Một tảng đá nằm lặng yên bao thế kỷ bên trong Nhà thờ Mộ Thánh vừa được xác định có niên đại từ thời Thập Tự chinh.
Trong suốt nhiều thập niên, một bệ đá tưởng chừng như vô danh bên trong Nhà thờ Mộ Thánh ở Giêrusalem chỉ được gọi đơn giản là “đá graffiti”. Nằm tựa vào một bức tường trong góc khuất của nhà thờ linh thiêng nhất của Công giáo, tảng đá lớn có kích thước cỡ bàn ăn có bề ngoài cổ xưa, thu hút sự chú ý của nhiều người hành hương và du khách đến thăm nơi này. Thế nhưng, chẳng ai biết đến nguồn gốc của nó, cho đến mới đây, khi hai nhà nghiên cứu người Israel giám định phần bên kia của tảng đá. Kết quả cho thấy nó từng là một phần của bàn thờ cao có niên đại từ đầu thế kỷ 12, do những người tham gia Thập Tự chinh mang đến vào thời Trung Cổ. Bàn thờ này được dùng trong suốt hơn 500 năm, và dựa trên những đặc điểm thiết kế của mặt đá, có vẻ như nó có liên quan trực tiếp đến một vị Đức Giáo Hoàng vào thời đó, theo trang tin Smithsonian.com.
![]() |
Bề mặt phiến đá cổ chằng chịt vết tích của cuộc Thập Tự chinh |
Lịch sử thăng trầm
Năm 1095, các đội quân Thập Tự chinh đã theo lời kêu gọi của Đức Giáo Hoàng Urban II trợ giúp đế chế Byzantine đoạt lại lãnh thổ từ lâu đã lọt vào tay của người Hồi giáo, bao gồm Giêrusalem. Bốn năm sau, khi các đội quân châu Âu đến nơi, họ nhanh chóng tìm đến Nhà thờ Mộ Thánh để bảo vệ nơi này, rồi kiểm soát các khu vực thiêng liêng khác tại Đất Thánh.
Đại đế La Mã Constantine, người đã hợp pháp hóa Kitô giáo, đã cho xây dựng Nhà thờ Mộ Thánh vào năm 326 và ra lệnh phải làm sao dựng nên một giáo đường nguy nga, tráng lệ và đẹp đẽ vào bậc nhất của thế giới. Vị hoàng đế quyết định san bằng một đền thờ La Mã để mở rộng diện tích xây dựng cho nhà thờ với chiều dài 76m và một hàng cột bao quanh. Hơn 700 năm sau, vào thời điểm các đội quân Thập Tự chinh ập đến nơi này, toàn bộ công trình đang lâm vào tình trạng bị quên lãng và hoang phế. Khuôn viên nhà thờ đã bị phá huỷ phần lớn sau một vụ xâm lược của người Ba Tư và kế đến là theo lệnh của một vị vua Ai Cập.
![]() |
Nhà thờ Mộ Thánh là công trình thiêng liêng nhất đối với Kitô giáo |
Trước thảm cảnh của nhà thờ, quân Thập Tự chinh bắt tay vào xây dựng lại nơi này theo kiến trúc La Mã và Gothic đời đầu, hợp nhất cả 3 khu vực thành một cấu trúc duy nhất tồn tại đến ngày nay. Các lực lượng châu Âu chỉ kiểm soát Giêrusalem đến năm 1187, khi đội quân Hồi giáo dưới sự chỉ huy của vua Hồi Saladin đoạt lại thành phố. Dù các hiệp sĩ Thập Tự chinh xoay sở tìm cách quay lại Giêrusalem trong thời gian ngắn ngủi vào thế kỷ 13, cuối cùng họ cũng bị đẩy lui khỏi Đất Thánh vào năm 1291.
Tìm lại “tên” cho đá graffiti
Sau khi quân Thập Tự chinh rút lui, giáo hội Chính Thống giáo tiếp quản Nhà thờ Mộ Thánh, bao gồm Edicule, gian giữa của nhà thờ và bàn thờ cao ở phía đông. Edicule lấy từ tiếng Latinhaedicule, có nghĩa là ngôi nhà nhỏ, được dựng lên xung quanh rìa đá từng đặt di hài của Chúa Giêsu sau vụ hành hình của quân La Mã vào năm 30 hoặc 33 sau Công nguyên. Trận hỏa hoạn khủng khiếp vào năm 1808 gần như ngốn hết phần bên trong của nhà thờ. Edicule được xây lại, nhưng bàn thờ cao từ thời Thập Tự chinh ở phía đông lại vắng bóng sau những lần trùng tu. Gần đây, một đội kỹ sư và kiến trúc sư Hy Lạp đã khôi phục Edicule nhằm giải cứu công trình quan trọng khỏi nguy cơ bị sụp đổ. Trong quá trình làm việc, các chuyên gia sử dụng một cần trục để nâng tảng đá graffiti nặng 2 tấn với bề mặt chằng chịt dấu tích của cuộc Thập Tự chinh vào một khung bằng thép, nhưng rồi lại đặt nó vào một góc tối.
![]() |
Vẫn còn nhiều điều chưa được khám phá tại công trình này |
Một ngày nọ, nhà nghiên cứu Amit Re’em của Cơ quan Cổ vật Israel, người giám sát công trình tu sửa Edicule, tình cờ phát hiện phần vừa được lộ ra của tảng đá. Ông ngạc nhiên trước các vòng tròn bí ẩn được khắc trên bề mặt bị che đậy lâu nay, mang theo dấu vết của đá cẩm thạch và một loại đá đỏ hiếm thấy. “Giống như một tác phẩm nghệ thuật tinh tế”, ông cho biết, và dựa trên kích thước của tảng đá cũng như những phần trang trí độc nhất vô nhị bên trên, nó phải có lai lịch đặc biệt. Thế là ông Re’em lập tức quay về một thư viện Giêrusalem để tìm kiếm chứng cứ về nguồn gốc của tảng đá ở Nhà thờ Mộ Thánh. Với sự giúp đỡ của sử gia Ilya Berkovich thuộc Đại học Ludwig Maximillian ở Munich (Đức), ông xâu chuỗi được hành trình kỳ lạ của tảng đá, và những gì nó có thể tiết lộ về thời kỳ Thập Tự chinh.
Dựa trên thiết kế của tảng đá, hai chuyên gia Re’em và Berkovich phát hiện nó có điểm tương đồng với một số vật phẩm ở Rome vào thế kỷ 12. Việc sử dụng 4 vòng tròn bao quanh một vòng tròn trung tâm là dấu hiệu đặc trưng của gia tộc Cosmati, những người thợ thủ công làm việc cho Đức Giáo Hoàng. Thiết kế của tảng đá “mang biểu tượng của quyền lực, cả về thế tục lẫn tôn giáo”. Điều này cho thấy tảng đá được đẽo khắc và đặt vào nhà thờ khi những hiệp sĩ Thập Tự chinh trùng tu Mộ Thánh.
LING LANG
Bình luận