160 năm Ðại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn

Năm 2023 đánh dấu 160 năm hiện diện của ngôi nhà đào tạo linh mục tại Tổng Giáo phận TPHCM - Ðại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn. Cột mốc này khởi tính từ năm 1863, khi cha Théodore Louis Wibaux quyết định chuyển chủng viện vào nội thành Sài Gòn, sau quãng thời gian khó khăn phải dời đổi nơi chốn vì hoàn cảnh xã hội.

Giáo hội Công giáo tại Việt Nam hiện nay có 11 Đại Chủng viện. Nếu xét về trình tự xuất hiện của các Đại Chủng viện trên toàn quốc, có thể xếp Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn vào nhóm những cơ sở đào tạo ra đời trước. Cùng với các Đại Chủng viện Thánh Giuse Hà Nội (năm 1666), Đại Chủng viện Huế (năm 1740), góp phần quan trọng trong việc ươm mầm và phát triển ơn gọi những người thợ gặt trên cánh đồng truyền giáo mênh mông.

Lật lại lịch sử những chặng đường phát triển, Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn đã trải qua nhiều thăng trầm, từ khi thành lập. Năm 1863, Đức cha Dominique Lefèbvre đã cử hành nghi thức đặt viên đá đầu tiên xây dựng chủng viện, cơ sở đào tạo linh mục của Giáo phận Tây Đàng Trong. Ba năm sau, Đức cha Miche Mịch làm lễ khánh thành và khai giảng với tên gọi chính thức “Chủng viện Thánh Giuse”. Vào thời điểm này, Chủng viện Sài Gòn có 60 chủng sinh, bao gồm các các thầy Đại chủng sinh và các chú. Một năm sau khi khánh thành chủng viện, tức năm 1867, cha Wibaux tiếp tục công việc xây dựng Nhà nguyện, công việc xây dựng kéo dài trong 4 năm và hoàn thành năm 1871. Tiếp theo cha Wibaux, từ năm 1877 đến năm 1961, lần lược các cha Giám đốc được bổ nhiệm để điều hành: cha Julien Thiriet (Thi), từ năm 1877 đến năm 1897; cha Jean Augustin Dumas (Dư) từ năm 1897 đến năm 1913; cha Urbain Anselme Delignon (Cao) từ 1913 đến 1916; cha Aguste Ernest (Hay) năm 1916-1927; cha Urbain Anselme Delignon (Cao) năm 1927 đến 1930; cha Albert Pierre Fleuret Delagnes (Lành), năm 1930-1952; cha André Lesouef từ 1952-1961.

Với sự kiện thiết lập hàng giáo phẩm Việt Nam năm 1960, Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn bước sang một trang sử mới. Tháng 7.1961, Đức Tổng Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình bổ nhiệm cha Giuse Phạm Văn Thiên làm giám đốc Đại Chủng viện, trở thành vị giám đốc người Việt Nam đầu tiên. Phó Giám đốc ban Thần học là cha Micae Nguyễn Khắc Ngữ; cha Đaminh Trần Thái Hiệp làm phó Giám đốc Ban Triết học. Ban giáo sư gồm 10 linh mục gốc các giáo phận Sài Gòn, Bùi Chu, Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Phát Diệm. Từ năm học 1962-1963, có thêm nhiều linh mục cả triều lẫn dòng tham gia giảng huấn.

Linh mục Phaolô Lê Tấn Thành, người có thời gian gắn bó lâu trong việc giảng dạy và đảm nhận nhiều trọng trách (giáo sư chủng viện từ năm 1960 - 1987, Phó giám đốc từ năm 1987-1992, rồi làm Giám đốc chủng viện từ năm 1992-2005) lúc sinh thời kể, niên khóa 1962-1963 là lần đầu tiên trong lịch sử của Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn, việc giảng dạy và học tập sử dụng tiếng Việt, không còn dùng tiếng Latinh hay tiếng Pháp. Ban Giám đốc và Ban giáo sư là người Việt Nam. Đại đa số giáo sư đã học tại những Đại học Công giáo Âu châu như Rôma - Ý, Paris - Pháp, Fribourg - Thụy sĩ, Louvain - Bỉ, và sau này ở những nước như Đức, Mỹ hay Úc. Việc giảng dạy và học tập được thực hiện và hỗ trợ hiệu lực hơn, nhờ những văn kiện của Công đồng Vatican II: Sắc lệnh Optatam totius về việc Đào tạo linh mục, và Presbyterorum ordinis về Đời sống và Tác vụ linh mục, nhất là sau này còn có Tông huấn Pastores dabo vobis.

