dụng đến ngày nay: dùng xích sắt bao bọc nhà thờ.
Thời gian trôi qua và những phong cách kiến trúc mới lần lượt ra đời. Thế nhưng, cấu trúc Gothic vẫn đứng vững, và nhiều nhà thờ trở thành biểu tượng lịch sử của các thành phố lớn ở châu Âu. Về mặt nào đó, các kỳ công về kiến trúc như phong cách Gothic đã thách thức sự ảnh hưởng đến từ trọng lực Trái đất, cho phép các xã hội châu Âu khám phá khả năng của mình, thử thách năng lực vốn có và tìm cách vượt qua giới hạn để ngày càng tiến bộ.
LING LANG
Bình luận