Sau năm 1975, Đại Chủng viện có mười năm gián đoạn đến năm 1986 thì tái hoạt động. Lúc bấy giờ, Đại Chủng viện nhận chủng sinh của 6 giáo phận gồm TPHCM, Đà Lạt, Mỹ Tho, Phan Thiết, Phú Cường, Xuân Lộc. Khóa I mở ra với 50 chủng sinh. Năm 2005, Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn thiết lập thêm cơ sở II tại Xuân Lộc nhằm đào tạo linh mục cho 4 giáo phận Xuân Lộc, Bà Rịa, Đà Lạt, Phan Thiết, và đến năm 2011, cơ sở này chính thức trở thành Đại Chủng viện Thánh Giuse Xuân Lộc.

Kể từ khi thành lập đến nay, có 38 vị Giám mục xuất thân từ Đại Chủng viện này, trong đó phải kể đến Đức cha G.B Nguyễn Bá Tòng - Giám mục Việt Nam tiên khởi, tấn phong năm 1933 và vị mới nhất là Đức cha Phêrô Kiều Công Tùng, Giám mục Chánh tòa giáo phận Phát Diệm, tấn phong vào tháng 5.2023. Đức cha Giuse Bùi Công Trác, Giám mục phụ tá TGP TPHCM kiêm Giám đốc ĐCV Thánh Giuse cho biết, khóa 27 - mới nhất, quy tụ 34 Đại Chủng sinh gồm 16 thầy thuộc TGP TPHCM, 4 thầy thuộc giáo phận Mỹ Tho, 6 thầy giáo phận Phú Cường, 6 thầy giáo phận Phan Thiết và 2 thầy thuộc giáo phận Phát Diệm. Hiện tại, có 240 chủng sinh các giáo phận và có 5 thầy thuộc Hội Thừa sai Việt Nam tu học tại đây. Chương trình đào tạo tại Đại Chủng viện Thánh Giuse Sài Gòn theo sát Ratio 2012 của Ủy Ban Giáo sĩ - Chủng sinh, trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam và Ratio 2016 của Bộ Giáo sĩ. Được biết, từ nhiều năm qua, mỗi năm học tại Đại Chủng viện Thánh Giuse được tổ chức theo một chủ đề cụ thể và trong năm, ngoài các chương trình với những môn cố định, còn có các hoạt động ngoại khóa, bác ái, đặc biệt có sự tham gia huấn đức của bề trên các giáo phận. Chủ đề của năm học 2023-2024 là “Kỷ niệm 160 năm thành lập Đại Chủng viện và thúc đẩy việc tham gia năng động - sáng tạo - hài hòa trong cộng đoàn hiệp hành”.

MỘ ĐẤNG SÁNG LẬP Trao tác vụ đọc sách và giúp lễ Cha Théodore Louis Wibaux sinh ngày 28.3.1820, tại giáo xứ thánh Martin ở Roubaix, miền Bắc nước Pháp. Năm 1840, cha vào chủng viện và thụ phong năm 1846. Ngài đặt chân đến Ðàng Trong vào tháng 1 năm 1860, và được Ðức cha Dominique Lefèbvre bổ nhiệm làm Tổng Ðại diện giáo phận Tây Ðàng Trong. Ngài cũng là Ðấng sáng lập và là cha bề trên tiên khởi của Chủng viện Thánh Giuse. Ngài đã dành hết tâm huyết cho việc xây dựng chủng viện và huấn luyện chủng sinh. Ngày lễ Ðức Mẹ Mân Côi, 7.10.1877, cha Wibaux qua đời sau 17 năm truyền giáo tại Việt Nam. Cha được an táng tại phía sau nhà nguyện Ðại Chủng viện.

Thiên Mi